Мілан Руфус

Мілан Руфус
Milan Rúfus
Бюст Мілана Руфуса працы скульптара Тэадора Баніка (2005)
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	10 снежня 1928(1928-12-10)
Месца нараджэння	Заважна Поруба^[d], раён Ліптаўскі Мікулаш^[d], Славакія
Дата смерці	11 студзеня 2009(2009-01-11) (80 гадоў)
Месца смерці	Браціслава, Браціслаўскі край, Славакія
Грамадзянства	Славакія
Альма-матар	Браціслаўскі ўніверсітэт імя Коменскага
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	мовазнавец, паэт, перакладчык, пісьменнік, эсэіст
Мова твораў	славацкая
Узнагароды	Заслужаны артыст Чэхаславакіі^[d] Cross of the President of the Slovak Republic, 1st Class^[d] (10 снежня 2003)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мі́лан Ру́фус (славацк.: Milan Rúfus; 10 снежня 1928, Заважна Поруба — 11 студзеня 2009, Браціслава) — славацкі паэт, літаратуразнаўца, перакладчык і эсэіст. Ёсць адным з найвыбітнейшых творцаў славацкай літаратуры, аднавіцелем народнай грамадзянскай паэзіі.

Біяграфія

Мілан нарадзіўся ў сям’і муляра, навучаўся ў мясцовай школе, пасля ў гімназіі ў Ліптаўскім Мікулашы, якую скончыў у 1948. У 1948—1952 гадах вывучаў славацкую культуру^[sk] і гісторыю на гуманітарным факультэце ўніверсітэта Коменскага ў Браціславе. Пасля сканчэння ВНУ застаўся ў ім выкладаць гісторыю славацкай і чэшскай літаратуры. У 1971—1972 навучальным годзе выкладаў славацкую мову і літаратуру ва ўніверсітэтце Instituto Universitario ў Неапалі. З 1990 года — на пенсіі, жыў у Браціславе.

Творчасць

Першыя вершы апублікаваў у часопісах «Prameň», «Nový rod», «Mladá tvorba» і «Borba». Дэбютны зборнік вершаў «Až dozrieme» адзначыў выразны зрух сучаснага разумення паэзіі. У яго творчасці вялікі ўплыў сімвалізму, прысутнічае выразны сацыяльны пасыл і натхненне творчасцю фатографа Марціна Марцінчака. Натхняўся Мілан Руфус і народнай славацкай творчасцю, і творамі шматлікіх славацкіх мастакоў. Акрамя твораў для дарослых, пісаў таксама і дзіцячыя кнігі.

Выступаў як паэт з аўтаномным поглядам на жыццёвыя і маральныя каштоўнасці кахання, на любоў, праўду, прыгажосць, пакуты і трагедыю чалавека і свету другой паловы XX стагоддзя.

Акрамя ўласных твораў, пераклаў таксама «Простанародныя славацкія аповесці» Добшынскага, творы з нарвежскай, іспанскай, рускай і чэшскай моў. Яго творы перакладзеныя на англійскую, балгарскую, венгерскую, італьянскую, нарвежскую, нямецкую, польскую, рускую, французскую, цыганскую, чэшскую і іншыя мовы.

Узнагароды і прэміі

• 1970 — Дзяржаўная прэмія па літаратуры
• 1990 — міжнародная прэмія «Залаты ключ»
• 1991 — Ордэн Томаша Гарыга Масарыка III ступені
• 1995 — Ордэн Людавіта Штура I ступені^[1]
• 1996 — прэмія Ёзафа Цыгера-Гронскага па літаратуры
• 1998 — Ганаровы доктар літаратуры Міжнароднай акадэміі мастацтва і культуры (ЗША)
• 2001 — прэмія на фестывалі ў Струзе (Македонія)
• 2003 — крыж прэзідэнта Славацкай рэспублікі I ступені^[2]
• 2005 — прэмія міністра культуры за зборнік вершаў «Báseň a čas»
• 2006 — прэмія Літаратурнага фонду за найлепшы арыгінальны славацкі твор у 2005 годзе за зборнік «Báseň a čas»
• 2008 — прэмія за паэзію «Crane Summit 2008» (Тайвань)
• 2009 — Прыбінаў крыж I ступені^[3] за шматгадовыя заслугі і культурнае развіццё краіны.

