Trần Văn Đại

Trần Văn Đại
Chức vụ
Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu
Nhiệm kỳ	Cuối 1938 – Cuối 1939
Phó Bí thư	Lê Hữu Ngọc
Tiền nhiệm	Bùi Thị Trường
Kế nhiệm	Trần Văn Thời
Vị trí	Việt Nam
Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Cà Mau
Nhiệm kỳ	5 tháng 5, 1945 – Tháng 10, 1945
Tiền nhiệm	Phạm Hồng Thám
Kế nhiệm	Lê Khắc Xương
Vị trí	Việt Nam
Quyền Bí thư Tỉnh ủy Bạc Liêu
Nhiệm kỳ	15 tháng 3, 1946 – Tháng 5, 1946
Phó Bí thư	Nguyễn Văn Quảng
Tiền nhiệm	Tô Thúc Rịch
Kế nhiệm	Nguyễn Văn Quảng
Vị trí	Việt Nam
Bí thư Tỉnh ủy Cần Thơ
Nhiệm kỳ	Tháng 11, 1955 – Tháng 1, 1955
Tiền nhiệm	Lương Chí
Kế nhiệm	Nguyễn Thái Sơn
Vị trí	Việt Nam
Thông tin cá nhân
Sinh	1912 Cà Mau
Mất	2000
Dân tộc	Việt
Đảng chính trị	Đảng Cộng sản Việt Nam
Cha	Trần Văn Hưng
Mẹ	Ngô Thị Hưởn

Trần Văn Đại (1912–2000), thường gọi là Tám Đại, là một nhà cách mạng và chính trị gia Việt Nam.

Thân thế

Trần Văn Đại sinh năm 1912 ở làng Phong Lạc, tổng Quản Xuyên, quận Cà Mau, tỉnh Bạc Liêu (nay là ấp Giao Vàm, xã Lợi An, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau). Ông là con thứ tám trong mười người con của ông Trần Văn Hưng (Tám Hưng; ?–1966) và bà Ngô Thị Hưởn (1882–1947). Ông Tám Hưng là Đảng viên cộng sản, từng cùng Võ Hoành phụ trách xưởng vũ khí của Xứ ủy Nam Kỳ và Tỉnh ủy Bạc Liêu (năm 1940 và năm 1941), Phó Chủ tịch Mặt trận làng Phong Lạc sau Cách mạng Tháng Tám.^[1][2] Bà Hưởng được truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng năm 1997.^[3]

Trong mười anh chị em, có năm người tham gia phong trào đấu tranh trước Cách mạng Tháng Tám, trong đó có hai liệt sĩ (Trần Văn Thời và Trần Tấn Tài), ba người tham gia lực lượng vũ trang. Anh thứ ba Trần Văn Thời từng đảm nhận vai trò Bí thư Tỉnh ủy Bạc Liêu, còn Trần Tấn Tài là Bí thư Quận ủy Cà Mau.^[4][5] Người anh con bác là Trần Văn Phán từng giữ vai trò Thường vụ Tỉnh ủy Bạc Liêu.^[6]

Hoạt động cách mạng

Năm 1936, Trần Văn Đại tham gia phong trào đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ ở Cà Mau do Lâm Thành Mậu và Phạm Hồng Thám lãnh đạo. Ngày 21 tháng 1 năm 1937, Phạm Hồng Thám thành lập Chi bộ làng Phong Lạc của Đảng Cộng sản Đông Dương gồm Trần Văn Thời, Trần Văn Đại, Ngô Văn Chỉ, Quách Văn Lực do Trần Văn Đại làm Bí thư, sau kết nạp thêm Trần Tấn Tài, Trần Thị Bướm, Lê Văn Bảy, Nguyễn Văn Khánh. Trong thời gian này, ông đã lãnh đạo người dân phản đối địa chủ Dương Thị Kiểu lợi dụng chức quyền cướp đoạt ruộng đất của người dân, buộc tòa án phải xử tù Dương Thị Kiểu.^[7]

Ngày 5 tháng 7 năm 1937, tại Hội nghị Đảng bộ quận Cà Mau, Quận ủy Cà Mau được thành lập với Bí thư Phạm Hồng Thám, Phó Bí thư Trần Văn Đại, Thường vụ Nguyễn Tấn Khương.^[8] Ngày 25 tháng 10 năm 1938, Hội nghị các tổ chức Đảng ở Bạc Liêu được Liên Tỉnh ủy tổ chức ở Lung Lá–Nhà Thể, với sự góp mặt của đại biểu ba quận Cà Mau, Giá Rai và Vĩnh Châu. Hội nghị đã bầu ra Ban Chấp hành lâm thời của Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu gồm bảy Ủy viên do Bùi Thị Trường làm Bí thư, Trần Văn Đại làm Phó Bí thư.^[9] Cuối năm 1938, Bùi Thị Trường được Xứ ủy Nam Kỳ cử đến Sóc Trăng để hoạt động, ông giữ chức vụ Bí thư Tỉnh ủy.^[10]

