Baltimore

Baltimore
	flag of Baltimore (en)
Alministración
País	Estaos Xuníos
Estaos	Maryland
Tipu d'entidá	ciudad independiente (es)
Mayor of Baltimore (en)	Brandon Scott
Nome oficial	Baltimore City (en)
Nome llocal	Baltimore (en)
Nomatu	Bodymore, Murderland (en); Charm City (en)
Códigu postal	21201–21298
Xeografía
Coordenaes	39°17′11″N 76°36′54″W / 39.2864°N 76.615°O
	Baltimore Baltimore (los EE.XX.)
Superficie	238.411179 km²
Altitú	10 m
Llenda con	condáu de Baltimore y condáu d'Anne Arundel
Demografía
Población	585 708 hab. (1r abril 2020)
Porcentaxe	9.48% de Maryland
Densidá	2456,71 hab/km²
Viviendes	242 499 (31 avientu 2020)
Más información
Fundación	1729
Prefixu telefónicu	410, 443 y 667
Estaya horaria	Horariu del este de Norteamérica ; UTC−05:00 (horariu estándar); UTC−04:00 (horariu de branu); America/New_York (es)
Llocalidaes hermaniaes	Kawasaki, El Piréu, Salerno, Xénova, Cádiz, Xiamen, Gbarnga (es) , Alexandría, Luxor, Odesa, Rotterdam, Bremerhaven, Ashkelon, Ciudá metropolitana de Xénova y Changwon
	baltimorecity.gov

Baltimore ye la ciudá más grande del estáu de Maryland (Estaos Xuníos), y la ventena cuarta mayor del país. Allúgase na fastera central del estáu, a la vera del ríu Patapsco na ensenada de Chesapeake. Ye una ciudá independiente; poro, munches veces apaez col nome de Baltimore City pa estremala del condáu de Baltimore, que la arrodia. Recibió'l so nome n'honor de Lord Baltimore, fundador de la colonia británica de Maryland.

La so población ye de 585 708 habitantes (1 abril 2020)^[3]^[4]. En 2012 ganó 1.100 habitantes con respectu al añu anterior dempués de cuasi sesenta años perdiendo población, que tuvo'l so cumal en 1950. Na so área metropolitana, la ventena primera mayor del país, vivíen en 2015 2.797.407 persones. La ciudá ye, tamién, la mayor de la conurbación Baltimore-Washington, qu'axunta a 8,4 millones de persones.

Fundada en 1729, la ciudá ye'l segundu mayor puertu de la fachada atlántica del país, y ye'l más averáu a los mercaos del Mediu Oeste de tolos de la costa este de los Estaos Xuníos. El so puertu foi nel pasáu el segundu que más recibía del país, y puertu de salida del importante sector industrial de la ciudá. Tres la decayencia de la industria la ciudá reorientose hacia una economía de servicios; l'hospital Johns Hopkins y la universidá homónima son, anguaño, les dos empreses nes que más xente trabaya.

La zona nomada Downtown Baltimore ye'l centru económicu del área metropolitana y la zona demográficamente más dinámica. Nun radiu d'una milla alredor de les cais Pratt y Light hai 103.000 emplegos, 42.000 habitantes y 18.000 estudiantes; ye la octava del país con mayor densidá residencial y la decimoquinta en densidá d'emplegu.

Historia^[5]

De la fundación a la Guerra Civil

La estructura xeolóxica de la desembocadura del ríu Patapsco determinó la llocalización de la ciudá. Esti ríu forma un gran puertu natural, y les corrientes que se formen na zona ficiéronla ideal pa la instalación de molinos d'agua. Esto, xunta l'abondanza de viesques, una tierra fértil y un clima templáu facíenla ideal pa l'agricultura. En 1632 el rei Carlos I concedió a George Calvert (Lord Baltimore) una bona estensión de tierres na América colonial que habría convertise nel condáu de Baltimore en 1659. Demientres la década de 1660 l'Asamblea Xeneral de Maryland unvió a la zona comisionaos pa garantizar los derechos sobro la tierra y el desarrollu económicu de la mesma a los colonos. Estos convivieron coles tribus Piscataway y Susquehannock nos primeros tiempos, pero malpenes quedaben, pa 1700, dellos miles de nativos americanos en Maryland, una y bones foron diezmaos poles lluches ente ellos y pol espartimientu d'enfermedaes trayíes d'Europa polos colonos.

Les llanures arenoses qu'arrodien la ensenada de Chesapeake yeren ideales pal cultivu del tabacu, que convirtióse na base de la economía de la zona. Un terrenu de 550 acres, que recibía'l nome de Cole's Harbor, foi vendíu a unos propietarios de tierres de Baltimore, Daniel y Charles Carroll, en 1696. Estos parceláronla en llotes d'un acre d'estensión y vendiéronlos a colonos pa que los desarrollaran. Estes parceles convirtiéronse'n Baltimore town, que medró rápidamente en tamañu y en volume de comerciu. Pa 1742 yá salíen con regularidá barcos cargaos de tabacu hacia Europa del puertu de Baltimore.

Nos afluentes del ríu Patapsco teníense instalao tamién bien de molinos, que la producción de so (granu, farina) taba orientada a la esportación a les colonies azucareres ingleses del Caribe. La revolución de les colonies americanes escontra'l dominiu inglés finó con esi comerciu, lo que perxudicó enforma a Baltimore. Esti perxuiciu amenorgose al permitir el Congresu d'Estaos Xuníos, en 1776, que los ciudadanos particulares armaran y equiparan los sos barcos pa la guerra; l'actividá corsaria entamó a ser una industria con puxu na ciudá, que yá d'aquella yera un importante centru de construcción naval. L'actividá antibritánica de los sos ciudadanos ganó pa la ciudá una reputación de radicalismu políticu que persistió demientres el sieglu XIX. Baltimore foi'l llugar nel que s'axuntó'l Congresu Continental tres de la ocupación de Filadelfia polos británicos en 1777.

Tres de la independencia d'Estaos Xuníos la ciudá algamó l'estatus de ciudá de 1797, y reinició l'actividá esportadora de granu, especialmente haza América del Sur. El desplome del so comerciu marítimu, a primeros del sieglu XIX, favoreció la construcción del primer ferrocarril públicu del país en 1828; esto conectó a la ciudá con otres partes del país, permitiendo d'esa forma medrar les sos posibilidaes comerciales. Demientres la Guerra de Secesión Maryland, pese a ser un estáu que reconocía la esclavitú, foi unionista, pero la ciudá dividióse. Esto fizo desaparecer el comerciu colos estaos de la Confederación y perxudicó enforma el que caltenía colos estaos de la Unión, magar que Baltimore supo sacar provechu de la so condición de centru d'entrenamientu militar. Amás, la xera de reconstrucción de la ciudá tres de la guerra traxo a la ciudá una de les sos dómines de mayor prosperidá.

Sieglu XX

El sieglu XX entamó con una desgracia. En 1904 la ciudá foi devastada por un incendiu que, orixináu nún almacén d'algodón, espardióse pola ciudá hasta quemar más de 2.000 edificios. Na reconstrucción ameyoráronse les cais y el puertu, y construyóse un sistema d'alcantarilláu que foi ún de los más modernos del momentu. La prosperidá volvió a la ciudá demientres la Primer Guerra Mundial, y la depresión económica de los años 1930 nun afectó tanto a Baltimore como a otres rexones del país. Amás, la so condición de centru d'abastecimientu militar demientres la Segunda Guerra Mundial permitió-y siguir medrando.

En 1947 entamó la renovación urbana de la ciudá, tres de comprobase que'l deterioru arquiteutónicu de la ciudá yera tan importante qu'había más de 45.000 viviendes con males condiciones d'habitabilidá. El so númberu reduciose a 25.000 pa 1954. En 1955 formóse un consorciu público-priváu, el Greater Baltimore Committee, qu'axuntó los esfuercios de diverses empreses privaes y del ayuntamientu pa desarrollar programes de desarrollu urbanu. Nes décades de 1970 y 1980 la renovación de les viviendes completose cola construcción d'una zona comercial en Harbor Place y de delles instituciones como'l Maryland Science Center, el National Aquarium o'l American Visionary Art Museum; amás, desarrollose, al empar, un sistema d'infraestructures viaries que facilitó la comunicación cola zona suburbana. Na década de 1990, por último, afrontose la modernización de la fachada marítima de la ciudá, con una renovación de los barrios más deterioraos que puso, nostante, procuru en conservar los testimonios arquiteutónicos más importantes del pasáu urbanu.

Esa década foi, tamién, la del declive demográficu. Como munches de les árees urbanes del noreste d'Estaos Xuníos en Baltimore viviose un abandonu de los centros urbanos en favor de viviendes nos suburbios que fizo perder a la ciudá'l 11,5% de la so población. Esta tendencia parez qu'entama a cambiar nos caberos años, los del entamu del sieglu XXI.

Economía

La privilexada situación estratégica de la ciudá, nel centru del área más poblada y desarrollada económicamente del noreste de los Estaos Xuníos, y la renovación desarrollada nel so downtown faen d'ella ún de los llugares más atractivos del país pa la instalación d'empreses. De resultes d'ello, el predominiu de l'actividá industrial, que se caltuvo hasta la década de 1980, foi sustituyíu por un dominiu de les empreses de servicios de sectores como'l sanitariu, les finances, l'entretenimientu, el turismu o'l comerciu marítimu, con un espoxigue importante nos caberos años nel sector de l'alta teunoloxía (electrónica, teunoloxíes de la información, telecomunicaciones, investigación aerospacial...). Na ciudá tienen la so sé dos de los establecimientos d'investigación sanitaria más avanzaos del mundu, el Johns Hopkins Hospital y l'hospital universitariu de la Universidá de Maryland.

Son importantes tamién la industria turística, con una medría constante del númberu de turistes y de congresistes, y la construcción naval. Na so área metropolitana tienen la sede trés de les 500 mayores empreses de los Estaos Xuníos: la distribuidora alimentaria U.S. Foodservice Inc., la empresa de ferramientes Black & Decker Corp. y la empresa enerxética Constellation Energy.

No que cinca al so puertu, ye'l quintu mayor d'Estaos Xuníos. La so situación, 250 km más cerca de los mercaos del Mediu Oeste que cualquier otru puertu, fai que los costes de tresporte seyan menores dende elli y, poro, sea'l preferíu pal tráficu de mercancies de la rexón. El puertu tien, amás, la ventaxa de tener dos rutes d'accesu a elli: una dende'l norte, al traviés del Chesapeake & Delaware Canal, y otra dende'l sur, al traviés de la ensenada de Chesapeake.

Vista nocturna del *Baltimore Inner Harbor*

Xeografía

Clima

Baltimore asítiase na desembocadura del ríu Patapsco, na ensenada de Chesapeake. Esta y l'océanu Atlánticu al este, y los Apalaches al oeste, determinen que nun haiga variaciones importantes nel clima a lo llargo del añu. Nun suele xelar ente mediaos d'abril y finales d'ochobre, y la lluvia distribúise uniformemene ente tolos meses, magar que ye más abondante en veranu (temporada de tormentes) y al entamar la seronda (temporada d'huracanes).