Catalina Bárcena

Catalina Bárcena

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakCatalina Julia María de la Paz de la Cotera y París de Bárcena
JaiotzaCienfuegos, 1888ko abenduaren 10a
Herrialdea Espainia
HeriotzaMadril, 1978ko abuztuaren 3a (89 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Ricardo Vargas (en) Itzuli  (1909 -  1932)
Bikotekidea(k)
Seme-alabak
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakantzerki aktorea eta zinema aktorea
IMDB: nm0126578 Edit the value on Wikidata

Catalina Bárcena (Cienfuegos, Kuba, 1888ko abenduaren 10a – Madril, 1978ko abuztuaren 3a) Espainiako antzerki eta zinemako aktorea izan zen. Margarita Xirgu eta María Guerrerorekin batera, garai hartako hiru aktore handietako bat izan zela esan izan da. Beste enpresa batzuez gain, Gregorio Martínez Sierrarekin batera Arte Antzokia sortzen lan egin zuen.[1]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kuba uhartean jaioa eta "Catalina de la Cotera eta París de Bárcena" izenarekin bataiatua, espainiarren alaba zen eta, haurra zela, 1900ean, gurasoen jaioterrian bizitzera joan zen Espainiara, Santa María de Lebeñara (Liebana, Kantabria).

Aktorea, Alfonso Muñozekin batera, Benaventeren Ametsetako lauza filmeko eszena batean. Diego Calvacheren konposizioa.

Gero Madrilera joan ziren, eta han, familiako harremanen bidez, antzerkian debuta egitea lortu zuen María Guerreroren Konpainian. Harekin, besteak beste, lan hauek estreinatu zituen: Jenio alaia (1906) eta Maitasun kontuak (1908), biak Alvarez Quintero anaienak, Ángel Guimaráren [2]Armiarma (1908), Eduardo Marquinaren Cid-en alabak (1908), María ausarta (1909) eta En Flandesen eguzkia jarri da (1910) eta Manuel Linares Rivasen Iturri mikatza (1910).

Handik gutxira, bere konpainia sortu zuen. Jacinto Benaventeren Ametsetako lauza (1911) eta Linares Rivasen Pazoetako lorea (1912) lanen arrakastaren ondoren, 1916tik aurrera batez ere Madrilgo Eslava Antzokian izan zuen arrakasta. Bertan, besteak beste, Carlos Arnichesen Ez zaitez mindu, Beatriz (1920) eta Katudun neska (1921) estreinatu zituen.

Eszenatokietara Benito Pérez Galdos, Jacinto Benavente eta Catalinaren aholkulari eta maitale zen Gregorio Martínez Sierraren lanak ere eraman zituen. Azken horrekin alaba bat izan zuen, Katia, 1922an.[3][4] Ibsenen antzekian (Panpinen etxea, 1917) eta George Bernard Shawen (Pigmalión, 1920) lanetan ere parte hartu zuen, eta Tximeletaren begizkoa estreinatu zuen, Federico García Lorcaren lehen lana, Rafael Barradasen jantziekin eta Mignoniren dekoratuekin.

Mariquilla Terremotoa

Beste lan aipagarri batzuk ere interpretatu zituen: Martínez Sierraren Ama, Udaberria udazkenean (1911), Jaungoikoaren erreinua (1916) eta Haur-kanta (1928); Luis Fernández Ardavínen Justinaren izarra (1925); Alvarez Quintero anaien Azken loreak (1908), Emakumeen herrixka (1912) eta Mariquilla Terremotoa (1930). Pantomima bezalako generoa ere probatu zuen, urte haietan oso modan baitzegoen, 1916an Gabonak lana antzeztuz, Gregorio Martínez Sierraren konpainiarentzat. Haren lehen bi ekitaldiak pantomima gisa idatzita zeuden, Joaquín Turinaren musikarekin eta azken ekitaldia ahozko antzerkiarekin.

Carolinaren josla zen Antonia Garcíarekin batera, Hispanoamerikan barrena bira handia egin zuen. Bira luze horrek, hiru urtez Espainiatik urrun eduki ondoren, bere herrialdera itzuli zen. Momentu horretan antzerki-krisia bere intentsitate osoan nabaritzen zen, zinemagintza mututik ahots mundurako transizioaren eragin traumatikoak zirela eta.[5]

1927an estreinatu zen zineman, eta urte batzuetan Fox konpainia estatubatuarrarekin Hollywooden filmatu zituen gaztelaniazko filmak, besteak beste, Haur-kanta eta Alargun alaia. Federico García Lorcak Catalina Bárcenari poema eskaini zion.

