Чханджын

Горад Чханджын кар. 청진시, 淸津市 Краіна  КНДР[1] Каардынаты 41°48′00″ пн. ш. 129°46′59″ у. д.^HGЯO Плошча 269 км² Насельніцтва 667 929 чал. (2008)[2] Часавы пояс UTC+9 Чханджын на карце КНДР

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Чханджын (кар. 청진시, 淸津市) — партовы горад на паўночным усходзе КНДР, адміністрацыйны цэнтр правінцыі Хамгён-Пукто^[3].

Назва

Назва ўтворана двума іерогліфамі: 清 (청) і 津 (진), што даслоўна перакладаецца як «чыстая пераправа». Паколькі горад быў заснаваны ў перыяд японскага каланіяльнага праўлення, першапачаткова агульнаўжывальным было японскае чытанне гэтых іерогліфаў «Сэйсін», і толькі пасля вызвалення Карэі ў 1945 назва горада пачалі прамаўляць на карэйскі манер — «Чханджын».

Гісторыя

З пачатку XX стагоддзя

Чханджын у 1930-х гадах

Порт Чханджына ў часы японскага праўлення

Да пачатку XX стагоддзя на месцы Чханджына знаходзілася невялікае рыбацкае паселішча у падножжа гары Пурён. У 1904 годзе падчас Руска-японскай вайны японскае камандаванне ацаніла выгаднае геаграфічнае становішча дадзенай мясцовасці і прыняло рашэнне стварыць там пункт матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння сваёй сухапутнай арміі, якая дзейнічала супраць расійскіх войскаў у Маньчжурыі. Насельніцтва пасёлка да таго часу налічвала 100 сем’яў. У 1905 годзе з мэтай паляпшэння забеспячэння сухапутных сіл японцы пачалі будаўніцтва 90-кіламетровай чыгункі да Хверёна, якое было завершана ў 1906, ужо пасля падпісання Портсмуцкага міру. У 1907 годзе быў пабудаваны 17-кіламетровы ўчастак чыгункі да Ранама, дзе быў раскватараваны японскі гарнізон.

У 1913 годзе японская каланіяльная адміністрацыя прыняла рашэнне вылучыць частку тэрыторыі павета Пурён, стварыўшы там раён Сэйсін (Чханджын), які ў ходзе адміністрацыйнай рэформы 1914 года атрымаў статус горада.

Пасля заканчэння баявых дзеянняў порт не страціў свайго стратэгічнага значэння. Японія, анэксаваўшы Карэю, пачала актыўна эксплуатаваць прыродныя рэсурсы паўвострава, а размяшчэнне на мацярыку магутнай армейскай групоўкі патрабавала стварэння і падтрымання надзейных ліній забеспячэння з метраполіяй. Гэтыя фактары абумовілі неабходнасць стварэння ў горадзе магутнага транспартнага вузла. У 1908 годзе порт быў адкрыты таксама і для знешняга гандлю, пачалася рэканструкцыя прычальнага комплексу, будаўніцтва пагрузачна-разгрузачных механізмаў і неабходных гідратэхнічных збудаванняў. У 1928 было завершана будаўніцтва чыгуначнай лініі Вансан-Чханджын, якая звязала порт з карэйскай чыгуначнай сеткай, а ў 1933 годзе пракладзена галіна на Чанчунь, якая зрабіла Чханджын стратэгічна важным транспартным вузлом.

У 1930-х гадах была пачата эксплуатацыя Мусанскага жалезаруднага радовішча, што паслужыла магутным штуршком да індустрыяльнага развіцця Чханджына: было пабудавана тры буйных металургічных завода, якія сталі асновай чорнай металургіі Карэі. У 1940 годзе пры тэхнічным супрацоўніцтве з фірмай Крупа на металургічных прадпрыемствах была праведзена мадэрнізацыя абсталявання, якая дазволіла істотна павялічыць выплаўленне чыгуну^[4]. Паралельна ішло развіццё іншых галін прамысловасці: былі пабудаваныя фабрыка штучнага шоўку, маслабойны, рыбаперапрацоўчы і рыбакансервавы заводы.

У 1943 годзе ў склад Чханджына былі ўключаныя пасёлак Чхонам з павета Пурён, а з павета Кёнсан — пасёлак Ёнсан і горад Ранам, дзе размяшчалася правінцыйная адміністрацыя Хамгён-Пукто і штаб 18-й пяхотнай дывізіі японскай арміі. У выніку Чханджын стаў чацвёртым па велічыні горадам Карэі. У 1945 ён зноў быў падзелены на Ранам і Чханджын^[5].

Пасля вызвалення ад японскага панавання

У ходзе Савецка-японскай вайны у жніўні 1945 у Чханджыне (тады называўся Сэйсін, яп.: 清津) савецкімі войскамі быў высаджаны марскі дэсант, які больш за трох сутак вёў бой за кантроль над горадам. 16 жніўня 1945 года з падыходам 393-й і 335-й стралковых дывізій японскія войскі былі канчаткова выцеснены з горада.^[6]

16 жніўня 1945 года пасля трохдзённых баёў гарнізон горада капітуляваў перад часткамі Савецкай Арміі. 19 жніўня 1945 года ў Чханджыне быў размешчаны штаб Паўднёвага марскога абарончага раёна Ціхаакіянскага флоту. Пасля вываду савецкіх войскаў з тэрыторыі КНДР у снежні 1948 года ўрад СССР па просьбе паўночнакарэйскага кіраўніцтва прыняў рашэнне з прычыны адсутнасці ў маладой дзяржавы паўнавартаснага флоту стварыць у Чханджыне ваенна-марскую базу. Усяго ў горадзе грунтавалася 65 караблёў, уключаючы тарпедныя катэры, супрацьлодкавыя караблі і іншыя судны. Калі ў ходзе Карэйскай вайны узнікла пагроза захопу войскамі ААН тэрыторыі КНДР, савецкі ўрад 7 кастрычніка 1950 года пачаў эвакуацыю ў СССР караблёў і персаналу ВМБ у Чханджыне.^[7]

25 кастрычніка 1950 года горад быў узяты войскамі ААН, якія знаходзіліся там да снежня, пасля чаго вымушаныя былі пакінуць Чханджын пры контрнаступленні Карэйскай народнай арміі і Кітайскіх народных добраахвотнікаў. На пазнейшых этапах вайны Чханджын, будучы стратэгічна важным прамысловым цэнтрам, неаднаразова падвяргаўся масіраваным бамбаванням з боку войскаў ААН. Горад таксама быў адной з прыярытэтных мэтаў для Сёмага флоту ВМС ЗША, які падтрымліваў сухапутныя сілы саюзнікаў з мора, які неаднаразова наносіў удары па прамысловай інфраструктуры. Адно з найбольш разбуральных бамбаванняў адбылося 25 мая 1952 года, удзел у ім прынялі асноўныя сілы флоту на чале з флагманам — лінкорам «Аёва», якім, па сведчаннях амерыканскіх ваенных, удалося нанесці сур’ёзны ўрон гарадской прамысловасці.

Пасля Карэйскай вайны

Чханджын, як і шмат іншых гарадоў КНДР, моцна пацярпеў у ходзе Карэйскай вайны. Прамысловасць была практычна цалкам разбурана, сур’ёзны ўрон нанесены гарадской інфраструктуры, практычна ўдвая скарацілася насельніцтва. У адпаведнасці з рашэннем ТПК аб пераважным развіцці цяжкай індустрыі, асноўная ўвага ўрада і мясцовых уладаў была засяроджана на аднаўленні разбуранай прамысловасці і асабліва металургічнага завода ім. Кім Чхэка, які з’яўляўся адзіным у краіне вытворцам чыгуну і коксу. Да 1958 года пры фінансавым і тэхнічным садзейнічанні СССР атрымалася цалкам аднавіць коксавыя батарэі і даменныя печы завода, пацярпелыя ў ходзе бамбаванняў. КНР аказала дапамогу ў аднаўленні лакаматыўнага дэпо. Краіны СЭУ таксама аказалі садзейнічанне ў пасляваенным аднаўленні горада; напрыклад, спецыялісты з Румыніі і Чэхаславакіі дапамагалі аднаўляць фармацэўтычную фабрыку і правінцыйны шпіталь^[8].

Польская Народная Рэспубліка накіравала сваіх спецыялістаў па гарадскім планаванні, якія прынялі ўдзел у распрацоўцы генеральнага плана аднаўленчых работ. У прыватнасці, польскія эксперты прапанавалі зноў аб’яднаць Чханджын і Ранам, а таксама ўзвесці ў нізінных раёнах горада (частка кварталаў раёнаў Пхохан і Сінам) гідратэхнічныя ахоўныя збудаванні, якія перашкаджалі б іх падтапленню падчас павадкаў. Аднак паўночнакарэйскія інжынеры не пагадзіліся з гэтай прапановай, спаслаўшыся на сур’ёзны недахоп будаўнічых матэрыялаў і працоўнай сілы на фоне масавых аднаўленчых работ. У выніку, было прынята часовае кампраміснае рашэнне: не будаваць у мясцовасці, схільнай да затаплення, шматкватэрных дамоў, пакінуўшы іх пад прыватны сектар, які размяшчаецца там і цяпер^[9]

У кастрычніку 1960 года ў склад горада быў уключаны павет Кёнсан і горад Ранам, а сам Чханджын выдзелены з правінцыі Хамгён-Пукто, стаўшы горадам цэнтральнага падпарадкавання. У кастрычніку 1967 года ён зноў стаў адміністрацыйным цэнтрам Хамгён-Пукто.

У 1975 годзе тут быў уведзены ў строй 98-кіламетровы трубаправод Мусан-Чанджын для дастаўкі руднага канцэнтрату на металургічны камбінат імя Кім Чака^[10].

У 1977 годзе Чханджыну, у склад якога быў таксама ўключаны павет Муса, быў вернуты статус горада цэнтральнага падпарадкавання, аднак у 1985 паветы Пурён, Кёнсан і Муса былі аддзеленыя ад Чханджына, а сам горад зноў увайшоў у склад правінцыі Хамгён-Пукто, сталіцай якой ён застаецца і па гэты дзень^[11].

Геаграфія

Клімат

• Сярэднегадавая тэмпература паветра — 8,4 °C
• Адносная вільготнасць паветра — 69,5 %
• Сярэдняя хуткасць ветру — 1,2 м / с

Клімат Чханджына
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдняя тэмпература, °C	−5,4	−3,4	1,3	7,3	11,8	16,0	20,0	21,7	17,7	11,4	3,5	−2,5	8,4

Адміністрацыйны падзел

Чханджын падзелены на 7 раёнаў (구역), у склад якіх уваходзяць 82 гарадскіх квартала (동), 16 вёсак (리) і адзін рабочы пасёлак (로동자구)

Раёны Чханджына:

• Сінам (신암구역)
• Пхахан (포항구역)
• Чхонам (청암구역)
• Сунам (수남구역)
• Сонпхен (송평구역)
• Рана (라남구역)
• Пуюн (부윤구역)

Эканоміка

У 1985 годзе колькасць насельніцтва складала 500 тыс. чалавек, горад з’яўляўся важным прамысловым цэнтрам: тут дзейнічалі прадпрыемствы чорнай металургіі, машынабудавання, тэкстыльнай, хімічнай і харчовай прамысловасці^[3].

Транспарт

Незамярзальны марскі порт і важны транспартны вузел^[3].

Дзейнічае трамвайная лінія. Таксама працуе тралейбусная сістэма, якая складаецца з двух не звязаных паміж сабой ліній^[12].

Помнікі

«Манумент вызвалення» — мемарыял савецкім воінам, загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі^[13].

Консульствы

Консульскія ўстановы замежных дзяржаў, размешчаныя ў Чханджыне:

• Генеральныя консульствы
  1.  Расія^[14] (з 1980 года)
  2.  Кітай (c 1987)

Зноскі

1. archINFORM — 1994. Праверана 6 жніўня 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a>
2. https://web.archive.org/web/20100331091148/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/Final%20national%20census%20report.pdf
3. Чхонджин (Чхончжин) // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 2. М., «Советская энциклопедия», 1991. стр.646
4. «История Кореи» т. II, М.: «Наука», 1971. стр.131
5. 한국민족문화대백과
6. Освобождение городов. — М.: Воениздат, 1985.
7. Корейская война. Эпизоды участия Советского Флота.
8. «История Кореи» т. II, М.: «Наука», 1971, стр. 255—269
9. Profiles of the cities of DPR Korea — Chongjin. Rainer Dormels (2014): North Korea’s Cities. Jimoondang. Seoul.
10. Корейская Народно-Демократическая Республика // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1976 (вып. 20). М., «Советская энциклопедия», 1976. стр.314-315
11. 한국민족문화대백과
12. Электротранспорт Чхонджина на сайте TransPhoto
13. "В КНДР завершили реконструкцию крупнейшего мемориала советским воинам". 2019-09-01. Праверана 2020-01-02.
14. Генеральное Консульство в г. Чондин