Frankiese Ryk
| ||||
 | ||||
| Hoofstad | Doornik (431-508) Parys (508-768) | |||
| Taal/Tale | Latyn | |||
| Godsdiens | Rooms-Katolieke Kerk | |||
| Regering | Monargie | |||
| Koning (481-800) Keiser (800-843) |
||||
| - 457–481 | Childeric I | |||
| - 481–511 | Clovis I | |||
| - 561–592 | Guntram van Boergondië | |||
| - 751–768 | Pepyn die Korte | |||
| - 768–814 | Karel die Grote | |||
| Historiese tydperk | Middeleeue | |||
| - Romulus Augustus verlaat die troon van die Wes-Romeinse Ryk | 4 September 476 | |||
| - Stigting | 481 | |||
| - Clovis word Koning van die Franke | 496 | |||
| - Oplossing van die Merowingers deur die Karolingers | 751 | |||
| - Karel die Grote word Koning van die Franke | 768 | |||
| - Pous Leo III kroon Karel die Grote tot Keiser | 25 Desember 800 | |||
| - Verdrag van Verdun | 10 Augustus 843 | |||
| - Stigting van die Heilige Romeinse Ryk | 2 Februarie 962 | |||
Die Frankiese Ryk (Latyn: Francia en later imperium Francorum) was in historiese opsig die belangrikste ryk wat ná die ondergang van die Wes-Romeinse Ryk in die 5de eeu ontstaan het en die Wes- en Sentraal-Europese geskiedenis tussen die 5de en 9de eeu oorheers het. Die etnies-kulturele basis daarvan was oorspronklik Wes-Germaanse volke uit die tyd van die Volksverhuising, veral 'n bond van Frankiese stamme, wat reeds sowat eenhonderd jaar voor die begin van die Volksverhuising deur die Romeinse kultuur beïnvloed is. Die Frankiese elite het ná die verowering van Gallië met die plaaslike Galloromeinse adel versmelt en sodoende saam met die destyds invloedryke Rooms-Katolieke Kerk as bewaarder van die kultureel-godsdienstige Romeinse erfenis die magsbasis vir die nuwe Frankiese monargie geskep.
Binne drie eeue het die Frankiese Ryk tot 'n Europese groot moondheid ontwikkel wat deur die Merovingiese en Karolingiese dinastieë geregeer is. Die Karolingiese veldheer Karel Martel het in 732 met sy oorwinning in die Slag naby Tours en Poitiers aan die Loire-rivier die uitbreiding van die Islamitiese More na Sentraal-Europa verhinder. Onder Karel die Grote was die Frankiese Ryk op sy hoogtepunt en het sy grootste uitbreiding bereik.
Die Frankiese domein is as 'n politieke eenheid regeer wat in verskillende regna (koninkryke of onderkoninkryke) verdeel is; 'n reling wat die geskiedenis nog vir eeue sou oorheers. Die geografie en aantal subkoninkryke het oor die bestaan van die ryk gewissel. Die verdeling van die enorme ryk na die dood van die heerser daarvan het egter nog ingrypender gevolge gehad en die resultate daarvan kan tot vandag toe nog in die geografie van Europa gesien kan word.
Die Frankiese Ryk is in 843, na die dood van Lodewyk die Vrome, volgens die Verdrag van Verdun verdeel onder sy drie seuns. Hieruit sou in die weste Frankryk ontstaan en in die ooste die Heilige Romeinse Ryk wat uiteindelik Duitsland sou word. Deels as gevolg van die twee groter ryke, het die Middelryk wat van die Noordsee tot by die Middellandse See gestrek het gesukkel om volledig te ontwikkel. Met die Verdrag van Meerssen van 870 is die Middelryk verdeel onder die Westelike en Oostelike dele. Dit sou egter nooit heeltemal daarby behoort nie en uit die gebied het uiteindelik Nederland, België, Luxemburg, Switserland en Italië ontstaan.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Oorsprong van die Frankiese Ryk
[wysig | wysig bron]
