Augusta Emerita

Augusta Emerita

(la) Colonia Augusta Emerita
Tipo	xacemento arqueolóxico
Localización
División administrativa	Mérida, España e Lusitania, Roma Antiga
Localización	Lusitania
38°55′00″N 6°20′00″O / 38.9167, -6.3333
Historia
Data de creación ou fundación	25 a. C.
Período de tempo	antigüidade clásica
Actividade
Fundador	Públio Carísio ^(pt)

Teatro romano de Mérida, construído ca. 15 a.C..

A Augusta Emerita, ás veces tamén citada como Emerita Augusta, ou máis simplemente Emerita, era o nome latino da actual cidade española de Mérida.

Nome

Varias personalidades defenden que o nome da cidade era Colonia Iulia Augusta Emerita^[1][2][3][4] Alicia M. Canto atribúe el epíteto Iulia da cidade, documentado en diversas inscricións, como tubaxes de chumbo públicas^[5], a unha posible fundación cesariana entre 48 e 44 a. C., como praesidium militar ou como municipium, anterior por tanto á única data admitida da creación colonial ex novo, a de Augusto. Non obstante, José María Álvarez Martínez, director do Museo Nacional de Arte Romana de Mérida, rexeita a proposta de lectura I(ulia) (da cal só está documentado o I), e suxiren outros desenvolvementos desa inicial, como "I(mmunis)", xa que se sabe por fontes clásicas a súa condición de colonia inmune.

Historia

Emerita foi a capital da provincia hispana de Lusitania. Foi fundada 25 a. C. por Publius Carisius, legado de Augusto, que estabeleceu nela veteranos das lexións Alauda V e Gemina X, ao remate do seu servizo logo das guerras cántabras (emeritus era en latín o licenciado ou xubilado). Inicialmente foi unha colonia romana, adquirindo logo o dereito itálico. Ademais de ser a capital da Lusitania, era tamén a capital do Convento xurídico emeritense. Emerita ocupaba un lugar estratéxico para o paso do río Anas, nas comunicacións entre a Bética e as explotacións mineiras da Gallaecia, pois Vía da Prata, como máis tarde foi coñecida, era a calzada romana que unía o porto de Gades (Cádiz) con Asturica Augusta (Astorga).

A actual Mérida, cuxo nome é a evolución de Emerita, conserva aínda abundantes restos arqueolóxicos e monumentais do seu esplendoroso pasado romano.

Teatro Romano

Modelo no que se reproduce a estrutura urbana da antiga Augusta Emerita

Artigo principal: Teatro romano de Mérida.

O teatro é unha construción promovida polo cónsul Marcus Vipsanius Agrippa. Segundo a data inscrita no propio teatro, a súa construción tivo lugar nos anos 16 ao 15 a. C. O teatro sufriu varias reformas, as máis importantes, a finais do século I ou principios do II, posiblemente na época do emperador Traxano, cando se construíu a actual fachada ou fachada do escenario, e outro na época de Constantino entre os anos 330 e 340, introducindo novos elementos arquitectónico-decorativos e construíndo unha calzada que rodea o monumento. Despois do abandono provocado polo cristianismo debido á inmoralidade do teatro, foi abandonado e cuberto de terra, deixando á vista só a zona superior das bancadas (summa cavea). A imaxinación popular chamouno "As sete cadeiras" porque, segundo a tradición, varios reis mouros sentáronse nel para decidir o destino da cidade.

Anfiteatro romano

O Anfiteatro de Mérida.

Artigo principal: Anfiteatro de Mérida.

Construción máis popular que o teatro, foi inaugurada no 8 a. C. Este edificio estaba destinado a loitas entre gladiadores, entre bestas ou entre homes e bestas.

Trátase dun edificio formado por un pavillón elíptico central rodeado por unha tribuna con capacidade para 15.000 espectadores, divididos en tres zonas, como no teatro. Destas tres zonas, hoxe só se conserva a inferior, xa que as dúas superiores foron utilizadas, despois de caer en desuso, como canteira das edificacións lindantes.

Circo romano

O Circo Romano de Mérida.

Artigo principal: Circo romano de Mérida.

Cos seus máis de 400 m de longo e 100 de ancho, era o maior dos edificios de espectáculos da cidade e, xunto co anfiteatro, era o que gozaba dos favores dun público máis entregado ás emocións fortes que a obras cultas teatrais. Polas súas grandes dimensións situábase fóra do recinto amurallado, a carón das vías que unían a Emérita con Corduba (Córdoba) e Toletum (Toledo). Este monumento é totalmente visitable.

