Western
 | Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía. |
El western ye unu de los xéneros cinematográficos más populares del cine de los Estaos Xuníos.
La pallabra
[editar | editar la fonte]La pallabra western, orixinariamente un axetivu deriváu de west («oeste», n'inglés), sustantivóse pa facer referencia a les obres, fundamentalmente cinematográfiques, anque tamién esisten na lliteratura, que tuvieren ambientaes nel vieyu oeste. N'asturianu, western ye un anglicismu que nun figura nel Diccionariu de la Llingua Asturiana de l'Academia de la Llingua. Nun esiste nenguna otra voz para facer referencia al conceptu que la pallabra western representa, polo que davezu tamién s'usen espresiones como «película del oeste» o «película de vaqueros».
Xéneru
[editar | editar la fonte]En principiu una película incluiríase nesti xéneru simplemente por tar asitiada la trama nun contestu determináu: la esploración y el desarrollu del territoriu occidental de los Estaos Xuníos durante'l sieglu XIX. Pero col tiempu les carauterístiques d'esi contestu históricu fueron espardiéndose a los personaxes d'eses histories, condicionando'l so modu de vida y definiendo la so idiosincrasia. Al tar les películes munches veces ambientaes en territorios inesploraos o indómitos baxo l'amenaza latente del ataque de los indios, o en ciudaes ensin llei dominaes polos bandidos, el xéneru foi enfocándose hacia la confrontación de los diversos personaxes, algamando un carácter cada vez más psicolóxicu.
Anicios y Mitos
[editar | editar la fonte]
El western entierra los sos raigaños no más fondo de la historia de los Estaos Xuníos. Glorifica un episódiu altamente simbólicu del nacimientu del país. La dura conquista del Oeste, la sangrienta Guerra de Secesión y les guerres contra los indios que se desarrollaron nel sieglu XIX representen la construcción nel dolor d'una nación. La epopeya de los pioners y la esperanza d'un mundu meyor son valores fuertemente enraigonaos nel pueblu americanu.
El western inspírsase en fechos históricos d'esta dómina, tales como'l sitiu d'El Álamo o la matanza d'OK Corral. Utilizólos como telón de fondu evocador pacontar un mundu munches veces alloñáu de la realidá pasada. N'efeutu, el xéneru mitificó muncho elementos centrales como'l cow-boy (o vaqueru). Esti mitu construyóse faciendo entrar na lleenda a figures emblemátiques como Billy the Kid, Doc Holliday, Jesse James o Calamity Jane. A la fin de The man who sot Liberty Valance, una frase resume la esencia del western : « Cuando la lleenda se fai realidá, imprime la lleenda »
Historia
[editar | editar la fonte]Cine Mudu
[editar | editar la fonte]El western nació colos primeros años del cine, al entamar el sieglu XX. El xéneru tien de particular qu'apaeció cuando'l periodu históricu que narra tovía nun se desaniciara. Dellos de los que vivieren esta dómina, como Buffalo Bill, tán tovía vivos nel momentu nel que realizadores como John Ford faen la so estrena, tresmiendo asina la so historia y la so esperiencia a los que ponen n'ináxenes un Oeste que combina lleenda y realidá.
Vien atribuyéndose a menudo el títulu de primer western a The great train robbery (El gran atracu del tren) rodada en 1903, magar qu'otros investigadores identifiguen dellos títulos anteriores. Ye interesante dase cuenta que les primeres películes tán na llende de la docuficción. Por exemplu, unu de los títulos que se citen como anteriores a The great train robbery pon n'escena un ataque a un tren, un fechu real n'aquel tiempu corriente.
Tolos primeros westerns mudos son relativamentealloñaos del xéneru cinematográficu que conocemos anguaño. La mayoría trátase de películes dramátiques o romántiques, l'oeste salvaxe nun yera más que un decoráu o un escenariu. Los personaxes principales son los indios y non los vaqueros. El tema abordáu ye normalmente la familia y l'amor más que la violencia y los combates.