Die Romeine was reeds sedert die middel van die eerste millennium v.C. bewus van die bestaan van die Germane. Dit was egter eers in die 3de eeu, toe probleme binne die Romeinse Ryk daartoe gelei het dat troepe aan die grens by die Ryn- en Donou onttrek moes word, wat betekenisvolle interaksie tussen die twee groepe begin plaasvind het.[1] Die vroegste verwysing na die Franke dateer uit die 3de eeu.[2] Die Franke was 'n versameling Germaanse stamme wat net oos van die Benede-Ryn gewoon het.[1] Dit het oënskynlik die Ampsivare, Chasuarii, en Chatii, en moontlik ook die Chamave, ingesluit. Vanaf die 260's het die Franke deelgeneem aan die Barbaarse invalle van Romeinse grondgebied.[3] Die strooptogte het die Franke tot diep in Romeinse grondgebied geneem en van hulle het so ver as die Pireneë gevorder voor Romeinse magte hulle weer oor die Ryn teruggedryf het. Geen groot groepe Franke het hulle op die stadium in die Romeinse Ryk gevestig nie. Individue en kleiner groepe is egter wel in die Ryk toegelaat, hoofsaaklik om die militêre probleme van die Ryk te help verlig. In die 4de eeu het individuele Franke soos Ricimer en Abrogast opgang gemaak in die Romeinse hiërargie.[1][4]
Teen die middel van die 4de eeu het betrekkinge tussen die Romeinse Ryk en die Franke gespanne geraak soos al hoe meer Franke hulle op Romeinse grondgebied gevestig het. In 357 het die Saliese Franke daarin geslaag om 'n permanente Frankiese teenwoordigheid binne die Romeinse Ryk te bekom deur 'n verdrag met Julianus Apostata aan te gaan. 'n Frankiese stam het hiermee die eerste Barbare geword om as 'n groep in die Romeinse Ryk toegelaat te word.[4] Volgens die verdrag kon die Saliese Franke hulle as dediticii (belasting betalende landbouers) in die Skeldevallei en tussen die groot riviere, veral in Toxandrië, vestig.[5]
Die verdrag het die Franke se teenwoordigheid binne die Romeinse Ryk gewettig. In praktyk was die Romeine egter nouliks in staat daartoe om te bepaal waar die Franke hulle kon vestig. Die Romeine se aandag was gevestig op probleme met die Gote aan die Donou; nog Franke het oor die Ryn migreer en dié wat reeds op Romeinse grond was het wes en effens suid migreer.[4] Romeine en geromaniseerde bewoners het op die vlug geslaan of die hulle onderwerp aan die nuwe Frankiese elite.[verwysing benodig] Ter selfde tyd is die Germaanse Franke ongetwyfeld ook beïnvloed deur die Romeinse kultuur en gebruike.[6]
Die Frankiese magsentrum is in die stad Doornik gevestig.[verwysing benodig] Vandaar het hulle spoedig die hele provinsie Germania Inferior (die huidige Nederland benede die riviere, België en die huidige Rynland)[verwysing benodig] beset en die meerderheid in die gebied geword. In ongeveer 428 het die Saliese koning Chlodio, wie se koninkryk Toxandrië ingesluit het en die civitatus Tungrorum (Tongeren) Romeinse gebied binnegeval en sy domein so ver as Camaracum (Kameryk) en die Somme uitgebrei. Die koninkryk van Chlodio het die grense verander en vir altyd nuwe betekenis aan die woord "Francia" verleen. Francia was nie meer barbaricum trans Rhenum (barbare anderkant die Ryn) nie, maar hereboere met politieke mag aan beide kante van die rivier wat nou betrokke was by Romeinse politiek. Chlodio se familie, die Merovinge, het Francia selfs verder suid uitgebrei. As gevolg van druk wat deur die Sakse uitgeoefen is, is die noordoostelike grense van Francia suidweswaarts gedwing wat daartoe gelei het dat meeste van die oorspronklike Franke meer suidwestelike gaan woon het, rofweg tussen die Somme en Munster.[verwysing benodig]
Hoewel Sidonius Apollinaris geskryf het dat hy die Franke beveg het en hulle tydelik teruggedryf het (c. 431), het dié periode die begin van 'n situasie aangedui het wat vir baie eeue sou voortduur: die Germaanse Franke het oor 'n al hoe groter aantal of Gallo-Romaanse onderdane geheers. Teen 451 het die Franke saam met ander Germaanse federate (die Boergondiërs en Wesgote) as bondgenote van die Romeine onder Flavius Aëtius gehelp om die Hunne in die Slag van Chalons in die ooste van Frankryk te verslaan. Na die slag het die keiserlike mag in Gallië vinnig begin kwyn met slegs 'n onafhanklike Romeinse eenheid in Soissons naby Letitia (Parys) wat die Franke moes weerstaan.[6] Die Franke se uitbreidingsdrang is vervolgens gerig op die nog welvarende gebied in die suide, en so het die Merovingiese konings geleidelik dele van Gallië tot aan die Seine verower.[verwysing benodig]
