Ioánina

Pa ver otros usos d'esti términu, Ioánina (dixebra).

Ioánina
Alministración
País	Grecia
Rexón	Epiru
Unidaes perifériques	Unidá periférica de Ioánina
Municipio ^(es)	Ioannina Municipality ^(en)
Tipu d'entidá	ciudá
Cabezaleru/a del gobiernu	Thomas Begas ^(en)
Nome oficial	Ιωάννινα (el)
Nome llocal	Ιωάννινα (el)
Códigu postal	45000–45999
Xeografía
Coordenaes	39°39′49″N 20°51′08″E / 39.6636°N 20.8522°E / 39.6636; 20.8522
Ioánina Ioánina (Grecia)
Superficie	403 km²
Altitú	490 m[1]
Llenda con	prefectura de Arta ^(es)
Demografía
Población	64 896 hab. (2021)
Porcentaxe	100% de Ioannina Municipality ^(en)
Densidá	161,03 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	26510
Llocalidaes hermaniaes	Avignon y Korçë
ioannina.gr

Ioánina, tamién conocida como Yánena, Yánina o Jánina (en griegu Ιωάννινα, Γιάννενα o Γιάννινα), ye una llocalidá y un conceyu de Grecia, capital de la unidá periférica de Ioánina y de la periferia d'Epiru.^[2] La población de la ciudá yera de 112.486 habitantes en 2011.^[3]

Xeografía física

La ciudá de Ioánina atopar a una altitú de 480 msnm y ta construyida na mariña occidental del llagu Pamvótida o de Ioánina.^[4] Constitúi'l centru comercial, alministrativu y cultural más importante de la periferia d'Epiru y del noroeste de Grecia. Ta asitiada a 466 km d'Atenes al traviés del Peloponeso y la Ponte de Ríu-Antirio y a 533 km al traviés de Tríkala y Métsovo. Del puertu d'Igumenitsa, nel Mar Xónicu, dixebrar 104 km y de la frontera albanesa, 65 km.

Historia

Orixe de la ciudá

Nun se conoz la fecha exacta de la fundación de Ioánina nin l'orixe del so topónimu. Una teoría llargamente aceptada diz que foi fundada a principios del sieglu VI por iniciativa del emperador bizantín Xustinianu I, que treslladaría hasta les veres del llagu Pamvótida a los habitantes de l'antigua ciudá d'Eurea. El so nome derivaría, pos, del que la so fundación corriera al cargu de daquién llamáu Ioánnis (Ιωάννης, «Juan») o de la esistencia nes sos cercaníes d'un monesteriu dedicáu a san Juan Bautista. Básase esta hipótesis nun testimoniu del historiador Procopio de Cesarea, pero lo cierto ye que la primer mención de la ciudá col nome de Ioánina ye bien posterior: nes actes d'un conceyu celebráu en Constantinopla nel añu 879 faise referencia a un tal «Zacarías, obispu de Ioánina». Mentar a Ioánina de nuevu nel añu 1020, nun documentu del emperador Basilio II Bulgaróctono. Al paecer, mientres esta dómina la estensión de la ciudá llindar al interior de la fortaleza.

Conquista normanda y despotado del Epiru

Los normandos, al mandu de Bohemundo, ferrial enemigu del Imperiu bizantín, tomaron la ciudá en 1082. Nel añu 1185 hai posibles nicios d'una destrucción de la ciudá pol exércitu normandu, al mandu de Guillermu II de Sicilia. En 1204 foi Miguel I Comneno Ducas el que tomó la ciudá y quien, tres la disolución del Imperiu bizantín por efeutu de la Cuarta Cruzada, fundó'l despotado d'Epiru, estableciendo la capital en Arta. El despotado estender dende Durrës hasta Lepanto y constituyía un bastión del feudalismu bizantín contra les socesives incursiones de los llatinos, los venecianos, el albaneses y los serbios. Mientres esti periodu, Ioánina conoció una gran crecedera y prosperidá. Acordies coles fontes históriques, concentrar nella políticos y lliteratos que fuxeren de Constantinopla tres la ocupación de los cruzaos.

Reconquista bizantina, ocupación serbia y periodu turcu

Cai del centru de Ioánina, qu'inda caltién ciertu aire turco.^[4]

Nel 1318 el control de la ciudá volvió a manes de los bizantinos. Terminaron asina'l Despotado y la dinastía Comneno. Pero pocu dempués, en 1339, la soberanía bizantina quedó atayada pola ocupación serbia. En 1431, tres la muerte de Carlos I Tocco, conde de Cefalonia y Zante y entós soberanu de la ciudá, ésta sometióse a los turcos, sol mandu de Sinán Pachá. Al paecer, fueron los mesmos habitantes los que la apurrieron, llogrando a cambéu notables privilexos. Empezó asina'l periodu de dominación turca, que s'enllargó 482 años, hasta 1913.