Son los años 1910 y 1920 los que darán al xéneru la so carta de naturaleza. La llegada del cine mudu aportará el western que verá nacer milenta producciones demientres eses dos décades, la mayoría películes de serie B. Adquieren entós les sos carauterístiques fonderes, entamendo polos personaxes del vaqueru xusticieru y del fuera de la llei. Les estrelles qu'algamarán sonadía con esos papeles son, ente otros, Broncho Billy Anderson, Tom Mix, William S. Hart et Harry Carey[1].
Periodu clásicu
[editar | editar la fonte]
La Gran Depresión de 1929, paradóxicamente, dio puxu a los grandes estudios na edá d'oru de Hollywood. El periódu clásicu del western ye a menudo identificáu como espardía ente los años trenta a cincuenta. Ye Stagecoach (estrenada n'España col títulu de La Diligencia) (1939) de John Ford la que fairá definitivamente salir al xéneru de la serie B. La película inaugura la dómina de prosperidá del western, qu'algamará el so máximu esplendor nos años cincuenta.
A lo llargo d'esos años, el western ye un xéneru que domina'l cine americanu. Munchos actores conocieron la gloria o simplemente entamaron la so carrera gracies a él: Gary Cooper o John Wayne. Otros, como Karl Malden o Lee Marvin encarnarán con éxitu los personaxes malos. Más otros ilustrarán secundarios d'importancia non menor, tales como Walter Brennan o Andy Devine. Tanto pa los grandes actores como pa los realizadores, les vaqueraes constituíen entós un camín obligáu.
L'elementu característicu del western clásicu ye'l maniqueísmu col que se representa l'oeste. Los personaxes son estereotipaos, del héroe al bandíu ensin fe nin llei. Los indios son consideraos como enemigos de la civilización y tán sistemáticamente nel campu de los malos. L'exércitu americanu ye valerosu y bonaz. Les muyeres son siempre seres protexíos y distinguíos. Esi maniqueismu aparente ye a menudo l'articulación de l'acción: el buen sherif contra los bandíos, los agricultores contra los ganaderos, l'home de llei contra'l sheri sospechosu, etc. Ello permite tocar una universalidá de situaciones que contribuyeron a popularizar el xéneru más allá del so territoriu orixinariu.
Spaghetti Western
[editar | editar la fonte]Nos años sesenta, el xéneru perdió puxu n'Estaos Xuníos. Les grandes producciones, magar de presupuestos más y más importantes, nun son quien a frenar el declive. La renovación del western vien entós paradóxicamente d'Europa, y en particular de los realizadores italianos que-y dan una segunda mocedá, colo que se llamaría'l spaghetti western.
Faciendo una síntesis d'influencies múltiples, Sergio Leone establez los códigos y usos d'esta subcategoría realizando dellos de les meyores películes del xéneru (la Triloxía del dolar y C'era una volta il West, estrenada n'España col títulu Hasta que llegó su hora). L'esquema maniquéu recurrente ye abandonáu pa poner n'escena a personaxes más complexos: los héroes combiértense en cazadores de recompenses ensin ética y nun dulden n'enfrentase a la llei. La violencia fai la so aparición n'escenes recurrentes de tortura (Django, 1966), violación (De uomo a uomo, 1967) o masacre (El grande Silencio, 1968).
El spaghetti caracterízase tamién por unos encuadres particulares, tales`como los primeros planos, acompañando l'aspectu altamente caricaturescu de les escenes. La música ye igualmente típica. Tien una gran importancia, y forma parte integrante del film y resuena nos momentos claves. L'italianu Ennio Morricone compuso los más grandes exitos.
El spaghetti western foi adulteráu en múltiples producciones escaecíes aína y pierde puxu con abonda rapidez pa terminar desapaeciendo nos años setenta. Magar esta vida curtia, tien una influencia monumental sobre la cultura d'anguaño. El xéneru italianu separta a los espectadores de manera a veces marcada ente los sos defensores y los adeptos del western americanu, porque'l spaghetti nun ye una parodia mediocre.