Die Merowingiese Ryk
[wysig | wysig bron]Clovis en die Vereniging van die Franke
[wysig | wysig bron]
'n Honderd jaar na die verdrag met Julianus Apostata was die Franke steeds nie as 'n enkele groep verenig nie en was hulle verdeel in groepe onder verskillende krygsleiers. Geleidelik het twee hoofgroepe egter begin vorm: die Saliese Franke in die weste en die Ripaurariërs verder oos en hoër op teen die Ryn. Groot getalle Franke het ook steeds oos van die Ryn gebly.[6] Chlodio en sy seun Merovech was halflegendariese Konings van die Saliese Franke en min is oor hulle bekend. Wat wel bekend is, is dat Childeric I, moontlik Chlodio se kleinseun, oor 'n Saliese koninkryk uit Doornik as 'n foederatus van die Romeine regeer het. Childeric I was 'n bondgenoot van Aegidius wat oor die oorblywende Romeinse enklave in die noordweste van Gallië, die Domein van Soissons, regeer. Hulle het die Wes-Gote saam in 463 by Orléans verslaan. Na Aegidius se dood in 464 het sy seun, Syagrius hom opgevolg as dux van Soissons, 'n amp wat hy selfs na die val van die Westelike Ryk in 476 instand gehou het.[7]
in 481 het Clovis Childeric I opgevolg as koning van die Saliese Franke. Clovis het sy outoriteit oor die ander Frankiese stamme uitgebrei het en hulle territorium suid en wes in Gallië in uitgebrei het. Clovis het hom tot Rooms Katolisisme bekeer wat gehelp het om goeie verhoudinge met die magtige Kerk en sy Gallo-Romaanse onderdane te vestig. In 'n dertigerjare lange bewind (481–511) het hy as die eerste Koning van die nou verenigde Franke die Romeinse generaal Syagrius verslaan om die Romeinse enklave Soissons te oorwin, die Alemanne in die Slag van Tolbiac verslaan in 504 en Frankiese hegemonie oor hulle gevestig. Hy het ook die Wesgote (Vouillé, 507) verslaan en hulle hele koninkryk (behalwe Septimania) met sy hoofstad by Toulouse verower. Volgens Gregorius van Tours het hy ook die Bretons verslaan en hulle vasalle van Francia gemaak.[8] Clovis het meeste of al die naburige Frankiese stamme langs die Ryn oorwin en hulle in sy Koninkryk opgeneem. Hy het ook verskeie Romeinse militêre nedersettings (laeti) wat oor Gallië versprei was verower: die Sakse van Bayeux, die Alane van Armorika, en die Taifale van Poitou om maar net 'n paar van die belangrikes te noem. Teen die einde van sy lewe het hy oor die hele Gallië regeer behalwe die Gotiese provinsie Septimania en die Boergondiese Koninkryk in die suidooste.[verwysing benodig]
Die Merowinge was die eerste Frankiese dinastie en het 'n oorerflike monargiestelsel gebruik. Die Frankiese konings het 'n stelsel aangehang waarvolgens hulle gebied onder hulle seuns verdeel is as deel van 'n enkele ryk wat gesamentlik deur verskeie konings regeer is. Gebeur kon daartoe lei dat die onderdele weer verenig is onder 'n enkele koning. Met Clovis se afsterwe in 511 is sy ryk verdeel en toegeken aan sy vier volwasse seuns op so wyse dat elke seun 'n vergelykbare fiskale grondgebied toegeken is.
Verdeling van die Ryk onder Clovis se seuns
[wysig | wysig bron]
Theuderic
Chlodomer
Childebert
Chlothar
Clovis se seuns het hulle hoofstede naby die Frankiese hartland in noordoostelike Gallië gevestig. Theuderic I se hoofstad was by Reims, Chlodomer s'n by Orléans, Childebert I s'n by Parys, en Chlothar I s'n by Soissons. Tydens hulle heerskappy is die Thuringii (532), Boergondiërs (534), Sakse en Friese (c. 560) in die Frankiese Ryk opgeneem. Die afgeleë trans-Rynse stamme was losweg vebind met Frankiese soewereiniteit, en hoewel hulle gedwing kon word om by te dra tot Frankies militêre pogings, was hulle in tye van swak leierskap onbeheerbaar en geneig om geheel en al onafhanklik op te tree. Die geromaniseerde Boergondiese koninkryk is deur die Franke in stand gehou en as een van die hoofonderverdelings omskep wat 'n deel van die sentrale Galliese gebied van Chlodomerse koninkryk ingesluit het met sy hoofstad by Orléans.
