Вільгэльм Він

Вільгэльм Він
ням. Wilhelm Wien
Вільгэльм Він (фота з фонду Нобэлеўскай прэміі, 1911)
Дата нараджэньня	13 студзеня 1864(1864-01-13)[1][2][3]^[…]
Месца нараджэньня	мястэчка Фішгаўсэн, Прусія
Дата сьмерці	30 жніўня 1928(1928-08-30)[4][1][2]^[…] (64 гады)
Месца сьмерці	Мюнхэн, Нямеччына
Месца пахаваньня	Вальдфрыдгоф^[d][5]
Месца вучобы	Гайдэльбэрскі ўнівэрсытэт
Занятак	фізык, прафэсар унівэрсытэту, фізык-тэарэтык
Навуковая сфэра	фізыка
Месца працы	Вюрцбурскі ўнівэрсытэт (1900-1919) Мюнхэнскі ўнівэрсытэт Людвіга-Максыміліяна (1919-1928)
Сябра ў	Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Пруская акадэмія навук^[d] і Баварская акадэмія навук^[d]
Навуковы кіраўнік	Герман Гэльмгольц
Дзеці	Karl Wien^[d]
Узнагароды	Нобэлеўская прэмія (1911)
Вільгэльм Він у Вікісховішчы

Вільгэльм Він (па-нямецку: Wilhelm Wien; 13 студзеня 1864 — 30 жніўня 1928) — нямецкі фізык, брат Макса Віна. У 1893 годзе на падставе тэорыяў электрамагнетызму і цяпла вывеў формулу зруху, якая пазьней атрымала ягонае імя. Яна зьвязвае выпрамяненьне абсалютна чорнага цела зь ягонай тэмпэратурай. ${\displaystyle T*\lambda _{m}=b}$ Паводле Макса фон Лаўэ, Він абяссьмерціў сваё імя тым, што «падвёў нас да самых варот квантавай фізікі». Сябра Бэрлінскай АН^[6].

У асноўным вядомы дзякуючы сваёй працы ў галіне фізыкі абсалютна чорнага цела, за якую атрымаў Нобэлеўскую прэмію ў галіне фізыкі ў 1911 годзе.

У гонар Віна названы кратар на Марсе.

Жыцьцяпіс

Він нарадзіўся ў маёнтку Гафкен каля мястэчка Фішгаўсэн ва Ўсходняй Прусыі (сёньня адпаведна в. Парусная каля г. Прыморск, Калінінградзкая вобласьць, Расея) у сям’і землеўладальніка Карла Віна. У 1866 годзе сям’я пераехала ў Драхштайн (сёньня в. Смокава, Вармінска-Мазурскае ваяводзтва ў Польшчы) каля Растэнбургу (Кентшын).

У 1875—1879 годзе Він вучыўся ў Растэнбурскай гімназіі, а з 1880 да 1882 году наведваў гарадзкую гімназію ў Каралеўцу. У 1882 годзе вучыўся ва Ўнівэрсытэтах Гётынгена і Бэрліна. З 1883 да 1885 працаваў у лябараторыі Германа Гэльмгольца, абараніў кандыдацкую дысэртацыю ў 1896 па тэме дыфракцыі сьвятла ў матэрыялах і ўплыву розных матэрыялаў на колер адбітага сьвятла. З 1896 да 1899 Він чытаў лекцыі ў тэхнічным універсітэце Аахэна. У 1900 перайшоў ва Ўнівэрсытэт Вюрцбургу, дзе замяніў Вільгэльма Конрада Рэнгена.

Працы Віна

У 1896 годзе Він прапанаваў закон разьмеркаваньня выпрамяненьня, які пазьней атрымаў ягонае імя. Макс Плянк, які быў супрацоўнікам Віна ў гэты час, пазьней, у 1900 годзе з дапамогай формулы Віна атрымаў сваю знакамітую формулу, якая аднолькава добра апісвала выпрамяненьне абсалютна чорнага цела як у кароткахвалевым дыяпазоне, так і ў радыёдыяпазоне.

Падчас вывучэньня пучкоў іянізаванага газу ў 1898 годзе выявіў, што стасунак зараду да масы атама вадароду (г.зн. пратона) дадатны. Гэтай працай Він даў пачатак мас-спэктраскапіі. У 1913 годзе Дж. Дж. Томсан палепшыў тэхніку экспэрымэнта Віна і працягнуў дасьледваньні. Пасьля працы Эрнста Рэзэрфорда 1919 году, якая пацьвердзіла дасьледваньні Віна, ядро вадароду было названа пратонам.

Він атрымаў Нобэлеўскую прэмію ў 1911 «за адкрыццё законаў выпрамянення цяпла».

У 1913 годзе быў запрошаны чытаць лекцыі па тэарэтычнай фізыцы ў Калюмбійскі ўнівэрсытэт.

Кнігі Віна

Падручнік па тэрмадынаміцы(1900) у арыгінале Lehrbuch der Hydrodynamik

Пра жыццё і працу некаторых фізікаў(1930) у арыгінале Aus dem Leben und Wirken eines Physikers

Крыніцы

1. ^ MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
2. ^ Wilhelm Wien // Encyclopædia Britannica (анг.)
3. WIEN WILHELM // Encyclopædia Universalis (фр.) — Encyclopædia Britannica, 1968.
4. Вин Вильгельм // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
5. Find a Grave (анг.) — 1996.
6. Він Вільгельм // БЭ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 179

Вонкавыя спасылкі

Вільгэльм Він — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў