Fidel Alejandro Castro Ruz ( audio) (13 d'agostu de 1926, Birán – 25 de payares de 2016, L'Habana) foi'l máximu dirixente de Cuba dende'l 1 de xineru de 1959, cuando, como cabezaleru la Revolución Cubana, derrocó al gobiernu de Fulgencio Batista. Lideró en 1961 l'adopción del marxismu pol gobiernu revolucionariu, afitando'l primer réxime socialista de toa América; ocupó'l cargu de Primer Ministru hasta 1976, en que foi designáu Presidente del Conseyu d'Estáu y del Conseyu Ministros. Dende la fondación del Partíu Comunista de Cuba en 1965 foi'l Primer Secretariáu del mesmu.
Fidel Castro foi una figura singular, que provocó tanto poderoses adhesiones como una violenta refuga. Los sos siguidores remarquen el programa de desendolcu y d'eliminación de la desigualdá social, que, según ellos, lleva los índices de salú, deporte y educación de la islla, ansí como la so oposición frontal al modelu de política internacional que lidera Estaos Xuníos. Los sos opositores critiquen el sistema de partíu únicu, propiu del comunismu, el so lideralgu personalista y de falta de llibertaes.
Castro ñació nel barriu de Birán, en Mayarí, un pobláu de l'antigua provincia d'Oriente en 1926, como fiyu estramarital d'un emigráu gallegu, Ángel Castro Argiz, y la so cocinera, Lina Ruz González. El so pá, quien algamara una sólida posición económica, unvió a los sos dos fios varones a la escuela pública de Birán hasta los siete años, y llueu metiolos internos nos colexos xesuíticos de Lasalle y Dolores en Santiago de Cuba, onde Fidel dirá hasta 1941. En 1942 ingresó nel colexu Belén de L'Habana y, tres finar el bachilleratu en 1945, a la Universidá de L'Habana pa estudiar derechu, onde se graduaría en 1950.
Mientres foi estudiante Castro militó na Unión Insurreccional Revolucionaria, grupu dirixíu por Emilio Tró na Universidá de L'Habana, y de magar 1947 nel Partíu Ortodoxu. Como miembru d'esti últimu promovió aiciones pa reclamar la destitución del dictador dominicanu Rafael Trujillo, y formó parte de la Espedición de Cayo Confite, dirixía por un miembru d'una faición rival, Masferrer, col oxetivu de derrocalu.
En 1948 foi unviáu a Colombia como delegáu de la Federación d'Estudiantes Universitarios a la IX Conferencia Interamericana; taba citáu p'alcontrase col candidatu a presidente Jorge Eliécer Gaitán la mesma tarde en qu'ésti foi asesináu. Castro, qu'almiraba a Gaitán, confesaría años más sero que'l socesu exercería gran influyencia na so decisión posterior de prescindir de la vía democrática p'acceder al poder. Al so regresu a Cuba, casaria con Mirta Díez Balart, una estudiante de filosofía d'una acomodada familia habanera.
En 1950 obtuvo'l so diploma en lleis. En 1951, tres el suicidiu del so collaciu Eduardo Chibás, líder del Partíu Ortodoxu, asumió la direición del mesmu; se cuntaba cola so candidatura al parllamentu en xunu de 1952, pero'l güelpe d'estáu del xeneral Fulgencio Batista derrocó'l gobiernu de Carlos Prio Socarras y anuló les eleiciones. El güelpe, avaláu pol gobiernu d'Estaos Xuníos, que reconoció aína a Batista, provocó la desazón de Castro, quien arrenunció a los sos cargos nel PO.
Fidel Castro acusó a Batista énte los tribunales de violar la constitución, pero'l so pidimentu foi refugáu. Como rempuesta entamó un ataque armáu escontra los cuarteles Moncada, de Santiago de Cuba, y Carlos Manuel de Céspedes, de Bayamo, dambos na provincia d'Oriente'l 26 de xunetu de 1953. L'Exércitu de Batista torturó y executó a más de ochenta atacantes. Fidel Castro foi fechu prisioneru, xulgáu y sentenciáu a quince años de prisión. (Nel alegatu final del xuiciu, Fidel Castro pronunció un discursu conocíu como La historia absolveráme, nel que defendió les sos aiciones y desplicó los sos puntos de vista políticos). Tres 22 meses de prisión foi lliberáu demientres l'amnistía xeneral de Mayu de 1955 y exilióse en Méxicu y nos Estaos Xuníos.
Regresó a Cuba con otros exiliaos del "Movimientu 26 de Xunetu"'l 2 d'avientu de 1956 nel yate Granma. A los pocos díes del desembarcu son sorprendíos n'Alegría del Pío. Los pocos sobrevivientes (ente ellos, Ernesto Che Guevara, Raúl Castro y Camilo Cienfuegos) retiráronse a la Sierra Maestra, dende onde llibraron una guerra de guerrilles contra'l gobiernu de Batista. Los revolucionarios ganaron sofitu popular y cuntaron con más de 800 combatientes. El 24 de mayu de 1958 Batista unvió diecisiete batallones escontra los rebeldes na Operación Branu, pero los revolucionarios encadenaron una serie de sorprendentes victories. Consiguieron deserciones y rendiciones masives de les tropes de Batista. El 1 de xineru de 1959 Batista abandona'l país y Fidel Castro fai la so entrada trunfal en L'Habana el 8 de xineru.
Fidel Castro foi nomáu Primer ministru'l 16 de febreru de 1959 y Presidente de la República de Cuba'l 3 d'avientu de 1976. Anguaño ye'l Comandante en Xefe del Exércitu Cubanu, Presidente del Conseyu d'Estáu y Presidente del Conseyu de Ministros amás de Diputáu de la Asamblea Nacional del Poder Popular.
Fidel Castro ye'l primer secretariu del Partíu Comunista de Cuba.
Oliver Stone fizo en 2003 el documental "Comandante" que pretende ser una biografía intimista de Fidel Castro. Posteriormente denunció presiones del gobiernu d' EE.XX. pa impedir la exhibición d'esa película nesi país.
Anguaño tien una gran amistá col presidente de la República Bolivariana de Venezuela, Hugo Chávez, con quien robló numberosos convenios de cooperación ente dambos países. El que más rescampla, el conocíu como Alternativa Bolivariana pa América, ALBA. Xunta Chavez, Evo Morales Presidente de Bolivia ye un de los aliaos anguaño de Fidel y de Cuba.
Artículos de la prensa