Ушанаванне памяці

У гонар паэта названая малая планета (33158) Руфус, якую адкрылі Леаш Корнаш і Петар Колены з Астранамічнай і геафізічнай абсерваторыі факультэта матэматыкі, фізікі і інфарматыкі ўніверсітэта Коменскага ў Модры 26 лютага 1998^[4][5].

У 1993 Славацкае тэлебачанне зняла дакументальны фільм «Профілі — Мілан Руфус» (рэжысёр Федар Бартка).

Бібліяграфія

Паэзія

• 1956 — Až dozrieme
• 1966 — Chlapec
• 1968 — Zvony
• 1969 — Triptych (Až dozrieme, Chlapec, V zemi nikoho)
• 1969 — Ľudia v horách, dielo s fotografiami M. Martinčeka
• 1972 — Stôl chudobných
• 1972 — Kolíska
• 1973 — Hľadanie obrazu, dielo s fotografiami M. Martinčeka
• 1974 — Chlapec maľuje dúhu
• 1974 — Kolíska spieva deťom
• 1977 — Hudba tvarov
• 1978 — Hora
• 1982 — Óda na radosť
• 1987 — Prísny chlieb
• 1992 — Neskorý autoportrét
• 1996 — Čítanie z údelu
• 1997 — Žalmy o nevinnej
• 1998 — Vážka
• 2000 — Jednoduchá až po korienky vlasov
• 2001 — Čas plachých otázok
• 2003 — Čakanka
• 2005 — Báseň a čas
• 2007 — Vernosť
• 2009 — Ako stopy v snehu

Эсэ

• 1968 — Človek, čas a tvorba
• 1969 — Štyri epištoly k ľuďom
• 1974 — O literatúre
• 1978 — A čo je báseň
• 1996 — Epištoly staré a nové
• 1998 — Rozhovory so sebou a s tebou

Кнігі для дзяцей і моладзі

• 1975 — Kniha rozprávok
• 1980 — Sobotné večery
• 1985 — Rozprávočka veselá, zostaň ešte s nami
• 1986 — Studnička
• 1990 — Tiché papradie
• 1990 — Modlitbičky
• 1991 — Mechúrik Koščúrik s kamarátmi
• 1993 — Lupienky z jabloní
• 1994 — Pamätníček
• 1995 — Modlitbičky za dieťa
• 1994 — Nové modlitbičky

Пераклады

• 1957 — Сяргей Ясенін: Výber
• 1958 — Міхаіл Лермантаў: Maškaráda
• 1966 — Генрык Ібсен: Peer Gynt (v jaz. spolupráci s J. Kaňom)
• 1973 — Францішак Грубін: 2 x 7 rozprávok
• 1977 — Францішак Грубін: Poémy
• 1978 — Францішак Грубін: Ako sa chytá radosť, výber z Hrubínovej poézie pre deti
• 1978 — Ёсеф Каэтан Тыл: Strakonický gajdoš
• 1988 — Хасэ Марці: Znamenie života
• 1991 — Псалмы і Плач Ераміі — кнігі Старога запавету
• 2007 — Францішак Грубін: Hrnček, var!

Зноскі

1. Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993—1998 (славацк.). Kancelária prezidenta SR. Праверана 3 чэрвеня 2014.
2. Kríž prezidenta Slovenskej republiky, I. stupeň (славацк.)(недаступная спасылка). Kancelária prezidenta SR. Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2011. Праверана 3 чэрвеня 2014.
3. Pribinov kríž, I. trieda (славацк.). Kancelária prezidenta SR. Праверана 3 чэрвеня 2014.
4. 33158 Rúfus (1998 DU23)
5. Asteroid (33158) Rúfus Архівавана 13 ліпеня 2014.

Спасылкі

• Litcentrum.sk Архівавана 4 лютага 2013. (славацк.)
• Books.sk Архівавана 4 сакавіка 2016. (славацк.)
• Osobnosti.sk (славацк.)