En 1611 hubo un intentu de llevantamientu contra'l poder otomano, encabezáu por Dionisio el Filósofu, moteyáu "Skylosofos" (Σκυλοσόφος, del griegu σκυλί, skylí «perru» y σοφός, sofós, «sabiu»), pero fracasó y de resultes d'ello la clase pudiente de Ioánina perdió los sos privilexos y los habitantes cristianos fueron espulsaos del castiellu, nel que s'establecieron los turcos. Foi entós cuando la ciudá empezó a desenvolvese fora de la fortaleza. Con ello, intensificáronse les actividaes comercial y artesanal, según los contactos con importantes centros comerciales europeos, como Venecia, Livorno y Viena. Amás, el progresu favoreció'l desenvolvimientu cultural. Los grandes comerciantes, influyíos poles idees de la Ilustración europea y siguiendo una tradición cultural que se remontaba a dómina bizantina, financiaron la creación de nueves escueles, que fixeron de Ioánina «la ciudá de les lletres», unu de los más importantes centros culturales del neohelenismo y de la Grecia anterior a la independencia.

Escuela Kapláneios, refundada en 1805.

El periodu de mayor rellumanza coincide col gobiernu d'Alí Pachá, ente 1788 y 1822.^[4] Esti revesosu personaxe, famosu pola so crueldá, consiguió llevantar un reinu que los sos dominios estender por tol noroeste de Grecia, pero tamién por Tesalia y el Peloponeso. Estableció contactos diplomáticos colos líderes más importantes de la Europa del momentu y la so corte convertir nun polu d'atraición pa viaxeros (ente ellos el poeta Lord Byron). Creó tamién una escuela militar con profesores franceses, pola que pasaron dalgunos de los que depués seríen protagonistes de la Guerra d'independencia de Grecia (Georgios Karaiskakis, Odysseas Androutsos, Markos Botsaris, etc.). La ciudá debía de cuntar entós con más de 40.000 habitantes, incluyendo a les comunidaes turca y hebrea. Alí Pachá reforzó tamién les muralles de la ciudá.

Litografía que representa la entrega de Ioánina a Grecia en 1913.

Alí Pachá rompió, pos, col Imperiu otomanu y creó'l so propiu reinu, lo que lu llevó a enfrentase col sultán,^[4] que les sos tropes punxeron fin a la so vida en 1822 nel monesteriu de Pandeléimon, na islla del llagu Pamvótida.^[4] Mientres el sur de Grecia independizábase, Ioánina entró nun periodu de decadencia. En 1869 una parte de la ciudá quedó destruyida por una quema, anque se reconstruyó con prontitud.

Incorporación a Grecia

L'adhesión al Estáu griegu producióse'l 21 de febreru de 1913, nel marcu de la Primer Guerra de los Balcanes. Tres la Guerra Greco-Turca (1919-1922) y arriendes de los intercambios de población que s'asocedieron, l'elementu turcu sumió totalmente de la ciudá y llegaron dellos refuxaos d'Asia Menor. En 1944, mientres el periodu d'ocupación nazi, los alemanes deportaron a la comunidá xudía de la ciudá, y la mayoría de los sos miembros fueron asesinaos nos campos d'estermín.^[5]

Demografía

Según el censu del añu 2001, la población del conceyu de Ioánina yera de 70.203 habitantes. Nel añu 2010, cola introducción del plan Calícrates y la reorganización del mapa alministrativu de Grecia, al conceyu de Ioánina xuniéronse los colindantes de Pérama, Anatolí, Pamvótida y Bizani, según la comunidá de la islla del llagu Pamvótida. D'esta miente, el nuevu conceyu de Ioánina tien una estensión de 401,98 km² y una población de 97.657 habitantes.^[6]

Economía

Ioánina ye una típica ciudá de servicios, con especial desenvolvimientu de los sectores de sanidá, educación, comerciu y alministración pública. Ye importante tamién la ganadería, con una puxante industria láctea y de producción de carne, especialmente pollos. La unidá periférica de Ioánina atopar ente los primeros productores de quesu y de carne en Grecia. Nos últimos años avanzó enforma la producción de mármol pa decoración, ensin escaecer la platería tradicional, que florió y fixo famosa a la ciudá nos sieglos XVIII y XIX. Dende les últimes décades del sieglu XX aumentó considerablemente'l turismu.

Educación

Vista del campus de la Universidá de Ioánina.

