Purujosa | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Aragón | ||||
Provincia | provincia de Zaragoza | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'Aragón | ||||
Alcalde de Purujosa (es) | Mariano Sanjuán Clemente | ||||
Nome oficial | Purujosa (es)[1] | ||||
Códigu postal |
50268 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 41°40′57″N 1°45′51″W / 41.6825°N 1.7641°O | ||||
Superficie | 35.43204 km² | ||||
Altitú | 978 m | ||||
Llenda con | Añón de Moncayo, Calcena, Borobia y Beratón | ||||
Demografía | |||||
Población |
29 hab. (2024) - 25 homes (2019) - 10 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0% de provincia de Zaragoza | ||||
Densidá | 0,82 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
purujosa.es | |||||
Purujosa ye un conceyu d'España, na provincia de Zaragoza, Comunidá Autónoma d'Aragón. Tien un área de 35,47 km² con una población de 48 habitantes (INE 2008) y una densidá de 1,35 hab/km².
Purujosa alcontrar na Comarda del Aranda, na Ribera del Ríu Isuela, bien próxima a la so nacencia, nes estribaciones del Moncayo. Constitúi la última llocalidá aragonesa antes de llegar a tierres sorianes y gran parte del so términu municipal queda incluyíu dientro del espaciu protexíu del Parque Natural del Moncayo.
L'accesu a la llocalidá puede realizase bien por Aragón o bien por Soria, siendo les condiciones de dambos itinerarios precaries yá que se trata de carreteres de monte. Per Aragón hai que llegar hasta Morata de Jalón (Autovía A-II) Y dempués percorrer la carretera A-2302 al traviés del valle del Ríu Isuela. Dende Soria, l'accesu realizar dende la CL-101. Na redoma del puertu de la Carrasca toma l'esviadura a Cueva de Ágreda y se continua pola CV-630.
Parte del so términu municipal ta ocupáu pol Parque natural del Moncayo.
Los primeros testimonios de pobladores nel llugar de Purujosa remontar a la prehistoria. Na redolada del Ribayu de Valcongosto, delles prospecciones arqueolóxiques alcontraron güesos dataos na Edá del Bronce, coincidentes cronológicamente con xacimientos de la cercana llocalidá de Calcena. Más antiguos son los restos d'industria lítico musteriense topaos nel xacimientu de la cueva de los Rincones pol equipu investigador empobináu pola Dra. Gloria Cuenca Bescós y D. Víctor Sauqué.[2] Estos vendríen acotar la esistencia de neandertales na redolada de Purujosa. Sicasí, tase a la espera de que nueves campañes investigadores dexen afondar nesta etapa histórica.
Nun tenemos testimonios de la esistencia de la llocalidá mientres la Historia Antigua. Delles hipótesis apunten a un primitivu asentamientu celtibéricu dáu'l enriscado allugamientu del conceyu y la esistencia de xacimientos celtibéricos na vecina llocalidá de Beratón. Igualmente, la tradición oral, caltién la lleenda d'una visita del Emperador Constantín I el Grande (272 – 337) al conceyu.[3] Ello ye que l'escudu de la llocalidá lleva les armes del estandarte militar de Constantín I. Sicasí, nenguna de los dos teoríes tienen una base documental y científica abonda como pa dales por ciertes.
D'esta miente, a la espera de futuros descubrimientos, la primer noticia documental onde se cita espresamente Purujosa atopar dempués de la Reconquista cristiana. Purujosa foi donada por Alfonsu II, xunto con otros llugares, al monesteriu de Veruela, de la Orde del Cister, en xunu del añu 1177 "Laude etiam atque concedo vobis Perillosam cum terminis heremis et populatis scilicet, a Pinna d'Águila usque ad Pinnan Perforatam et castello de Oliveto usque ad Choves de Alondas..."[4]
Esti testimoniu ye de vital importancia porque nos indica los llenderos del términu municipal que coinciden colos de l'actualidá: Peña la Águila llinda col términu de Calcena, Pomer y Borobia, yá en Soria. La Pinnan Perforatam posiblemente sía la Muela de Beratón, pos ellí esiste un escarpe con una gran oquedad o "perforación". Na actualidá tamién se caltién esta llinde con Castiella, pos llenda col pueblu sorianu de Beratón. Pela so parte el Castello Oliveto ye probable que sían los actuales Castiellos d'Herrera, onde'l pueblu sigue llendando col vecín Talamantes, al otru llau de la sierra.
Finalmente, l'últimu topónimu nomáu, les Choves de Alondas, nun lo pudimos identificar con nengún llugar xeográficu actual. Seique refiérase al ribayu que na actualidá fai de llinde cola villa de Calcena denomináu "Valhondo" Pero quitando esta última paraxa, el restu tán identificaos y coinciden coles llendes actuales del conceyu.
Dende la donación de les tierres del valle del Huecha a los cistercienses en 1145 por García Ramírez, rei de Navarra, el patrimoniu del monesteriu de Veruela, que nesos momentos atópase en construcción, nun dexó de crecer. D'esta miente en 1154 Ramón Berenguer IV donába-yos el castiellu d'Alcalá de Moncayo. El so socesor, Alfonsu II, donó en 1172 la villa de Vera. Purujosa por tantu foi de les donaciones más tempranes recibíes polos cistercienses de Veruela. De fechu adquirir primero que llocalidaes más cercanes, del somontano norte del Moncayo, como Litago, Bulbuente, Maleján, etc.
Once años dempués d'esta donación atopamos otru documentu d'Alfonsu II d'Aragón onde se recueye la donación del Castiellu de Faxinas.[5] Gracies a los topónimos apaecíos en dichu documentu (Beratón, Collada d'Herrera, Calcena o Valcongosto) los investigadores determinó l'allugamientu de dichu castiellu dientro del términu municipal de Purujosa. La so llocalización más probable ye'l peñascu caliar que na actualidá denominar Tolmo la Cina.
La siguiente noticia documentada, qu'atopemos, pel momento, ye yá de 1247. En concretu'l 28 d'avientu d'esi añu, l'abá del monesteriu de Veruela permutó con Xaime I d'Aragón el llugar de Purujosa por Bulbuente.[6] Darréu pasaría a formar parte del patrimoniu de los Condes de Morata. L'interés d'esa familia por amontar los sos dominios nos valles del Isuela y del Jalón ye más que manifiestu. El condáu de Morata pertenecía a la casa nobiliaria de los Martínez de Luna y formar les villes y llugares de Morata, Chodes, Villanueva de Jalón, Arándiga, Illueca, Gotor, La Vilueña, Valtorres y Purujosa.[7] Purujosa perteneció a los Condes de Morata hasta'l sieglu xix.
La población de Purujosa sufrió un fuerte vaivén a lo llargo de los dos últimos Sieglos llegando práuticamente al colapsu demográficu a finales del Sieglu xx. La quiebra del modelu d'economía de subsistencia, que tenía como principal fonte d'esplotación la ganadería, dada la escasa capacidá agraria del términu, si descontamos la pequeña proporción de regadío na estrecha vega del Isuela, acabó derivando nun fuerte procesu d'emigración de los sos habitantes.
Nel 2009, a pesar de que'l censu rexistre una población cercana al mediu centenar de persones, tan solo viven de manera efectiva 6-8 persones. Sicasí, munches cases salieron del estáu ruinosu y d'abandonu gracies a la so reconstrucción como viviendes de segunda residencia.
