Вязьма

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Вязьма (неадназначнасьць).

Вязьма лац. Viaźma
Спаская вежа
Герб Вязьмы Сьцяг Вязьмы
Першыя згадкі:	1239
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Смаленская вобласьць
Раён:	Вяземскі
Плошча:	44 км²
Вышыня:	240 м н. у. м.
Насельніцтва (2009)
колькасьць:	54 874 чал.
шчыльнасьць:	1247,14 чал./км²
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+7 48131
Паштовы індэкс:	215100
Нумарны знак:	67
Геаграфічныя каардынаты:	55°12′37″ пн. ш. 34°17′6″ у. д. / 55.21028° пн. ш. 34.285° у. д. / 55.21028; 34.285Каардынаты: 55°12′37″ пн. ш. 34°17′6″ у. д. / 55.21028° пн. ш. 34.285° у. д. / 55.21028; 34.285
Вязьма на мапе Расеі Вязьма
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.mgorv.ru/

Вя́зьма — места ў Смаленскай вобласьці Расеі, на рацэ Вязьме. Адміністрацыйны цэнтар Вяземскага раёну. Насельніцтва на 2009 год — 54 874 чал. Знаходзіцца за 165 км на ўсход ад Смаленску; чыгуначны вузел з кірункамі на Бранск, Смаленск, Маскву, Таржок. Катайконімы^(be): вязьмі́ч, вязьмі́чка, вязьмічы́.

Гісторыя

• 1239: першы ўспамін пра Вязьму ў зьвязку з выхадам са Смаленскага княства і ўтварэньнем удзельнага Вяземскага княства^[1].
• XIII—XIV стст.: важны гандлёвы і стратэгічны цэнтар у Волга-Днепра-Оцкім міжрэччы.
• кан. XIV ст.: на Вязьму пашырыўся ўплыў Смаленскага княства.
• 1403: у складзе Вялікага Княства Літоўскага; захавала статус цэнтру ўдзельнага княства, аднак у вайсковых адносінах падпарадкоўвалася Смаленску.
• 1406, 1408, 1445: няўдалыя напады на места маскоўскіх войскаў^[2].
• 1492/93: маскоўскія войскі захапілі Вязьму^[2].
• 1611—1613, 1617 і 1634: места займалі войскі Рэчы Паспалітай.
• 1-я пал. ХVІІ ст.: засталася ў складзе Маскоўскай дзяржавы.
• 1632: на загад маскоўскага цара Міхаіла Фёдаравіча ў Вязьме збудавалі ўмацаваны Вялікі ніжні горад.
• 21 кастрычніка 1654 — 10 лютага 1655: часовая рэзыдэнцыя маскоўскага цара.
• 1708: цэнтар павету Смаленскай губэрні.
• 22 кастрычніка 1812: у расейска-францускую вайну каля Вязьмы армія Напалеона атрымала паразу ад расейцаў.
• сяр. ХІХ ст.: буйны гандлёвы цэнтар.
• 7 кастрычніка 1941 — 12 сакавіка 1943: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Бітва пад Вязьмай (1812)

• XIX стагодзьдзе: 1860 год — 10 381 чал.^[3]; 1897 год — 15,7 тыс. чал.
• XX стагодзьдзе: 1926 год — 20,8 тыс. чал.; 1959 год — 34,1 тыс. чал.^[4]; 1970 год — 44 тыс. чал.^[5]; 1992 год — 59,9 тыс. чал.^[6]
• XXI стагодзьдзе: 2009 год — 54 874 чал.

Эканоміка

У Вязьме працуюць заводы — машынабудаўнічы, гарбарны, графітавых вырабаў, а таксама льнокамбінат, касмэтычны цэх «Лавісаль», плястык-цэнтар, горна-ўзбагачальны камбінат.

Славутасьці

У месьце дзейнічае Вяземскі гістарычна-краязнаўчы музэй.

• Багародзіцкая царква
• Іаана-Прадцечанскі манастыр (XVII ст.)
• Спаская вежа Вяземскай крэпасьці (XVII ст.)
• Царква Сьв. Тройцы (XVII ст.)
• Царква Сьв. Спаса (1783)
• Увядзенская царква

Галерэя

• 
  Увядзенская царква
• 
  Іаана-Прадцечанскі манастыр
• 
  Царква Сьв. Тройцы
• 
  Багародзіцкая царква

Асобы

• Анатоль Папанаў (1922—1987) — савецкі актор
• Мікалай Плотнікаў (1897—1979) — савецкі актор, рэжысэр, пэдагог
• Аляксандар Ружанцоў (1893—1966) — беларускі вайсковы дзяяч, пісьменьнік, бібліёграф
• Юры Янаў (1931—1966) — савецкі лётнік

Крыніцы

1. Віктар Цемушаў. Вязьма // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 472
2. ^ Віктар Цемушаў. Вязьма // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 473
3. Wiaźma // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 273
4. Вязьма // Историческая энциклопедия. В 16 т. — М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1973—1982.
5. Вязьма // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
6. Вязьма // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Wiaźma // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 273—274

Вонкавыя спасылкі

Вязьма — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйны сайт места Вязьма (рас.)