Die koningbroers was egter net met tussenposes mekaar goedgesind het gereeld met mekaar gewedywer. Toe Chlodomer vroeg te sterwe kom het sy broer Chlothar sy jong seuns laat vermoor om sy deel van die koninkryk oor te kan neem, wat volgens Frankiese gebruik tussen die oorlewende broers verdeel is. Theuderic is in 534 dood, maar sy volwasse seun Theudebert I was in staat daartoe om sy erflating te verdedig. Dit het die grootste deel van die Frankiese sub-koninkryke gevorm en was die kern waarom die latere koninkryk van Austrasië sou vorm. Theudebert was die eerste Frankiese koning om formeel bande met die Bisantynse Ryk op te sê deur goue munte met sy eie beeld te laat slaan en homself magnus rex (groot koning) te noem gegrond op sy veronderstelde susereiniteit oor volke so ver as Pannonië. Theudebert het tussenbeide getree in die Gotiese oorlog en aan die kant van die Gepids en Lombarde teen die Oosgote geveg wat hom die provinsies Rhaetia, Noricum, en deel van Venetia besorg het. Sy seun en opvolger, Theudebald, was met sy dood nie in staat daartoe om die te behou nie en sy uitgestrekte koninkryk het in Chlothar se hande beland. In 558, met die dood van Childebert, was die hele Frankiese Ryk weer verenig; onder die heerskappy van Chlothar.
Verdere Verdeling van die Ryk
[wysig | wysig bron]
Sigebert I
Charibert
Childeperic I
Boergondië (Guntram)
In 561 is Chlothar dood en is sy ryk verdeel, amper soos vyftig jaar te vore, weer tussen vier seuns met die hoofstede wat dieselfde gebly het. Sy oudste seun, Charibert I, het die koninkryk met sy hoofstad by Parys geërf en het oor die hele westelike Gallië geheers. Die tweede oudste, Guntram, het die ou Koninkryk van die Boergondiërs geërf, aangevul deur die gebied in sentraal-Frankryk om die ou hoofstad Orléans, wat sy hoofstad geword het, en die meeste van Provence. Die res van Provence, die Auvergne, en oostelike Akwitanië is toegeken aan sy derde seun, Sigebert I, wat ook Austrasië met sy belangrike stede Reims en Metz ingesluit het. Die kleinste koninkryk was die van Soissons, wat aan sy jongste seun, Chilperic I, toegeken is. Die koninkryk wat Chilperic teen sy afsterwe (584) regeer het, het die kern van die latere Neustrië geword.
Die tweede viervoudige verdeling is spoedig deur brodermoordoorloë geruïneer, grootliks gevoer oor die moord op Galswintha, Chilperic se vrou, na bewering deur sy minnares (en tweede vrou) Fredegunda. Galswintha se suster, Sigebert se vrou, Brunhilda, het haar man tot oorlog aangehits en die konflik tussen die twee koninginne het verhoudinge tot die volgende eeu aanhou vertroebel. Guntram het probeer om die vrede te bewaar, al het hy twee keer (585 en 589) onsuksesvolle pogings aangewend om Septimania van die Gote te oorwin. Al die oorlewende broers het gebaat by die dood van Charibert, maar Chilperic het daarin geslaag om sy heerskappy in die tydperk uit te brei deur die Bretons weer onder bedwang te bring. Na sy dood moes Guntram die Bretons weer tot gehoorsaamheid dwing. In 587 het die Verdrag van Andelot — waarvan die teks eksplisiet na die hele Frankiese ryk as Francia verwys— tussen Brunhilda en Guntram sy beskerming verseker vir haar jong seun Childebert II, wat Sigebert (575) opgevolg het na 'n sluipmoord aanval op hom. Die gesamentlike grondgebied van Guntram en Childebert was heelwat meer as twee keer so groot as die klein gebied van Chilperic se opvolger, Chlothar II. In die tydperk het Francia 'n drieledige karakter aangeneem, bestaande uit Neustrië, Austrasië, en Boergondië, wat tot 'n sekere mate vir die res van die geskiedenis sou behoue bly.
Childebert II
Guntram
Clothar II
Toe Guntram in 592 dood is het Boergondië in sy geheel na Childebert oorgegaan, maar hy is in 595 oorlede. Sy twee seuns het die koninkryk verdeel met die ouere Theudebert II wat Austrasië plus Childebert se gedeelte van Akwitanië geneem het en sy jonger broer Theuderic II wat Boergondië en Guntram se gedeelte van Akwitanië geërf het. Die twee broers het in 'n verenigde front gepoog om hulle neef Chlothar van mag te onthef en het daarin geslaag om die grootste gedeelte van sy koninkryk te oorwin en hom tot 'n paar stede te beperk. Hulle kon hom egter nooit gevangene neem nie. In 599 het hulle sy magte by Dormelles vernietig en die Dentelin beset, maar hulle het uitgeval en die res van hulle bewind is gekenmerk deur struwelinge wat baie keer aangehits is deur hulle grootmoeder Brunhilda, wat uit woede oor haar verbanning uit Theudebert se hof Theuderic oortuig het om hom te ontsetel en dood te maak. In 612 het hy daarin geslaag en is die hele ryk van sy vader Childebert weer deur een man regeer. Dit was egter kortstondig aangesien hy gesterf het op die vooraand van 'n veldtog teen Chlothar in 613.