Từ ngày 2 đến ngày 3 tháng 2 năm 1939, với sự góp mặt của Hoàng Ấn (đại diện Xứ ủy) và Phạm Hồng Thám (đại diện Liên Tỉnh ủy), Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu được tổ chức, Tỉnh ủy chính chức được thành lập do Trần Văn Đại làm Bí thư, Lê Hữu Ngọc làm Phó Bí thư.^[11][12] Cuối tháng 10, chính quyền thực dân tiến hành khủng bố, hầu hết các ủy viên trong Tỉnh ủy Bạc Liêu bị thực dân Pháp bắt giữ, ông bị đi đày ở Côn Đảo.^[13] Tháng 11 năm 1941, ông ra tù, bị quản thúc gắt gao, song vẫn tìm cách liên lạc với tổ chức Đảng.^[14][15]

Đầu năm 1945, ông bắt liên lạc được với Phạm Hồng Thám, Trần Văn Mân, Lê Văn Thạnh, Thái Ngọc Sanh, tham gia thành lập Ban vận động tái lập Đảng bộ Nam Kỳ.^[16][17][18] Ngày 5 tháng 5, Ban vận động tái lập Đảng bộ Nam Kỳ triệu tập Hội nghị đại biểu các chi bộ ở quận Cà Mau, Đảng bộ lâm thời tỉnh Bạc Liêu được thành lập do Trần Văn Đại làm Bí thư.^[19][20][21] Tỉnh ủy lâm thời xuất bản báo Độc lập làm cơ quan ngôn luận, hoạt động độc lập với Tỉnh ủy ở tỉnh lỵ Bạc Liêu (Tỉnh ủy Tiền phong do Lê Khắc Xương làm Bí thư) nên thường được gọi là nhóm Độc Lập.^[22] Tháng 7, Tỉnh ủy Độc lập bắt được liên lạc với Liên Tỉnh ủy Hậu Giang, ông được bổ sung làm Ủy viên Thường vụ Liên Tỉnh ủy phụ trách ba tỉnh Bạc Liêu, Sóc Trăng, Rạch Giá. Hai Tỉnh ủy Tiền phong và Độc lập được đặt dưới sự chỉ đạo chung của Liên Tỉnh ủy.^[23]

Ngày 10 tháng 8, Trần Văn Đại truyền lại mệnh lệnh khởi nghĩa của Xứ ủy đến các cơ sở ở Cà Mau. Ngày 20 tháng 8, Ủy ban Dân tộc Giải phóng quận Cà Mau do Đỗ Khắc Toàn làm Chủ tịch được thành lập.^[24] Ngày 25 tháng 8, các lãnh đạo Tỉnh ủy Độc lập là Trần Văn Đại và Thái Ngọc Sanh lãnh đạo người dân tổ chức mít tinh ở sân vận động Cà Mau. Cuộc mít tinh biến thành cuộc biểu tình vũ trang, đoàn người bao vây dinh quận trưởng, yêu cầu Đốc phủ Nguyễn Văn Kế bàn giao lại chính quyền. Bất chấp mọi toán tính kéo dài thời gian, Tỉnh ủy đã thành công đoạt được chính quyền, đồng thời đón lực lượng chi viện của Ủy ban Dân tộc Giải phóng tỉnh Bạc Liêu do Ủy viên Quân sự Tào Văn Tỵ chỉ huy.^[25][26][27]