Western crepuscular
[editar | editar la fonte]
Nos Estaos Xuníos, dende los años setenta, realizadores como Clint Eastwood o Sam Peckinpah realizaron westerns llamaos « crepusculares ». Como nel western italianu, l'heroísmu maniquéu de los vaqueros clásicos dexa terrenu a personaxes ambivalentes, que se lliberen ensin dificultá de la frontera feble ente'l bien y el mal (High Plain Drifter, estrenada n'España como Infieno de cobardes, 1973). Tolos protagonistes son tan malos unos como otros. El cow-boy de los años cuarenta convirtióse nun antihéroe que marcha al calor de los acontecimientos nun mundo nel que nun atopa'l so llugar, onde la brutalidá ye la so sola salida. Los personaxes femeninos son esenciamente prostitutes, fumen y beben, como en Hang 'Em High (estrenada n'España como La marca de la horca, 1972). Los valores morales del periodu clásicu son lliteralmente ridiculizaos.
El crepuscular pon n'escena una violencia tovía más evidente que'l spaghetti. El meyor exemplu ye The Wild Bunch (La orda salvaje, n'España) (1969) de Sam Peckinpah, na que la sangre ye omnipresente, les ferides puestes en valor, y onde'l tirotéu final ye una xigantesca masacre. Incluso, asístese a escenes crueles como la violación en Josey Wales hors-la-loi (1976).
Los últimos grandes éxitos del xéneru, tales como Unforgiven (Sin perdón, n'España) (1992) de Clint Eastwood, presenten paradóxicamente una constante de fracasu del western. Como una deriva del xéneru hacia la salidad, varios crepusculares como They came to Cordura (1972) asítiense demientres la revolución mexicana, episodiu que marca en cierta midida el fin de la conquista del Oeste. Tomen a veces más l'aspectu d'una película de guerra que d'un western.
Güei
[editar | editar la fonte]Nos años ochenta, la realización de westerns cayó notablemente y constituye un xéneru menor del cine. Los años noventa ensinembargo vieron nacer dellos éxitos guapos como Dances with Wolves (Bailando con lobos n'España) (1990) de Kevin Costner. Nel sieglu XXI, delles superproduciones vieron tovía la lluz: Open Range (2003), The Missing (Desapariciones) (2003), Seraphim Falls (2007), The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford (El asesinato de Jesse James por el cobarde Robert Ford) (2007), 3:10 to Yuma (El tren de las 3:10) (2007) o Appaloosa (2008). Estes películes aseméyense en munches ocasiones a los westerns clásicos o crepusculares.
Variantes
[editar | editar la fonte]El western ye permiable a los otros xéneros del cine. Asina, atopamos westerns en forma de comedies musicales (Paint Your Wagon, La Leyenda de la ciudad sin nombre, n'España 1969), westerns cómicos (Blazing Saddles, n'España, Sillas de montar calientes, 1974), films de terror, o próximos al cine negru : Colorado Territory (1949) ye'l remake de High Sierra (1941), unu de los clásicos del cine negru.
Western internacional
[editar | editar la fonte]Magar qu'asociáu al cine americanu, el spaghetti demuestra la internacionalidá del western. Anantes qu'él, dende 1963, el western « chucrut » fai les sos pruebes, na serie alemana de los Winnetou[2].
Los westerns italianos fueron a menudo roados n'España, siendo n'ocasiones coproduciones hispano-italianes. Esto dio llugar, tamién, al nacimientu del "paella" western, con Cut Throats Nine (1972)[3]. L'efectu de proximidá tamién tocó Méxicu, puesto que l'aición desarróllase a menudo sobre'l so territoriu. Citamos por exemplu El Topo (1970).
Los spaghettis tamién se realizaron como coproduciones franceses: ye'l casu de Il mio nome e Nessuno (1973) o de Il grande silenzo (1968). El western francés tuvo una llarga vida nos primeros años del cine mudu[4]. Muncho más rara ye la presencia de Fernandel a caballu en Dynamite Jack (1961)[5].
