Ernö Rubik

Ernö Rubik
Ernő Rubik
Doğum tarixi	13 iyul 1944 (80 yaş)
Doğum yeri	Budapeşt, Macarıstan
Vətəndaşlığı	Macarıstan
Milliyyəti	Macar
Elm sahələri	Memarlıq, Heykəltəraşlıq
Elmi adı	Professor
İş yeri	Rubik Studiyası
Təhsili	Budapeşt Tətbiqi İncəsənət Universiteti
Tanınır	Rubik kubunun kəşfi
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ernö Rubik və ya Rubik Ernö (mac. Ernő Rubik, 13 iyul 1944^[1][2][…], Budapeşt) – macar mühəndis, heykəltaraş. O, Rubik kubu da daxil olmaqla, Rubik sehiri, Rubik ilanı kimi mexaniki tapmacaların kəşfi ilə məşhurdur.

Həyatı

Ernö Rubik 1944-cü il iyul ayının 13-də Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə anadan olmuşdur. Atası mexanik və təyyarə mühəndisi, anası isə yazıçı idi. Bu səbəbdən o, ailədən gələn ənənələrə sadiq qalaraq əvvəl memarlıq və mühəndis, daha sonra sənət memarlığı , heykəltaraşlıq təhsili almışdır. 1958–1962-ci illərdə Budapeşt İncəsənət məktəbində heykəltaraşlıq ixtisasına yiyələndikdən sonra, 1962–1967-ci illərdə Budapeşt Texnologiya Universitetində dərs almağa başladı. 1967-ci ildə Macarıstan Tətbiqi İncəsənət Universitetinin "interyer və dizayn" fakülətsinə daxil oldu.^[3]

Karyerası

1971–1975-ci illərdə memar olaraq fəaliyyət göstərmişdir. Daha sonra Budapeşt Tətbiqi İncəsənət Universitetinin professoru oldu.^[4]

Rubik kubunun kəşfi

Rubik kubu

Rubik onu məşhurlaşdıran kəşfini 1974-cü ildə etmişdir.^[5] O, Rubik kubunu dərslərində rənglərin və fiqurların geormetrik olaraq dəyişməsini izah edərkən kəşf etmişdi. Rubik kubunda 26 kiçik kub birləşərək böyük kubu əmələ gətirir. Rubik kubun ilkin modelini hazırlayarkən onun 6 üzündəki rəngləri eyniləşdirməyin heç də asan olmadığı qənaətinə gəlmişdi. Kubun lisenziyasının almaq üçün 1975-ci ilin yanvar ayında etdiyi müraciətə elə həmin il müsbət cavab aldı. 1977-ci ildə satışa buraxılan Rubik kubları bir neçə il ərzində bütün dünyada gənclərin ən sevimli oyunlarından birinə çevrildi. Rubik kubları tarixə ən məşhur Macar kəşfi kimi düşmüşdür.

Digər fəaliyyətləri

1980-ci illərin əvvəllərində Rubik oyun və tapmaca jurnalı olan "És játék" (və Oyunlar) adlı jurnalın redaktoru vəzifəsində çalışmağa başlamışdı. Çox keçmədən Ernö Rubik 1983-cü ildə Rubik Studiyasını yaratdı. Studiya yeni oyunlar və fərqli əşyalar ixtira etmək məqsədilə yaradılmışdı. "Rubik ilanı" və "sehirli bucaqlar" oyunları da bu studiyanın kəfşlərindəndir. 1987-ci ildə Macarıstan Mühəndislər Akademiyasının prezidenti vəzifəsinə təyin edildi. Akademiyada çalışdığı zaman Macar Mühəndislər Birliyinin dəstəyi ilə Rubik Beynəlxalq Fondu yaratdı. Fond tələbələri texniki və tətbiqi incəsənət sahələrində təhsil almaq üçün təqaüdlə təmin edirdi. 2009-cu ildə Cənubi Koreyanın Kiemyung Universitetinin fəxri professoru adına layiq görüldü.^[6]

Mükafatları

• 1978- Budapeşt Beynəlxalq Ticarət Sərgisi, "Kub" Mükafatı
• 1980- "İlin oyuncağı": Almaniya Federativ Respubllikası, Birləşmiş Krallıq, Fransa, ABŞ
• 1981- "İlin Oyuncağı": Finlandiya, İsveç, İtaliya
• 1982- "İlin Oyuncağı": Birləşmiş Krallıq (ikinci dəfə)
• 1982- Nyu-Yorkdakı Müasir İncəsənət Muzeyi Rubik kubunu özünün permanent kolleksiyasına daxil etmişdir
• 1983- "3D fiqurların təsviri və öyrədilməsi və elmi tədqiqatlara ilham verən müxtəlif həllərə görə Macarıstan Dövlət " mükafatı
• 1988- Dövlət Gənclik və İdman komitəsi "Yeniyetmə" mükafatı
• 1995- "Denes Qabor" mükafatı
• 1996- Macarıstan Lisenziya Komitəsi "Anyoş Yedlik" mükafatı
• 1997- Macarıstan "Şöhrət" ordeni
• 2007- "Kossuz" Mükafatı
• 2008- "Moholi- Nad" mükafatı
• 2010- ABŞ Elm və mühəndislik festivalı mükafatı
• 2010- "Macarıstan Komandir Ləyaqət Xaçı" mükafatı
• 2010- "Prima Primissima" mükafatı
• 2012- "Mənim Ölkəm" mükafatı
• 2014- "Müqəddəs Stefen Böyük Xaç" ordeni^[7]
• 2014- "Budapeşt Fəxri Vətəndaşı" mükafatı

İstinadlar

1. RKDartists (nid.).
2. Erno Rubik // Encyclopædia Britannica (ing.).
3. "Rubik Ernő". 2012-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-04.
4. "Erno Rubik ve Rubik Küpün İcadı". 2023-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-04.
5. "Rubik's Cube 40th Anniversary: 9 Facts Behind The Famous 3-D Toy Puzzle". 2017-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-04.
6. "Erno Rubik ve Rubik Küpün İcadı". 2018-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-04.
7. "Hungary honours Nobel laureate, Rubik's cube inventor". 2021-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-04.

Xarici keçidlər