Công tác chính quyền

Tháng 10 năm 1945, dưới sự chỉ đạo của Xứ ủy Nam Bộ và Liên Tỉnh ủy Hậu Giang, hội nghị thống nhất các nhóm cộng sản trong tỉnh Bạc Liêu được tổ chức, bầu ra Ban Chấp hành lâm thời do Lê Khắc Xương làm Bí thư Tỉnh ủy, Trần Văn Đại làm Phó Bí thư, Nguyễn Văn Quảng, Tào Văn Tỵ và Trần Hoàng Cung làm Thường vụ.^[28][29] Mấy ngày sau, Xứ ủy Nam Bộ chỉ định Tô Thúc Rịch làm Bí thư Tỉnh ủy, Lê Khắc Xương làm Phó Bí thư, ông trở thành Ủy viên Thường vụ.^[30][31] Ngày 15 tháng 3 năm 1946, tại Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng tại ấp Bà Bèo, ông được bầu làm quyền Bí thư Tỉnh ủy thay Tô Thúc Rịch bị kỷ luật.^[32] Tháng 4, ông cùng Vũ Đức, Phan Trọng Tuệ, Nguyễn Văn Vực được điều động làm Khu ủy viên Khu 9 (Khu ủy Tây Nam Bộ) do Trần Văn Hiển làm quyền Bí thư, với nhiệm vụ thúc đẩy công tác xây dựng lực lượng vũ trang chống Pháp.^[33]

Tháng 5 năm 1946, ông được thôi chức vụ Bí thư Tỉnh ủy. Năm 1952, ông được điều về Trung ương Cục miền Nam, giữ chức Trưởng ban Nông dân, rồi Phó Trưởng ban Mặt trận. Tiếp đó, ông được bổ nhiệm làm Phó Chủ tịch Mặt trận Liên Việt Nam Bộ. Năm 1954, ông được bầu làm Ủy viên Thường vụ Khu ủy Khu 9.^[34] Tháng 11, ông là Ủy viên Xứ ủy Nam Kỳ, Bí thư Tỉnh ủy Cần Thơ. Hơn một tháng sau, ông tập kết ra miền Bắc.^[35]

Năm 1955, ông được bầu làm Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.^[36] Khi đất nước thống nhất, ông trở về Cà Mau, làm Trưởng ban Nghiên cứu tỉnh sử Đảng tỉnh Minh Hải. Tháng 4 năm 1982, ông nghỉ hưu và mất năm 2000.^[37]

Vinh danh

• Huân chương Kháng chiến hạng Nhất
• Huy hiệu Thành đồng Tổ quốc
• Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng

Tên của ông được đặt cho một con đường ở thành phố Bạc Liêu (Bạc Liêu)^[38] và một con đường ở huyện Trần Văn Thời (Cà Mau).^[39][40]

Tham khảo

• Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu (2002). Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu, Tập 1 (1927 – 1975) (sơ thảo). Bạc Liêu.
• Ban Thường vụ Tỉnh ủy Cần Thơ (2006). Lịch sử Đảng bộ thành phố Cần Thơ, Tập III (1954 – 1975) (sơ thảo). Cần Thơ: Tỉnh ủy Cần Thơ.
• Hội đồng chỉ đạo biên soạn lịch sử Nam Bộ kháng chiến (2011). Lịch sử Nam Bộ kháng chiến, Tập I: 1945 – 1954 (PDF). Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật.
• Nguyễn Hoe (1995). Lịch sử Đảng bộ tỉnh Minh Hải (1930 – 1975) (sơ thảo). Cà Mau: Nhà xuất bản Mũi Cà Mau. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
• Nguyễn Quang Ân; Trương Minh Chiến (2010). Từ điển địa chí Bạc Liêu. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
• Phan Ngọc Liên (2005). Cách mạng tháng Tám 1945 toàn cảnh. Hà Nội: Nhà xuất bản Từ điển bách khoa.