Recientemente, los realizadores asiáticos ficieron delles parodies-homenaxes al spagheti western, como Sukiyaki Western Django (2007) o The Good, the Bad, the Weird (2008).
No tocante al restu de filmografíes tenemos manifestaciones esporádiques como'l « kebab » western turcu[6], el « curry » western indiu (Sholay, 1975), el « mamaligă » western rumanu, el western soviéticu (White Sun of the Desert, 1970, A Man from the Boulevard des Capucines, 1987) y el western australianu (Ned Kelly, 2003).
Western contemporaneu
[editar | editar la fonte]Estrémase del clásicu el western contemporaneu o modernu. Esta denominación refierse a la fecha de l'aición, y non a la de producción. Trátase asín d'una forma de western trespuestu a una dómina más recién: un western na civilización moderna. Les carauterístiques de base del xéneru atópense allí, pero'l cuadru históricu ye bien estremáu. Ente los títulos podemos citar: genre Bad Day at Black Rock (1955) de John Sturges, Lonely Are the Brave (1962) de David Miller, Bring Me the Head of Alfredo Garcia (1974) de Sam Peckinpah o No Country for Old Men (2007) de Joel y Ethan Coen.
Western ácidu
[editar | editar la fonte]El términu inglés acid western foi utilizáu pola crítica americana de cine Jonathan Rosenbaum[7] pa designar un tipu bien particular que xunta les ambiciones metapóriques del western tradicional cola désmesura delspaghetti y la visión de la contrecultura moderna. Esa mezclienda préstase perfechamente a la espresión de preguntes existenciales o místiques. El guión recurrente ye un llargu viaxe de personaxes. A menudo, trátase d'un viaxe esotéricu. Esi viaxe tien llugar nun mundu alegóricu, que ta gobernáu por acontecimientos a veces surrealistes. El marcu del Far West préstase particularmente bien pola llibertá que representa y la independencia qu'ufierta a los sos ocupantes.
El primer film qu'entra nesta categoría ye La mort tragique de Leland Drum (1967). Monte Hellman muestra una persecución nel desiertu one numberoses claves de la historia tán ausentes, dexando llibre la imaxinación del espectador. Tres años más sero, en El Topo, Alejandro Jodorowsky pon n'escena una búsqueda metafísica surrealista y mui estética. une En 1995, Dead Man de Jim Jarmusch presenta une deriva hipnótica désesperada y ensin meta a traves del Oeste xabaz.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ (n'inglés) http://xroads.virginia.edu/~HYPER/HNS/westfilm/hero.htm Archiváu 2009-09-08 en Wayback Machine Consultada'l 20 de xunu de 2009}
- ↑ http://www.arte.tv/fr/cinema-fiction/Cape-et-epee/Pierre-Brice/1865006,CmC=1864990.html Archiváu 2008-12-05 en Wayback Machine "Il était une fois dans l'Est - Le western allemand" Consultada'l 14 d'abril de 2009.
- ↑ http://www.nanarland.com/glossaire.php?lettre=W&def=151 Archiváu 2012-01-17 en Wayback Machine Western paella. Consultada'l 14 d'abril de 2009
- ↑ http://pagesperso-orange.fr/phareouest/western.html Un Indien au Phare Ouest, consultada'l 25 d'abril de 2009
- ↑ http://www.objectif-cinema.com/horschamps/038.php Le Western français consultada'l 14 d'abril de 2009
- ↑ http://www.arte.tv/fr/cinema-fiction/Western-Spaghetti/Programme/1163934,CmC=1176576.html Archiváu 2008-04-18 en Wayback Machine Le western "Kebab" consultada'l 14 d'abril de 2009
- ↑ http://www.chicagoreader.com/movies/archives/0696/06286.html Archiváu 2007-09-29 en Wayback Machine Acid western consultada'l 13 d'abril de 2009
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Western.
