Frityof Nansen

Frityof Nansen
norv. Fridtjof Nansen
Doğum tarixi	10 oktyabr 1861(1861-10-10)[1][2]^[…]
Vəfat tarixi	13 may 1930(1930-05-13)[3][2]^[…] (68 yaşında)
Vəfat səbəbi	ürək tutması
Həyat yoldaşları	Eva Sars (1907-ci ilin 1 dekabr tarixində vəfat etmişdir.)
Uşaqları	2 qız və 3 oğlan
Atası	Baldur Nansen
Anası	Anna Nansen
Milliyyəti	Norveçli
Təhsili	Oslo Universiteti[4]
Fəaliyyəti	səyyah, tədqiqatçı
Elmi dərəcəsi	fəlsəfə doktoru (1888)[5][4]
Mükafatları
Üzvlüyü	Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyası, Peterburq Elmlər Akademiyası, Prussiya Elmlər Akademiyası^[d], Rusiya Elmlər Akademiyası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Frityof Nansen (10 oktyabr 1861^[1][2][…] – 13 may 1930^[3][2][…]) — Norveç səyyah və tədqiqatçısı. Nobel sülh mükafatı laureatı (1922).

Həyatı

Nansen 4 yaşında olarkən.

Arktikanın öyrənilməsində mühüm rol oynayan səyyahlardan biri olan Nansen 1861-ci ildə Oslo şəhəri yaxınlığında anadan olmuşdur. Norveçin paytaxtı ətrafında uşaqlığını keçirən Nansenlər ailəsində varlı olsalar da sadə həyat tərzi hökm sürmüşdür. Sadə yemək, sadə geyinmək, idmanla məşğul olmaq onların gündəlik həyat tərzi olmuşdur. Nansen isə xizək sürmək və üzgüçülüyü daha çox sevirdi. Universiteti qurtardıqdan sonra ilk dəfə mədənlərə gəmidə üzməsi onda dənizə məhəbbət, yeni torpaqlar kəşf etmək arzusu yaratmışdır. Zoologiya elmləri doktoru adı almasına baxmayaraq, başqa alimlərdən fərqli olaraq kabinet alimi olmaqdan uzaqlaşaraq, dövründə keçilməz sayılan Qrenlandiyanı şərqdən qərbə qədər səyahət etmək üçün plan hazırlayır. 17 iyul 1888-ci il tarixində özü ilə birlikdə yeddi nəfərlə Üzən buzların arası ilə dünyanın ən böyük adası olan Qrenlandiyaya üzürlər. Avqustun 16-da adaya çatmaqla qərb istiqamətdə xizəklə hərəkət edərək oktyabrın əvvəllərində adanın qərb sahillərinə çatırlar. Qotxob kəndində qışlayan heyət 1889-cu il may ayının sonunda Norveçə qayıdır.

Bu ekspedisiya ilə buzlaqlardan ibarət olan adanın şərqindən qərbinə keçmənin mümkünlüyünü isbat etmiş oldular. Bu ekspedisiyanın nəticələri öz əksini Nansenin "Xizəklə Qrenlandiyadan" və "Eskimosların həyatı" əsərlərində tapmışdır. Birinci ekspedisiyajan sonra Nansendə qütbü əth etmək arzusu yaranır. Bu münasibətlə o yazır: " Mən əminəm ki, əgər biz təbiətin qüvvəsinə və onun özünəməxsus xüsusiyyətlərinə fikir versək, ona qarşı yox, eyni məqsəd üçün işləsək onda qütbə həqiqi və asan yolu taparıq." Görkəmli alim və tədqiqatçı qütbü fəth etmək məqsədilə Şimal Buzlu okepnında axın istiqamətini öyrənməklə belə qərara gəlir ki, onun istiqaməti Sibir sahillərində qütbə doğrudur. Bunu nəzərə alaraq Nansen "Fram" (Irəli) gəmisində buzlarla birlikdə qütbə üzməyi qərara alır. 1893-cü ildə o, "Fram" gəmisində Norveç, Barens, Kara dənizlərini keçməklə Laptevlər dənizinə daxil olur, lakin Novosibirsk adalarının şimalında buzlaqlar arasında donaraq qalır. Gəminin buz sıxılmalarına dözümlü olması üçün dib hissəsi oval düzəldilmişdir. Üç qat tikişdən palıd ağacından olan yan hissələrin qalınlığı 1 m, uzunluğu 39 m, eni isə 11 m idi. Gəminin quruluşu və böyüklüyü elə dəqiqliklə nəzərə alınmışdır ki, özündən əvvəlki gəmilərdən dəfələrlə qütbə səyahət etmək üçün etibarlı idi. Gəminin ilk dözümlülük sınağı Nansen tərəfindən belə təsvir olunur: "Qulaqbatırıcı səs eşidildi, "Fram" bütövlükdə titrədi. Bu buzların ilk sıxması idi. Hamı göyərtəyə qaçdı, "Fram" mən gözlədiyim kimi əla tabb gətirdi. Buz fasiləsiz yaxınlaşsa da gəminin alt hissəsi oval olduğundan dibə yenir, gəmi isə tədricən yuxarı qalxırdı."