Chú thích

1. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu 2002, tr. 73
2. “Lịch sử công đoàn tỉnh Cà Mau”. Liên đoàn Lao động tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 9 năm 2021. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
3. Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau (8 tháng 11 năm 2022). “Tóm tắt tiểu sử nhân vật đề nghị đặt tên, đổi tên đường và điều chỉnh giới hạn của một số tuyến đường trên địa bàn huyện Trần Văn Thời, huyện Ngọc Hiển, thành phố Cà Mau” (PDF). Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
4. Phạm Văn Tri (6 tháng 8 năm 2013). “Mẹ của các lão thành cách mạng”. Báo Cà Mau.
5. Chí Thanh (24 tháng 12 năm 2021). “Lễ đặt Tượng đài Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Thời”. Trang thông tin điện tử huyện Trần Văn Thời. Lưu trữ bản gốc ngày 12 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
6. Minh Ngọc (9 tháng 12 năm 2017). “Gặp nhân chứng cuộc Khởi nghĩa Hòn Khoai”. Báo Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
7. Minh Đức (13 tháng 8 năm 2015). “Phong trào Đông Dương Đại hội và những cuộc đấu tranh công khai”. Cổng Thông tin Điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
8. Diễm Phương (25 tháng 8 năm 2015). “Đại hội thành lập Quận ủy Cà Mau tiến tới thành lập Tỉnh ủy Cà Mau”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 12 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
9. Nguyễn Hoe 1995, tr. 66
10. Nguyễn Hoe 1995, tr. 67
11. Nguyễn Hoe 1995, tr. 69
12. “Đảng bộ tỉnh Cà Mau qua các kỳ đại hội”. Báo Cà Mau. 23 tháng 9 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
13. Nguyễn Hoe 1995, tr. 70
14. Minh Đức (14 tháng 8 năm 2015). “Nhân dân Cà Mau tham gia khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 12 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
15. NT (7 tháng 8 năm 2015). “Tích cực khôi phục phong trào, phát triển lực lượng tổng khởi nghĩa tháng 8 năm 1945”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
16. Hội đồng chỉ đạo biên soạn lịch sử Nam Bộ kháng chiến 2011, tr. 112
17. Phạm Hải Nguyên (19 tháng 8 năm 2022). “Hào khí mùa thu từ rừng đước Viên An”. Báo Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
18. “Ý chí kiên định của người chiến sĩ cách mạng tiên phong - đồng chí Phạm Hồng Thám (06/02/1902 – 05/8/1978)”. Trang thông tin điện tử Đảng bộ tỉnh Sóc Trăng. 18 tháng 6 năm 2020. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
19. Hội đồng chỉ đạo biên soạn lịch sử Nam Bộ kháng chiến 2011, tr. 161
20. Diễm Phương (19 tháng 8 năm 2018). “Cuộc tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 ở Cà Mau thắng lợi”. Cổng Thông tin Điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
21. Phạm Quốc Rin (3 tháng 9 năm 2020). “75 năm chung một ngọn cờ”. Báo Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
22. NT (7 tháng 8 năm 2015). “Cuộc tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng 8 ở Cà Mau thắng lợi”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 12 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
23. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu 2002, tr. 94
24. Kim Nhiên (7 tháng 8 năm 2015). “Quân và dân thị xã Cà Mau khởi nghĩa giành chính quyền – tháng 8 năm 1945”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
25. Phan Ngọc Liên 2005, tr. 431–432
26. Phạm Quốc Rin (19 tháng 8 năm 2017). “Hào khí mùa thu tháng Tám ở đất Cà Mau”. Báo Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
27. Phạm Quốc Rin (19 tháng 8 năm 2018). “Hào hùng mùa thu Tháng Tám”. Báo Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
28. NT (7 tháng 8 năm 2015). “Khẩn trương xây dựng cuộc sống mới và tích cực chuẩn bị kháng chiến”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
29. Diễm Phương (27 tháng 8 năm 2015). “Tình hình Cà Mau sau Cách mạng Tháng 8/1945”. Cổng thông tin điện tử tỉnh Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
30. Nguyễn Hoe 1995, tr. 111
31. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu 2002, tr. 115
32. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bạc Liêu 2002, tr. 124
33. Đinh Ngọc Viện (22 tháng 3 năm 2023). “Đoàn kết toàn dân và xây dựng lực lượng chống quân xâm lược”. Báo Cao Bằng. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
34. Nguyễn Quang Ân & Trương Minh Chiến 2010, tr. 802
35. Ban Thường vụ Tỉnh ủy Cần Thơ 2006, tr. 20
36. Nguyễn Thanh Túc (15 tháng 4 năm 2013). “Ninh Bình-Bạc Liêu sâu nặng nghĩa tình”. Báo Ninh Bình. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
37. Nguyễn Quang Ân & Trương Minh Chiến 2010, tr. 803
38. Hội đồng nhân dân tỉnh Bạc Liêu (19 tháng 7 năm 2013). “Nghị quyết 25/NQ-HĐND về việc đặt tên, một số đường và công trình công cộng trên địa bàn thành phố Bạc Liêu”. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
39. Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau (11 tháng 7 năm 2018). “Nghị quyết 06/2018/NQ-HĐND về việc đặt tên đường trên địa bàn huyện Trần Văn Thời, huyện Ngọc Hiển tỉnh Cà Mau”. Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản pháp luật. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.
40. Kim Chi (15 tháng 3 năm 2018). “Đề xuất đặt, đổi tên 11 tuyến đường, 2 công trình công cộng”. Báo Cà Mau. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2023.

Liên kết ngoài

• “Góp ý dự thảo Quyết định về việc ban hành Ngân hàng tên đường và công trình công cộng trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu”. Cổng thông tin điện tử thành phố Bạc Liêu. 26 tháng 10 năm 2020. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 10 năm 2021.