Ricardo de la Vegarekin batera, Agustin Moretoren Adultero penitentea lehen ekitaldian, 1917.

Espainiako Gerra Zibilean, itsasoz erbesteratu zen Espainiatik Maria Luisa de la Cotera ahizparekin, Bartzelonako Juan Antonio Molinas Soler ingeniariaren semea zen merkataritza-ontzidiko kapitain batekin ezkonduta zegoenarekin. Koinatua, Ontzigintzako Merituaren Gurutzearekin kondekoratu zuten urte berean, Bartzelonako Portuko, Nuevo Vulcano ontziolako, Bureau Veritas España sozietateko eta Bartzelonako Ingeniarien Elkarteko presidentea zen.

Koinatuaren kontaktuei esker, Coteraren familia Oranen lehorreratu eta Tetuanera joan zen 1936an, gerraren arriskuetatik salbu, baina Catalina ez zen denbora luzean egon han, laster, 1937an hain zuzen ere, Marseillara, Parisera eta, azkenik, Buenos Airesera joan baitzen. 1947an itzuli zen Madrilera..

1948an, Catalinak sortu zuen Compañía Cómico-Dramática Españolako lehen aktore gisa, eta Madrilgo Teatro de la Comedian egin zuen debuta, George Bernard Shaw-en Pigmalión lanarekin, eta, ondoren, Berrogeita hamar urte zoriontsu (1949). 1954an, Madrilgo Infanta Isabel antzokiko Bizitza baten leienda antzeztu zuen. 1961ean ¡Agur, Mimí Pompon! filmatu zuen. Fernando Fernán Gómez eta José Luis López Vázquezekin batera. 1972an Antzerki Sari Nazionala jaso zuen.

Filmografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Tovarrek karikaturizatua (1918)
  • Agur, Mimí Pompon (1961).... Heribertoren ama
  • Chiruca (1945).... Adelaida, Valdoquiñoko dukesa
  • Gizonek alargun nahiago dituzte. (1943)
  • Zeu zara bakea (1942)
  • Sehaskako kanta (1941).... Sor Juana de la Cruz
  • Julietak semea erosi du. (1935).... Juliet Albornoz
  • Kartoizko hiria (1934).... Teresa Collins/Diana Dane
  • Ni, zu eta bera (1933).... Estrella Villalba
  • Alargun erromantikoa (1933).... Rosario Castellanos
  • Udaberria udazkenean (1933).... Elena Montero
  • Ama (1931).... Mercedes
  • Amonaren sekretua (1928).... Amona


Iruditegia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Catalina_Bárcena_1912
    Catalina_Bárcena_1912
  • Catalina_Bárcenas,_de_Kaulak
    Catalina_Bárcenas,_de_Kaulak
  • La_losa_de_los_sueños,_Barcena
    La_losa_de_los_sueños,_Barcena
  • Flor_de_los_pazos
    Flor_de_los_pazos
  • En_familia_por_Calvache
    En_familia_por_Calvache
  • 1916-10-04,_Mundo_Gráfico,_Triunfos_escénicos,_Walken
    1916-10-04,_Mundo_Gráfico,_Triunfos_escénicos,_Walken
  • Las_hijas_del_Cid
    Las_hijas_del_Cid
  • Catalina_Bárcena,_de_Barradas,_Horizonte,_1922-11-30
    Catalina_Bárcena,_de_Barradas,_Horizonte,_1922-11-30

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Catalina Bárcena» Universo Lorca (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
  2. ↑ «ABC MADRID 16-04-1908 página 8 - Archivo ABC» abc 2019-08-01 (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
  3. ↑ «ELMUNDO.ES | SUPLEMENTOS | MAGAZINE 227 | Los trajes “malditos”de la diva adúltera» www.elmundo.es (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) María de la O Lejárraga. 2022-01-09 (Noiz kontsultatua: 2022-01-21).
  5. ↑ «Biografia de Catalina Bárcena» www.biografiasyvidas.com (Noiz kontsultatua: 2022-01-22).

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Jorge Molinas (2014), Biografía de Catalina Bárcena, vanguardia del cine y teatro español del s. XX, Sendem, Valentzia, 2014.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]