Расоны

Гарадскі пасёлак Расоны Узнясенская царква Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Віцебская Раён Расонскі Каардынаты 55°53′ пн. ш. 28°48′ у. д.^HGЯO Першая згадка 1552 Гарадскі пасёлак з 1958 Вышыня цэнтра 150 м[1] Насельніцтва ▼4 518 чал. (1 студзеня 2024)[2] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2159 Паштовы індэкс 211460 Аўтамабільны код 2 СААТА 2242551000 Афіцыйны сайт rossony.vitebsk-region.gov.by Расоны на карце Беларусі ±

Расоны на Вікісховішчы

Расо́ны^[3] (афіц. транс.: Rasony) — гарадскі пасёлак у Віцебскай вобласці Беларусі, цэнтр Расонскага раёна, на беразе Расонскага возера. За 170 км ад Віцебска, 45 км ад чыгуначнай станцыі Дрэтунь на лініі Полацк—Невель (Расія), аўтамабільнымі дарогамі злучаныя з Полацкам, Верхнядзвінскам, Невелем. Насельніцтва 4 888 чал. (2017)^[4].

Гісторыя

Паводле археалагічных раскопак, першыя паселішчы на месцы сучаснага пасёлка існавалі ўжо ў X—ХІІ стст.^[5] Першы пісьмовы ўспамін пра Расоны як вёску ў складзе Полацкага ваяводства змяшчаецца ў «Полацкай рэвізіі» і датуецца 1552 годам. У той час мясціна знаходзілася ў валоданні Ф. Корсака^[6] і налічвала 7 дымоў. У Інфлянцкую вайну вёску акупавалі войскі маскоўскага цара Івана Жахлівага, але праз некаторы час Стэфан Баторы вызваліў паселішча.

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Расоны апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Полацкай (з 1796 — у Беларускай, а з 1802 — у Віцебскай губерні). Паводле звестак Віцебскага губернскага статыстычнага камітэту, станам на 1877 год тут было 12 дымоў; тут існавала карчма, працавалі прыватныя агульнаадукацыйныя жаночае (1866) і мужчынскае (1869) вучылішчы, дзейнічалі 2 царквы. У 1905 годзе вёска ўвайшла ў склад Вазнясенскай воласці Полацкага павета.

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Расоны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала вёску разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Расоны вярнулі БССР, дзе яны зрабіліся цэнтрам раёна (цягам 1962—1965 у Полацкім раёне.).

У Другую сусветную вайну з 15 ліпеня 1941 да 12 ліпеня 1944 вёска знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. 14 сакавіка 1958 года пасёлак атрымаў афіцыйны статус гарадскога пасёлка^[7].

13 лістапада 2005 года ў Расонах асвяцілі кутны камень касцёла святога Іасафата Кунцэвіча^[8]. 20 студзеня 2006 года адбылося зацверджанне гербу пасёлка. 19 красавіка 2010 года Расоны ўзнагародзілі вымпелам «За мужнасьць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны»^[9].

Насельніцтва

Год Колькасць 1995 5 500 2006 5 500 2009 5 409 Год Колькасць 2016 4 946 [10] 2019 4 903 2020 4 800 [11] Год Колькасць 2021 4 808 [12] 2022 4 670 [13] 2023 4 581 [14] Год Колькасць 2024 4 518 [2]

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасці. Гасцініца «Расоны». Дом паляўнічага.

Культура

• Музей баявой садружнасці беларускіх, рускіх, латышскіх і літоўскіх партызан у гады Вялікай Айчыннай вайны.

Славутасці

Расонская сядзіба

• Касцёл Святога Язафата Кунцэвіча (2010);
• Расонская Узнясенская царква;
• Расонская сядзіба.
• Мемарыяльны комплекс

Вядомыя асобы

• Анатоль Канапелька — беларускі паэт, перакладчык;
• Сцяпан Іванавіч Жукаў (1923—1997) — ваенны лётчык, Герой Савецкага Саюза. Пэўны час жыў у Расонах^[15];
• Аляксандр Пятровіч Ласкаўнёў (нар. 1949) — беларускі навуковец у галіне матэрыялазнаўства.
• Дзяніс Урад (нар. 1991) — афіцэр Генеральнага штабу Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь, палітычны зняволены.

Гл. таксама

• Пасёлкі гарадскога тыпу Віцебскай вобласці;
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі.

Зноскі

1. GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q830106"></a>
2. Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
3. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
4. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
5. Вікторыя Целяшук. Расоны «пастарэлі» // «Звязда» № 183 (26048), 26 верасня 2007.
6. Расоны // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 509. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
7. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Аб пераўтварэнні вёскі Расоны, Расонскага раёна, Віцебскай вобласці, у гарадскі пасёлак ад 14 сакавіка 1958 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1958, № 3.
8. Ірына Жарнасек. Асвячэнне вуглавога каменя ў Расонах // «Catholic.by», 22 лістапада 2005.
9. УКАЗ ПРЭЗІДЭНТА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ 19 красавіка 2010 г. № 189 Аб узнагароджанні некаторых населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны»
10. https://web.archive.org/web/20170730234018/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/demografiya_2/metodologiya-otvetstvennye-za-informatsionnoe-s_2/index_4945/
11. Численность населения на 1 января 2020 г. по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2020.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q89797105"></a>
12. Численность населения на 1 января 2021 г. и среднегодовая численность населения за 2020 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2021.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q106435389"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
13. Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111411657"></a>
14. Численность населения на 1 января 2023 г. и среднегодовая численность населения за 2022 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2023.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q117319279"></a>
15. Расоны на сайце «Героі краіны»

Памылка ў зносках: тэг <ref> з імем "2016-Estimate", вызначаны ў <references>, не згадваецца ў папярэднім тэксце.

Літаратура

• Расоны // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
• Расоны // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 625. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Ліст карты N-35-10. Выданне 1987 года. Стан мясцовасці на 1986 год. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Расоны

• Геаграфічныя звесткі па тэме Расоны на OpenStreetMap