Lund

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Lund
Localidat de Suecia
Universidat de Lund.
Estau  • Provincia  • Condau	Suecia Escania Condau d'Escania
Superficie	24,99 km²
Población  • Total  • Densidat	82800 hab. (2010) 3.049 hab/km²
Altaria  • Meyana	20 m.
Codigo postal	22X XX
Coordenadas	55°42’29’’N13°11’56’’E
Lund Lund en Suecia
Web oficial

Lund (prenunciata [lɵnd] en sueco) ye una d'as ciudaz mas antigas de Suecia. Ye a ciudat principal d'o municipio d'o mesmo nombre, y ye situada en a provincia sudenya y rechión historica d'Escania (Skåne en sueco), en l'activa comarca d'o estreito d'Öresund.

O municipio de Lund

O municipio de Lund (en sueco Lunds kommun) ye conformau por os antigos distritos almenistrativos de Lund, Dalby, Genarp, Södra Sandby y Veberöd. El municipio fue creyau entre a fin de 1973 y o prencipio de 1974. A población actual d'o municipio ye de 105.000 habitadors.

A suya superficie ye de 443 km² que encluyen por o menos 13 reservas naturals, un parque nacional y una gran aria de protección ambiental. Entre ellas, i son o parque nacional de Dalby Söderskog (Selva d'o Sud de Dalby), a reserva Fågelsångsdal (Val d'o canto d'os muixons"), Prästaskogen, Gryteskog u Trollskogen. En a reserva natural Kungsmarken s'ha trobau replegadizos arqueolochicos d'a segunda Edat de Fierro.

A ilesia de Dalby, devantada arredol de 1060 ta un bispe, ye a ilesia de piedra mas antiga conservada en Escandinabia.

A ciudat de Lund

A ciudat de Lund, con mas de 1.000 anyos d'historia (chunto con Uppsala se crei que ye a ciudat mas antiga de Suecia), ye un important centro industrial, cientifico y educativo, gracias a l'Universidat de Lund y a o parque cientifico Ideon. Ye dita "A ciudat d'as ideyas" (Idéernas stad) y en ella se filmó una d'as escenas de Smultronstället (Puesto de fragas salvaches) d'Ingmar Bergman.

Aspectos fisicos y demograficos

Lund ye situada 20 km a o nord-este de Malmö, en a provincia d'Escania en o sud d'o país, y a nomás 40 minutos en tren d'a capital danesa (Copenaguen). Tien una superficie de 32 km² y cubilla una población de 76.188 habitadors (2007).

O suyo clima ye costero, y se troba entre 10 y 80 metros d'altaria sobre o livel d'o mar. A precipitación mensual meya ye de 55 mm, y a meya anyal ye de bels 655 mm.

Historia

Lunds Domkyrka - Seu de Lund.

Lund fue establita arredol de 990, pos una iniciativa reyal. En Uppåkra, a una distancia de 5 kma o sud de Lund, bi ha un chacimiento arqueolochico con restos d'un lugar que cremó alto u baixo en ixas mesmas calendatas, y ye fácil que ixe lugar hese estau o principal centro urbán d'Escania dende o sieglo V, papel que prenió Lund dende estar establita.

A la fin d'o sieglo X Lund ya yera un asentamiento perene, y as suyas actividaz chiraban arredol de l'arcebispato y a Ceca Reyal Danesa. Diz que fue o rei vikingo danés Svend Tveskægg, qui fundó Lund ta par de l'anyo 990, cuan as tierras d'Escania perteneixeban t'a corona danesa.

Mas entadebant Knut lo Gran, sobirano d'os reinos unius d'Anglaterra y Dinamarca paró cuenta d'as aventallas de Lund por a suya posición cheografica. En o sieglo XI Lund ya yera o centro relichioso, politico, cultural, educativo y comercial de toda Escandinavia, muy vinclato a l'arcebispato de Canterbury, en o reino anglés.

En 1104 s'establió l'arcebispato d'Escandinavia. L'antiga Seu d'o bispe, que heba estau devantada en 1085 se substituyó por una nueva. A Seu de Lund, que esdebinió allora o centro d'a cristiandat en os países nordicos, y encara hue manda o centro d'a ciudat. En 1152, s'establió l'archidiocesi noruega de Nidaros, independient de Lund. En 1164 tamién Suecia tenió un arcebispato propio, encara que nominalment subordinau ta l'arcebispe de Lund. Actualment a diocesi de Lund ye una diocesi d'a Ilesia de Suecia.

En 1658 as provincias danesas d'Escania, Blekinge y Halland fuoron cedidas por Dinamarca ta Suecia por o Tratau de Roskilde. O 4 d'aviento de 1666 Suecia esfendió a ciudat debant d'a invasión danesa en a Batalla de Lund, una d'as mas sangonosas en a historia d'Escandinavia.

Poco dimpués, en 1666 s'establió a Universidat de Lund. Ta par d'alavez, a población de Lund ya heba minguau de 4.000 a 2.000 habitadors, por a crisi demografica de Suecia en o sieglo XVIII por as guerras y epidemias.

