Văn-thù-sư-lợi

Điêu khắc Văn Thù Bồ Tát ở chùa Quan Âm và Hội quán Ôn Lăng thuộc Quận 5, TP.HCM

Văn-thù-sư-lợi
Mañjuśrī, Nhà Pala, Ấn Độ, thế kỷ 9.
Tên tiếng Trung
Tiếng Trung	文殊
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Wénshū Wade–Giles Wen^2-shu^1
Tên tiếng Trung thay thế
Phồn thể	文殊師利
Giản thể	文殊师利
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Wénshūshīlì Wade–Giles Wen^2-shu^1-shih^1-li^4
Tên tiếng Trung thay thế thứ 2
Phồn thể	文殊師利菩薩
Giản thể	文殊师利菩萨
Nghĩa đen	Manjusri Bodhisattva
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Wénshūshīlì Púsà Wade–Giles Wen^2-shu^1-shih^1-li^4 P'u^2-sa^4
Tên Tây Tạng
Chữ Tạng	འཇམ་དཔལ་དབྱངས།
Phiên âm Wylie 'jam dpal dbyangs
Tên tiếng Việt
Chữ Quốc ngữ	Văn-thù-sư-lợi
Tên tiếng Thái
Tiếng Thái	พระมัญชุศรีโพธิสัตว์
Tên tiếng Triều Tiên
Hangul	문수보살
Hanja	文殊師利
Tên tiếng Mông Cổ
Kirin Mông Cổ	Зөөлөн эгшигт
Chữ Mông Cổ	ᠵᠦᠭᠡᠯᠡᠨ ᠡᠭᠰᠢᠭᠲᠦ
Tên tiếng Nhật
Kanji	文殊, 文殊師利
Chuyển tự Rōmaji Monju, Monjushiri
Tên tiếng Tamil
Tamil	மஞ்சுசிறீ
Tên tiếng Phạn
Phạn	Mañjuśrī
Tên tiếng Bengal
Bengal	মঞ্জুশ্রী
Tên tiếng Nepal
Nepal	मञ्जुश्री

Văn-thù-sư-lợi (zh. 文殊師利, sa. mañjuśrī) là tên dịch theo âm, thường được gọi tắt là Văn-thù, dịch nghĩa là Diệu Đức (zh. 妙德), Diệu Cát Tường (zh. 妙吉祥), cũng có lúc được gọi là Diệu Âm (zh. 妙音), dịch từ tên tiếng Phạn là Mañjughoṣa, là một vị Bồ Tát tượng trưng cho trí huệ, một trong những vị Bồ Tát quan trọng của Phật giáo. Lần đầu tiên người ta nhắc đến Văn-thù trong tác phẩm Văn-thù-sư-lợi căn bản nghi quỹ (sa. ārya-mañjuśrī-mūlakalpa) ở thế kỉ thứ 4. Tranh tượng trình bày Văn-thù với lưỡi kiếm và kinh Bát-nhã-ba-la-mật-đa, được vẽ khoảng ngang đầu. Người ta xem đó là biểu tượng trí huệ phá đêm tối của Vô minh. Về sau chúng ta thường thấy Văn-thù cưỡi trên một con sư tử.

Lịch sử

Trong Phật giáo Tây Tạng, các vị luận sư xuất sắc như Tông-khách-ba thường được xem là hiện thân của Văn-thù (Châu-cô). Dưới tên Diệu Âm (zh. 妙音),"Người với tiếng nói êm dịu", Văn-thù Bồ Tát thường được tán tụng trước khi hành giả nghiên cứu kinh điển, nhất là kinh điển thuộc hệ Bát-nhã-ba-la-mật-đa và học thuyết của Trung quán tông. Văn-thù là vị Bồ Tát tượng trưng cho kinh nghiệm giác ngộ, đạt được bằng phương tiện tri thức.

Văn-thù cũng xuất hiện dưới dạng một Thần thể (sa. iṣṭadevatā, sādhita, bo. yidam) phẫn nộ, có tên gọi là Diêm-mạn-đức-ca –"Người chiến thắng tử thần"(sa. yamāntaka), có dạng vị thần mang đầu bò. Dạng này là Thần thể quan trọng của phái Cách-lỗ tại Tây Tạng.

Theo truyền thống Phật giáo Trung Quốc, Văn-thù được Phật Thích-ca đích thân giao phó việc truyền bá Phật pháp tại đây và Ngũ Đài sơn chính là nơi Bồ Tát thuyết pháp. Vì vậy, Ngũ Đài sơn cũng được xem là trụ xứ của Văn-thù (xem Tứ đại danh sơn). Một thuyết khác bảo rằng, Bồ Tát đã từng xuất hiện tại Trung Quốc trong thế kỉ 1, đời Hán Minh Đế. Câu niệm danh hiệu của vị bồ tát này là:"Nam mô Đại Trí Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát".

Xuất hiện trong Tây du ký

• Hồi 23: Tam Tạng không quên đạo, tứ thánh thử lòng thiền
• Hồi 39:
• Hồi 77:

Hình ảnh

• 
  Tranh của Cecilia
• 
  Tượng đồng tại bảo tàng Anh
• 
  Tượng Văn-thù-sư-lợi tại Chùa Quán Thế Âm, Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng.

Tham khảo

• Fo Guang Ta-tz'u-tien 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-Guang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ điển. Phật Quang Đại Từ điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
• Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren, Bern 1986.

Liên kết ngoài

• Kinh Phật thuyết Văn Thù Lưu trữ 2007-10-11 tại Wayback Machine
• Văn Thù nói về cảnh giới Bất tư nghị Lưu trữ 2007-10-11 tại Wayback Machine
• Bồ tát Văn Thù Sư Lợi Lưu trữ 2007-09-13 tại Wayback Machine

Bảng các chữ viết tắt
bo.: Bod skad བོད་སྐད་, tiếng Tây Tạng | ja.: 日本語 tiếng Nhật | ko.: 한국어, tiếng Triều Tiên | pi.: Pāli, tiếng Pali | sa.: Sanskrit संस्कृतम्, tiếng Phạn | zh.: 中文 chữ Hán