La Universidá ye una de les más importantes de Grecia, con diecisiete departamentos y más de diez mil estudiantes.^[7] Hai tamién en Ioánina dellos departamentos del Institutu d'Educación Teunolóxica d'Epiru, que tien la sede en Arta y otros en Agrinio pero la mayoría atópase en Ioannina.^[8]

Patrimoniu

Llagu Pamvótida, islla y mezquita Aslan Aga.

• Ciudadela: Ta asitiada nuna pequeña península que s'enfusa nel llagu Pamvótida y constituyó el nucleu orixinariu de la ciudá. Ta arrodiáu poles muralla bizantines del sieglu XI, reformaes en delles ocasiones, la postrera so les órdenes d'Alí Pachá. Les cais del interior son trabancoses y d'aire típicamente turco. Na zona norte asítiase la mezquita de Aslan Aga, la biblioteca turca y l'antigua sinagoga.^[4] Al sur asítiase l'apartaz fortificáu, en que'l so centru caltener los restos del mausoléu de Alí Pachá, la mezquita Fetihié, col so característicu minarete y l'antiguu palaciu real.^[4]
• Mezquita de Aslan Aga: Construyir en 1618 sobre les ruines d'un monesteriu ortodoxu. Al esterior destaquen el so minarete y les vistes sobre'l llagu Pamvótida. Nel interior, que caltién la disposición orixinal, con cúpula y un mihrab y mimbar ricamente decoraos, instalóse'l Muséu d'historia y folclor de Ioánina.^[4]
• Catedral de San Atanasio: Construyida nel sieglu XIX, caltién un interesante iconostasio.^[4]
• Isla del llagu: Na islla del llagu Pamvótida esiste un pequeñu pobláu en que les sos cercanía edificar cinco monasterios ortodoxos de gran interés.^[4]

Cultura

Interior de la mezquita de Aslan Aga, Muséu ade hestoria y folclor.

Museos

• Muséu arqueolóxicu (Αρχαιολογικό μουσείο): Allugar nun edificiu de nueva construcción, nunos céntricos xardinos.^[4] La primer sala ta dedicada a la prehistoria de la rexón dende'l paleolíticu hasta la Edá del Bronce. Na segunda sala espónense los afayos del oráculu de Dodona: estauínes de bronce, que representen neños, tablillas de bronce con inscripciones de pidimientos al oráculu, etc. Nel corredor esponen llábanes, estatues y grafmentos arquiteutónicos de dómina clásica, helenística y romana, según sarcófagos con escenes dionisíacas y de la Ilíada. Na pinacoteca espónense obres de los pintores locales del XIX y el XX.^[4]
• Muséu d'historia y folclor: Allugar na mezquita de Aslan Aga, dientro de la ciudadela. Nel antepar porticado se documenta l'acontecimientu de la lliberación de la ciudá en 1913. Na sala d'oración espón una coleición de vistíos, armes, cerámica, oxetos de plata del Epiru ya iconos postbizantinos.^[4]

Ver tamién

• Unidá periférica de Ioánina
• Universidá de Ioánina

Referencies

1. URL de la referencia: https://it-ch.topographic-map.com/map-4xh1tp/Giannina/?zoom=19&center=39.66632%2C20.85426&popup=39.66653%2C20.85415.
2. «Testu completu del plan Calícrates» (griegu). Boletín Oficial de Grecia (11 d'agostu de 2010). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-04-27.
3. «Δείτε τη Διοικητική Διαίρεση» (griegu). Ministeriu griegu del Interior (www.ypes.gr). Consultáu'l 20 de xunetu de 2011.
4. Bartolomé, Luis; López, Ana (ed.) (2003). «Ioánnina», Guía total: Grecia. Madrid: Anaya, páx. 192-194. ISBN 84-8165-862-6.
5. «The Holocaust in Ioannina» (inglés). Kehila Kedosha Janina Synagogue & Museum. Archiváu dende l'orixinal, el 8 d'avientu de 2008. Consultáu'l 4 d'agostu de 2011.
6. «Χάρτες Καλλικράτη» (griegu). Υπουργείο Εσωτερικών Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Consultáu'l 4 d'agostu de 2011.
7. «Schools and Departments» (inglés). University of Ioannina. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-08-02. Consultáu'l 4 d'agostu de 2011.
8. «Technological Educational Institute of Epirus» (inglés). teiep.gr. Archiváu dende l'orixinal, el 26 de xunetu de 2011. Consultáu'l 4 d'agostu de 2011.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ioánina.
• Universidá de Ioánina (en griegu ya inglés)
• Páxina del Ministeriu de Cultura de Grecia: Muséu Arqueolóxicu de Ioánina (en griegu)