Opkoms van Neustrië
[wysig | wysig bron]Childebert het 'n jong seun genaam Sigebert II agter gelaat. Tydens hulle bewinde het Theudebert en Theuderic suksesvolle veldtogte in Gaskonje gevoer waar hulle die Hertogdom van Vaskonje gevestig het en die Baske onderwerp het (602). Die oorspronklike Gaskonse oorwinning het grondgebied suid van die Pireneë, naamlik Biscay en Guipúzcoa, ingesluit, die is egter aan die Wesgote afgestaan in 612. Aan die ander uiterste van sy ryk het die Alemanni Theuderic in a rebellie verslaan en het die Franke hulle houvas op die trans-Rynse stamme begin verloor. In 610 het Theudebert die Hertogdom van Elsas van Theuderic afgedwing wat die begin van 'n lang tydperk van konflik oor watter koninkryk die Elsas, Boergondië of Austrasië streek sou besit ingelui het, wat eers in die laat 7de eeu beëindig is.
Tydens die kort periode van die nog nie mondige Sigebert II se bewind, het die kantoor van die maiores domus (hofmeier), wat reeds vir geruime tyd betrokke was by die koninkryke van die Franke, na vore getree in die interne politiek van die Ryk. 'n Faksie adellikes het om Warnachar, Rado, en Pepin van Landen verenig om die koninkryk aan Chlothar oor te gee om Brunhilda, die jong koning se regent, uit die weg te ruim. Warnachar self was reeds die hofmeier van Austrasië, terwyl Rado en Pepin meierampte toegeken is na Chlothar se stryd om die bewind suksesvol was en Brunhilda en die toe tien jaar oue koning vermoor is.
Onmiddellik na sy oorwinning het Chlothar II die Edik van Parys (614) uitgevaardig. Die Edik het gestreef om geregtigheid te waarborg en om korrupsie in die regering stop te sit. Dit het ook die streeksverskille tussen die drie koninkryke van Francia verskans. Teen 623 het die Austrasiërs oproepe om 'n eie koning begin maakaangesien Chlothar so gereeld van sy koninkryk afwesig was, en omdat hy as gevolg van sy opvoeding en vorige heerskappy in die Seinebekken so te sê 'n buitestaander was. Chlothar het dus toegelaat dat sy seun Dagobert I hulle koning word wat na behore deur die Austrasiese soldate as sodanig aanvaar en ingelyf is. Dagobert het ware outoriteit in sy koninkryk uitgeoefn, maar Chlothar het nogtans die finale sê gehad in die hele Frankiese Ryk.
Tydens die gesamentlike bewind van Chlothar en Dagobert, wat soms "die laaste heersende Merowinge" genoem is, het die Sakse, wat reeds sedert die laat 550's losweg aan Francia verbind was onder Hertog Berthoald gerebelleer. Hulle is egter verslaan en in die koninkryk heropgeneem deur 'n gesamentlike aksie van vader en seun. Toe Chlothar in 628 dood is, het Dagobert, in gevolge sy vader se wense, 'n sub-koninkryk aan sy jonger broer Charibert II toegestaan. Die sub-koninkryk, wat algemeen as Akwitanië bekend gestaan het, was 'n nuwe skepping. Dit het ooreengekom met die suidelike helfte van die ou Romeinse Akwitaniprovinsie en die hoofstad daarvan was Toulouse. Ander stede in sy koninkryk was Cahors, Agen, Perigueux, Bordeaux, en Saintes; die Hertogdom van Vaskonje was ook deel van die toekenning. Charibert het 'n suksesvolle veldtog teen die Baske uitgevoer, maar hulle het weer gerebelleer na sy dood in 632. Ter selfde tyd het die Bretons teen Frankiese susereiniteit in opstand gekom. Die Bretonse leier, Judicael ap Hoel, het ingegee en vrede gesluit met die Franke en hulle skatpligtigheid nagekom toe Dagobert gedreig het om 'n leër teen hulle te lei in 635. Daardie selfde jaar het leër gestuur om die Baske suksesvol te onderwerp.