Qütb gecələrinin başlaması gəminin birinci qışlamasına səbəb olur. Yayda xizəklə qütbü fəth etməyə çalışsa da mümkün olmur və heyət ikinci dəfə qışlamağa məcbur olur. 14 mart 1895-ci ildə gəmini tərk etməklə qütbü fəth etməyə çalışan Nansen bunun mümkün olmadığını görərək geri qayıtmağı üstün tutur. 1896-cı ilin iyulunda o, Frans-Iosif torpağının cənub qurtaracağına çatır. Burada Nansen ekspedisiyada olan ingilis Ceksonla təsadüfən görüşür. Cekson tərəfindən səmimiyyətlə qarşılanan səyyah bir aydan sonra gəmi ilə vətənə çatdırılır, bir həftədən sonra isə "Fram" gəmisi sağ-salamat geri qayıdır. Ekspedisiyanın elmi nəticələri nədən ibarət olur. Mərkəzi Arktikada 3000 m-dən dərin dənizin olması müəyyən edildi, yuxarı enliklərin iqlimi, Şimal Buzlu okeanın sularının hərəkət istiqaməti mü əyyənləşdirildi, fauna və florası öyrənildi. Bunlarla yanaşı mühüm kə şflərdən biri də 200–800 m dərinlikdə Atlantik okeanından Şimal Buzlu okeana isti suların daxil olduğu müəyyən edildi.

Mənbə

• Х. Сайдс, Дрейф между жизнью и смертью // Naional Geographic Россия, Январь 2009, с. 142–153.
• Хегге. П. Э. Фритьоф Нансен: одна только воля. М., Текст, 2006.
• Лив Нансен-Хейер. Книга об отце. М. Гидрометеоиздат 1973. 390 с.
• А. Таланов. Нансен. Серия: ЖЗЛ. М.: Молодая гвардия, 1960. 304 с.
• Броггер, В. Г., Рольфсен Н. Фритьофъ Нансенъ. Пер. с дат. СПб: Изд. Девриена. 1896 г. 365 с.
• Вступительная статья Arxivləşdirilib 2014-09-09 at the Wayback Machine Профессора В. Ю. Визе "ФРИТЬОФ НАНСЕН" (к книге Ф. Нансена ""Фрам" в полярном море")
• "Жизнь эскимосов" на норвежском языке, 1891
• Английский перевод "Жизни эскимосов" 1893
• Научные результаты экспедиции на "Фраме" Т. 2
• Научные результаты экспедиции на "Фраме" Т. 6
• Оцифрованные труды Нансена на сайте www.archive.org
• Фритиоф Нансен. Во мраке ночи и во льдахъ. Путешествие норвежской экспедиции на корабле Фрамъ къ Северному полюсу. 31 рисунокъ на отдельныхъ листахъ и в тексте. Карта путешествия в цвете. СПб: Вольфа, 1897. 337 с.
• Нансен Ф. В стране льда и ночи т.1–2 СПб. Тип. Бр. Пантелеевых, 1897. 320, 344 с.
• Нансен Фритьоф (составила Анненская А.) На лыжах через Гренландию. Библиотека Всходов СПб.: Ред. журнала для детей Всходы 1897. 198 с
• Нансен Фритиоф. Во мраке ночи и во льдах. Путешествие Норвежской экспедиции на корабле Фрам к Северному полюсу. 2 тт. Полный перевод, под редакцией Н. Березина. СПб. Издательство О. Н. Поповой. 1901 г.
• Нансен Фритьоф. В страну будущего. Великий Северный путь из Европы в Сибирь через Карское море. С портретом автора, 155 рисунками и 3-мя картами. Авторизованный перевод с норвежского А. и П. Ганзен. Петроградъ Издание К. И. Ксидо. 1915 г. 454 с (Совр. изд. 2004)
• Фритиоф Нансен. Россия и мир. Перевод с фр. С. Бронского. С предисловием Н. Мещерякова. М.-Пг. Государственное изд-во. 1923 г. 147 с.
• Нансен Ф. Собрание сочинений. В 5 тт. М.: Географгиз, 1939–1940.
• Нансен Ф. Фрам в полярном море. В 2-х томах. М.: Географгиз, 1956. 368, 352 с.
• Нансен Ф. "Фрам" в Полярном море. Пер. с норв. Лопухиной З. И., вступ.ст. Глушкова В. В. Серия: Библиотека путешествий. М.: Дрофа 2007 г. 992 с.
• Нансен Ф. "Фрам" в Полярном море. Пер. с норв. Лопухиной З. И. М.: ЭКСМО, 2009. 512 с. (Великие путешествия). Большеформатное, обильно иллюстрированное издание. Отчёт капитана О. Свердрупа и предварительный научный отчёт Нансена исключены.

İstinadlar

1. Ганзен П. Нансен, Фритьоф (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1897. Т. XXа. С. 524–526.
2. Sverdrup H. U. Fridtjof Nansen // Encyclopædia Britannica (ing.).
3. Нансен Фритьоф // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. Nickelsen T. Nansen – Norway’s first brain scientist (норв.). // (untranslated) (untranslated), 2008.
5. Haas L. F. Fridtjof Nansen (1861-1930). (ing.). // Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry BMJ, 2003. Vol. 74, Iss. 4. P. 515. ISSN 0022-3050; 1468-330X doi:10.1136/JNNP.74.4.515 PMID:12640078