1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 1996 | 2000 | 2004 | 2008 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
425 | 454 | 553 | 385 | 414 | 396 | 196 | 112 | 10 | 24 | 34 | 40 | 59 | 48 |
Fonte: Institutu Nacional d'Estadística (INE)
Periodu | Alcalde | Partíu | |
---|---|---|---|
1979-1983 | Isabelo Sanjuán Villarroya[8] | UCD | |
1983-1987 | |||
1987-1991 | |||
1991-1995 | Santiago Sanmartín Ibáñez | PP | |
1995-1999 | |||
1999-2003 | |||
2003-2007 | |||
2007-2011 | Mariano Sanjuán Clemente[9] | PSOE | |
2011-2015 | |||
2015-2019 |
Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
PSOE | - | 1 | 1 | 1 | ||||
PP | 1 | - | - | - | ||||
PAR | - | |||||||
CHA | - | |||||||
Total | 1 | 1 | 1 | 1 |
La mesma llocalidá y el so allugamientu tien interés per si mesma. Denominada "El nial d'Águiles del Moncayo" pol so allugamientu enriscada, ufierta espectáculares perspectives dende tres puntos d'observación: Dende la mesma carretera, dende'l Cabezo (sienda d'accesu PR-78) o dende la Sienda de Tarazona (sienda GR-90). Coles mesmes, conserva ente les sos cais importantes testimonios d'arquiteutura rural y pintorescos rincones que faen les delicies de fotógrafos y pintores.
Asitiáu nel ribayu de la Virxe, al llau de la sienda GR-90, nel antiguu camín a Tarazonaes l'únicu sobreviviente de los dos peirones que tenía'l pueblu. Ye un interesante restu etnolóxicu que lamentablemente caltener en deficiente estáu, amenaciando a ruina.
A 6 km per carretera de Purujosa atópase'l desfialdero de les Peñes del Cabu onde s'atopa la mayor escuela d'esguilada del Parque Natural del Moncayo. Nel añu 2008 fueron reequipadas toles sos víes y abrióse una vía ferrata nel "Rincón del Bú"
Esisten un albergue, un chigre municipal y una casa rural.
Cai piatonal que baxa hasta ermita de la Virxe de Constantín dende un puntu de la cai Mayor conocíu como "La puerta'l Llugar". Tan solo la primer metá del so percorríu trescurre dientro del casu urbanu, ente que la segunda metá internar nel Ribayu de la Virxe hasta llegar a la ermita. Sicasí, la cai cunta con allumáu públicu en tol percorríu yá que a la fin de la mesma mora l'ermitañu, na actualidá'l Padre Francisco.
Estrecha cai piatonal que per mediu d'una serie de revueltes enllaza la parte Entemedia de la cai La Virxe cola Cai Mayor. Na actualidá bien poca xente transita pela cai yá que les sos viviendes tán n'estáu d'abandonu y ruina.
Constitúi la continuación de la Cai Mayor dende la Ilesia parroquial, difrenciándose dambos tramos a partir de la zarrada curva de ferradura esistente delantre del templu. Tamién ye transitable pa vehículos salvu na so parte final onde xira a la derecha y por aciu unes escaleres apuerta a una pinteoresca replaceta nel puntu más altu del pueblu onde en tiempos s'asitiaba'l Castiellu.
Estrecha cai piatonal que por aciu una socesión de 3 curves y un tramu final d'escaleres, salva'l desnivel esistente ente la Cai Mayor y la cai Colladillo.
Anque la so festividá correspuende al 13 d'avientu, suelse treslladar la fiesta a la ponte de la Constitución (6 d'avientu). Como tantes fiestes venceyaes al solsticiu d'iviernu, el componente principal ye'l fueu, realizando una gran foguera na plaza alredor de la cual faise una cena d'hermandá.
Purujosa ye la llocalidá más pequeña del mundu que cunta con semáforos.[12] Anque solo moren 6 vecinos de forma permanente, en dómines vacacionales esta población amóntase notablemente. La única cai d'accesu, con un llargor de 500 metros y un gran desnivel, ye tan estrecha que torga que dos coches se puedan cruciar. Pa evitar situaciones de tráficu conflictives, esisten dos semáforos, que regulen la posible circulación de dicha cai principal.