Intussen het Dagobert Charibert se jong kind opvolger Chilperic laat teregstel en hele Frankiese Ryk in 632 weer verenig. Hy is egter wel deur die magtige Austrasiese aristokrasie gedwing om sy eie suen Sigebert III aan hulle toe te ken as 'n onderkoning in 633. Die optrede is grootliks ontketen deur die Austrasiërs se strewe om selfregering op 'n stadium toe Neustriane die koninklike hof oorheers het. Chlothar was reeds vir dekades die koning by Parys voor hy ook die koning by Metz geword het. Die Merowingiese monargie was na hom vir altyd in die eerste plek 'n Neustriese monargie.[9] Die Austrasiërs is reeds sedert die tyd van Gregorius van Tours as 'n aparte volk gesien. Dagobert het al die volke aan die verre oosterse grens van die Ryk, soos die Sakse, Alemane en Thuringiërs, onderhorig tot die hof van Neustrië gemaak en nie die van Austrasië nie. Dit het die Austrasiërs aangespoor om hulle eie kon ing te versoek uit hulle eie koninklike huis.
Die jong Sigebert is voor hy mondig geword het oorheers deur die meier Grimoald I, wat die kinderlose koning oortuig het om sy eie Merowingies-genaamde seun Childebert as sy seun en erfgenaam aan te neem. Na Dagobert se dood in 639 het die Hertog van Thuringië, Radulf, gerebelleer en gepoog om homself koning te maak. Hy het Sigebert verslaan in wat 'n ernstige terugslag vir die heersende dinastie was (640). Die koning het die ondersteuning van baie magnate verloor terwyl hy aan die veldtog deel geneem het en die swak toestand van die monargiese instellings was teen hierdie tyd duidelik.
Clovis II, Dagobert se opvolger in Neustrië en Boergondië, wat daarna verbind was maar apart regeer is, was nie mondig nie vir omtrent sy hele bewind. Hy is deur sy moder Nanthild en die meier van die Neustrië paleis, Erchinoald, gedomineer. Erchinoald se opvolger Ebroin, her die koninkryk vir die volgende vyftien jaar van byna volgehoue burgeroorlog oorheers. Met sy dood in 656 is Sigbert se seun na Ierland verskeep terwyl Grimoald se seun Childebert in Austrasië regeer het. Ebroin het uiteindelik die hele Frankiese Ryk vir Clovis se opvolger Chlothar III verenig deur Grimoald dood te maak en Childebert in 661 af te set. Die Austrasiërs het egter weer op hulle eie koning aangedring en Chlothar het sy jonger broer Childeric II geïnstalleer. Tydens Chlothar se bewind het die Franke 'n aanval op noordwes Italië uitgevoer, maar is deur die Lombardiese koning Grimoald naby Rivoli afgeweer.
Hofmeier leierskap onder Pepyn
[wysig | wysig bron]
In 673 is Chlothar III dood en het van die Neustriese en Boergondiese magnate Childeric genooi om koning van die hele Ryk te word. Hy het egter gou sommige van die Neustriese magnate ontstel en is in 'n sluipmoordaanval vermoor (675). Die bewind van Theuderic III sou die einde van die Merowingiese dinastie se mag beteken. Hy was ten volle Neustries in sy uitkyk op die lewe en in bondgenootskap met sy meier Berthar het hy oorlog gevoer teen Austrasië wat Dagobert II, Sigebert III se seun, as koning geïnstalleer het (kortliks in opposisie tot Clovis III). In 687 is hy verslaan deur Pepyn van Herstal, die Arnulfing meier van Austrasië, wat die ware mag in die koninkryk gehou het, by die Slag van Tertry en is gedwing om Pepin as enigste meier en dux et princeps Francorum (Hertog en Prins van die Franke) te aanvaar; 'n titel wat vir die outeur van Liber Historiae Francorum, die begin van Pepyn se "bewind" aandui. Daarna het die Merovingiese monarge volgens rekords wat behoue gebly het slegs sporadies enige aktiwiteite onderneem wat nie bloot simbolies was nie en wat uit hulle eie wil gemotiveerd was.
In die periode van verwarring in die 670's en 680's is pogings aangewend om Frankiese soewereiniteit oor die Friese te hervestig; dit was egter te vergeefs. In 689 het Pepin egter 'n groot oorwinningsveldtog in Wes-Friesland (Frisia Citerior) van stapel gestuur en die Fries koning Radbod naby Dorestad, 'n belangrike handelsentrum, verslaan. Al die grondgebied tussen die Skelde en die Vlie is in Francië opgeneem. Daarna het Pepin in c. 690 Sentraal-Friesland aangeval en Utrecht oorwin. In 695 kon Pepyn selfs die stigting van die Aartsbisdom van Utrecht ondersteun en daarmee die bekering van die Friese tot Christenskap onder Willibrord inisieer. Oos-Friesland (Frisia Ulterior) het egter buite Frankiese soesereiniteit gebly.