En 1856, en os inicios d'a Revolución industrial en Suecia, se construyó un ferrocarril dende Lund enta Malmö

Fendo comparanza con atras ciudaz suecas, o casco viello de Lund ye prou bien conservau.

Una carrera en a parte viella d'a ciudat.

Cheografía

Lund ye en a zona agricola mas important de Suecia, en o sud-ueste d'Escania, a menos de 10 kilometros d'a costa d'o estreito d'Öresund. Dende a tuca d'o tozal Sankt Hans Backar ye posible de columbrar Copenaguen, a capital de Dinamarca. Ye a bels 250 kilometros de Göteborg, a 600 km d'Estocolmo y a bels 1.200 km d'Umeå. D'atra mán, a ciudat de Malmö ye nomás a 15 km.

Arquitectura

En os sieglos XII y XIII, cuan a ciudat yera a seu de l'arcebispe, se i construyoron a-saber-las ilesias y monesterios. En a suya fuga, Lund teneba 27 ilesias, pero cuasi todas ellas las espaldoron en 1536 como resultau d'a Reforma Protestant. I remanen bels edificios medievals, como a Seu de Lund, o Liberiet, o restaurant Stäket y bellas partes d'a Escuela d'a Seu. Dica o sieglo XIX son caracteristicas y muito comuns as casas con un tarabidau feito de maderos de fusta machifembraus.

Muitos d'os edificios d'o centro de Lund son d'a fin d'o sieglo XIX. Bels edificios interesants d'iste sieglo son a Biblioteca Universitaria (1902), o Grand Hotel (1899) y l'edificio principal d'a Universidat de Lund (1882).

A Universidat de Lund

Articlo principal: Universidat de Lund

Universitetsbyggnaden - Edificio Principal d'a Universidat (1882).

En sueco Lunds Universitet. Fundada en 1666 con l'obchectivo d'asolar o poder y a influencia d'a corona sueca sobre os territorios recient conquiestos, s'inaguró en 1668. Fue a tercera universidat sueca establida en o sieglo XVII.

O Instituto Tecnolochico de Lund (en sueco Lunds Teksniska Högskola, LTH) establiu en 1965, s'incorporó t'a Universidat en 1969.

A Universidat de Lund ye a mayor institución d'educación superior y investigación en Escandinavia. Con mas de 34.000 estudiants (3.200 d'els de postgrau) y 6.000 treballadors (a metat d'els profesors y investigadors), a lo que s'ha d'adhibir l'ambient multicultural y chovenil asociau, a Universidat domina muitos aspectos d'a vida social, cultural y economica d'a ciudat.

Ideon

Articlo pruncipal: Ideon

Ideon ye o primer y mas gran parque cientifico creyau en Suecia. Fue establito en 1983 con l'obchectivo de promover o desembolique d'empresas d'alta tecnolochía en Suecia, establindo y aproveitando estreitos vinclos de cooperación con a Universidat, particularment con as facultaz d'Incheniería (o LTH), Economía y Administración.

Industria

Lund ye un centro d'empresas tecnolochicas como Sony Ericsson, Ericsson Mobile Platforms y atras empresas de telecomunicacions. O Instituto Tecnolochico de Lund tiene conexions historicas con a industria. Bi a mesmo un parque cientifico (Ideon) ta empresas con binclos con a universidat.

Atra industria important en Lund ye a tecnolochía medica (Gambro), a industria farmaceutica (Astra Ceneca) u a biotecnolochía (Active Biotech). O Hespital y a Universidat son tamién dos grans emplegadors, con as suyas instalacions d'investigación.

Lund tamién ye a seu de Tetra Pak, empresa que fabrica y comercializa empaquetaus ta leit, chucos, ezt. en tot o mundo.

Ciudaz chirmanas

Bi ha cuatro ciudaz escandinavas achirmanadas con Lund: Borgå en Finlandia, Dalvik en Islandia, Hamar en Noruega y Viborg en Dinamarca. Atras ciudaz chirmanas son Nevers en Francia, Greifswald en Alemania, León en Nicaragua y Zabrze en Polonia.

Personalidaz naixidas de Lund

• Måns Zelmerlöw, cantaire.
• Timbuktu (Jason Diakité), cantaire.

Fuents

1. Handbook for visiting staff. Lund University's Foreign Friends, Lunds Universitet, 2002.
2. Lund - the city of ideas. Lunds Turistbyrå, Lunds Kommun.
3. Lund University. Information Office, Lunds Universitet.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Lund.
• Universia, en espanyol
• Lunds kommun, en sueco y anglés
• Kulturen, Museu d'a Istoria Cultural, en sueco y anglés.
• Lunds Universitet, Universidat de Lund, en sueco, anglés y chino.
• Lunds Tekniska Högskola, Instituto Tecnolochico de Lund, en sueco y inglés.
• Ideon
• Lundaportalen, Portal de Lund, en sueco.