Na sy sukses oor die Friese, het Pepyn hom op die Alemanne toegespits. In 709 het hy 'n oorlog teen Willehari, Hertog van die Ortenau, begin; waarskynlik as 'n poging om die opvolging van die jongs seuns van die gestorwe Gotfrid op die hertoglike troon te bewerkstellig. Die inmenging van buite het tot nog 'n oorlog in 712 gelei en die Alemanne is vir 'n tydlank tot Frankiese heerskappy teruggewen. In suidelike Gallië, wat nie onder Arnulfing invloed was nie, het die streke van die koninklike hof begin weg beweeg onder leiers soos Savaric van Auxerre, Antenor van Provence, en Odo van Akwitanië. Die bewindskappe van Clovis IV en Childebert III van 691 tot 711 het al die kenmerke van rois fainéants (doen niks konings) gehad. Childebert is wel betrap dat hy koninklike uitsprake in weerwil van die belange van sy veronderstelde meesters, die Arnulfinge, gemaak het.
Die bewind van Karel Martel
[wysig | wysig bron]Toe Pepyn in 714 dood is, is die Frankiese Ryk in burgeroorlog gedompel en het die hertoë van die afgeleë provinsies de facto onafhanklik geword. Pepyn se aangestelde opvolger, Theudoald, onder sy weduwee, Plectrude, was aanvanklik gekant teen 'n poging deur die koning, Dagobert III, om Ragenfrid as meier van die paleis in al die ryke aan te stel. Daar was egter gou 'n derde kandidaat vir die meierskap van Austrasië in die vorm van Pepyn se onegte volwasse seun, Karel Martel. Na die oorwinnings oor Plectrude en Theudoald deur die koning (nou Chilperic II) en Ragenfrid, het Karel vir 'n kort tydjie sy eie koning, Chlothar IV, in opposisie tot Chilperic, daargestel. Uiteindelik het Karel sy mededingers by 'n slag naby Soisson verslaan. Karel het sy mededingers oortuigend geklop en hulle op die vlug laat slaan. Hy het die koning later terug aanvaar op voorwaarde dat hy sy vader se posisies terugkry (718). Daar was hierna nie weer 'n aktiewe Merowingiese koning nie en Karel en sy Karolingiese erfgename het oor die Franke geheers.
Na 718 het Karel Martel 'n reeks oorloë geloods wat daarop gemik was om die Franke se hegemonie in westelike Europa te vestig. In 718 het hy die opstandige Sakse verslaan, in 719 het hy Wes-Friesland oorrompel, in 723 het hy die Sakse weer onder bedwang gebring, en in 724 het hy Ragenfrid en die rebelse Neustriërs verslaan om 'n einde te bring aan die burgeroorlogfase van sy bewind. In 720, toe Chilperic II dood is, het hy Theuderic IV as koning aangestel, maar dit was die laaste koning van hom was 'n blote marjonet. In 724 het hy sy keuse van Hugbert vir die hertoglike opvolging in Beiere afgedwing en die Alemanne gedwing om hom te help met veldtogte in Beiere (725 en 726), waar wette in Theuderic se naam uitgevaardig is. In 730 moes Alemannië met die swaard onderwerp word en is die gebied se hertog, Lantfrid doodgemaak. In 734 het Karel teen Oos-Friesland geveg en het hy die gebied uiteindelik onderwerp.
In die 730's het die Moorse veroweraars van Spanje, wat ook Septimanië onderwerp het, noordwaarts in sentraal Francië in en die Loirevallei begin opmars. Op daardie stadium (circa 736) het Maurontus, die dux van Provence, 'n beroep op die Arabiere gemaak om hom te ondersteun om die uitbreidingsdrang van die Franke te stuit. Karel het egter die Rhonevallei ingeval met die hulp van sy broer Childebrand en 'n Lombardiese leër. Dit was die bondgenootskap teen die Arabiere wat Karel verhoed het om Pous Gregorius III teen die Lombarde te ondersteun. In 732 of 737 het Karel teen 'n Arabierse leër tussen Poitiers en Tours opgemars en dit verslaan in 'n deurslaggewende slag wat die golf van Arabiese uitbreiding noord van die Pireneë gedraai het.
Kort voor sy dood in October 741 het Karel sy ryk onder sy twee seuns en vrou verdeel asof hy die koning was; in die proses het hy sy jonger seun Grifo gemarginaliseer deur die toekenning van slegs 'n klein stuk grond. Alhoewel daar sedert Theuderic se dood in 737 geen koning was nie, was Karel se seuns Pepyn die Korte en Karloman steeds slegs meiers van die paleise. Die Karolinge het die koninklike status en praktyk, dog nie die titel, van die Merowinge aangeneem. Die verdeling van die koninkryk het Austrasië, Alemannië, en Thuringië aan Karloman besorg en Neustrië, Provence, en Boergondië aan Pepin. Dit was aanduidend van die de facto outonomie van die hertogdomme van Akwitanië (onder Hunoald) en Beiere (onder Odilo) wat nie ingesluit is in die verdeling van die regnum nie.
Die einde van die Merowingiese Dinastie en Hofmeierleierskap
[wysig | wysig bron]Ná Karel Martel begrawe is, in die Abdy van Saint-Denis langs die Merowingiese konings, het konflik tussen Pepyn en Karloman aan die een kant en Grifo, hulle jonger broer, aan die anderkant uitgebars. Alhoewel Karloman Grifo gevang en in die tronk gestop het, het vyandskap tussen die ouers broers moontlik daartoe gelei dat Pepyn Grifo vrygelaat het terwyl Karloman op 'n pelgrimsreis na Rome onderweg was. Moontlik in 'n poging om sy broer se ambisies te neutraliseer het Karloman die aanstelling van 'n nuwe koning, Childeric III, uit 'n klooster, geïnisieer in 743.
In 743 het Pepyn teen Odilo oorlog gevoer en hom gedwing om Frankiese soesereiniteit te aanvaar. Karloman het ook teen die Sakse geveg en saam het die twee 'n rebellie gelei deur Hunoald aan die hoof van die Baske en 'n ander gelei deur die Alemanne onderdruk. In 746 was die Frankiese leërs stil terwyl Karloman hom voorberei het om uit die politiek te tree en die klooster by Monte Soratte te gaan woon. Pepyn se posisie is verder gestabiliseer en die weg is gebaan vir sy troonbestyging in 751.
Karolingiese Ryk
[wysig | wysig bron]
Pous Sagarias sou Merowingers die finale nekslag toedien toe hy verklaar het "dat dit wenslik sou wees dat dié wat hoogste outoriteit het as koning benoem sou word". In November 751 het die magnate van die Ryk Pepyn as koning verkies. Pepyn het hiermee die eerste Karolingiese koning van die Franke geword en die laaste Merovingiese koning Childeric III is afgeset en saam met sy seun Theuderik V in die klooster van Saint-Bertin gevang gehou waar hy enkele jare later gesterf het.
Pepyn het as 'n verkose koning regeer. Alhoewel verkiesings seldsaam was, was Germaanse konings volgens tradisie en volgens die Germaanse wet van die ondersteuning van hulle hoofmanne afhanklik. Hierdie hoofmanne het dan ook die reg behou om 'n nuwe koning te kies indien hulle ontevrede met die huidige een was. Terwyl die koningskap in die latere Frankryk oorerflik geword het, was die konings van die Heilige Romeinse Ryk nooit daartoe in staat om hierdie gebruik af te skaf nie, en was hulle tot aan die einde van die ryk in 1806 verkose konings gewees.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, p3
- ↑ Volgens die Engelse Wikipedia artikel is die woord Francia in die Panegyrici Latini in die begin van die 3de eeu gebruik -- die artikel verskaf egter nie 'n bestaan eksterne bron vir die bewering nie
- ↑ Ian Wood, Defining the Franks in From Roman Provinces to Medieval Kingdoms, saamgestel deur Thomas F. X. Noble, p113
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, p4
- ↑ C. R. Whittaker, Rome and Its Frontiers: The Dynamics of Empire, p58
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, p5
- ↑ The History Files, Domain of Soissons AD 461 – 486
- ↑ Gregorius van Tours verskaf belangrike inligting oor die politiek van die sesde eeu en die gebeure wat dit voorafgegaan het. Daar moet egter in ag geneem word dat hy van die standpunt as 'n biskop in die Katolieke Kerk geskryf het met 'n besliste vooroordeel ten gunste van die instansie. Hy was ook 'n lid van die Gallo-Romaanse aristokrasie en was dus moontlike bevooroordeeld teenoor die Franke. Van sy gegewe is definitief onakkuraat en sy verslae oor gebeure baie keer verdraai. Hy is egter in baie gevalle die enigste bron vir gebeure in die tydperk; wat dit moeilik maak om die feite te verifieer. Sien meer in Emily Wilson se The rise of the Carolingians or the decline of the Merovingians?
- ↑ It is in the 640s that "Neustria" first appears in writing, its late appearance relative to "Austrasia" probably due to the fact that Neustrians (who formed the bulk of the authors of the time) called their region simply "Francia". Burgundia too defined itself in opposition to Neustria at about this time.