Tiña unha capacidade duns 30.000 espectadores distribuídos nunha bancada coa xa clásica división en cáveas marcadas polas diferentes orixes sociais dos seus ocupantes.

A súa construción data de principios do século I. Posiblemente durante a época de Tiberio. O recinto conta cun pavillón central onde se celebraban as competicións, en cuxo centro había un valado central denominado spina cunha lonxitude de 223 m e un ancho de 8,5 m e decorado con monólitos e outros motivos. Un dos espectáculos favoritos eran as carreiras de bigas (dous cabalos) e carros (catro cabalos). Os condutores dos carros, chamados aurigas, eran personaxes moi populares, e moitos deles quedaron inmortalizados en pinturas e mosaicos.

Actualmente o Circo Romano de Mérida conta cun centro de interpretación de nova construción, que permite coñecer mellor a estrutura do monumento antes de entrar nel.

Ponte romana sobre o Guadiana

Artigo principal: Ponte romana (Mérida).

A ponte romana de Mérida.

Pódese considerar, dalgún xeito, como a orixe da cidade e, en todo caso, a que marca o seu trazado como prolongación dunha das principais arterias da colonia, o Decumanus Maximus. A localización da ponte está coidadosamente seleccionada nun vado do río Guadiana que ofrece unha illa central como punto de apoio que o divide en dúas canles. A estrutura orixinal non ofrecía a continuidade da actual, xa que estaba formada por dous tramos de arcos que se unían na illa, onde había un gran tallamar. Este foi substituída por varios arcos no século XVII, despois de que unha inundación de 1603 derrubase parte da estrutura. Na época romana ampliouse en lonxitude varias veces, engadindo polo menos cinco tramos consecutivos de arcos para que o camiño non quedara cortado nas periódicas enchentes do Guadiana. Isto fixo que esta obra alcanzase os 792 m de lonxitude, unha das máis grandes que se conservan daquela época.

Acueduto dos Milagres

Acueduto dos Milagros

Artigo principal: Acueduto dos Milagres.

Formaba parte da condución que levaba a auga a Mérida dende o encoro de Proserpina situado a 5 km da cidade. Data do inicio do I d. C. A arquería atópase actualmente bastante ben conservada, sobre todo o tramo que atravesa o val do río Albarregas. Coñécese con este nome, porque parece un milagre que siga en pé.^[6][7]

Acueduto Rabo de Boi-San Lázaro

Traía auga de regatos subterráneos e fontes situadas ao norte da cidade. A condución subterránea está bastante ben conservada, pero do arco construído para cruzar o val de Albarregas só quedan tres piares e os seus correspondentes arcos preto do monumento do circo romano e doutro acueduto do século XVI, no que se empregou material do acueduto romano para a súa construción.

Templo de Diana

Templo de Diana (Mérida).

Artigo principal: Templo de Diana (Mérida).

O Templo de Mérida, coñecido popularmente como "Templo de Diana", é un templo consagrado ao culto imperial e non á deusa Diana.

Edificio pertencente ao foro municipal da cidade. É un dos poucos de carácter relixioso que se conserva nun estado satisfactorio. A pesar do seu nome, asignado erroneamente no seu descubrimento, o edificio estaba dedicado ao culto imperial. A súa construción data de finais do século I a. C. ou primeiro I d. C., na época augustea.

De planta rectangular, e rodeada de columnas, ten a fronte orientada ao foro. Esta fronte estaba formada por un conxunto de seis columnas rematadas por un frontispicio. A actual conservación do edificio contribuíu ao ter sido incorporado ao Pazo do Conde de Corbos, de estilo renacentista e cuxos restos aínda se poden ver na sala interior do templo. Na súa construción utilizáronse principalmente materiais graníticos.

Arco de Traxano

Artigo principal: Arco de Traxano (Mérida).

O Arco de Tiberio, coñecido popularmente como "Arco de Traxano", xa que na época se pensaba que era un arco triunfal.^[8] Estaba situada no Cardo Maximus, unha das principais rúas da cidade e conectaba este foro co municipal. No seu tempo estaba cuberto de mármore.

Feito en granito, e revestido de mármore orixinalmente, mide 13,97 m de alto, 5,70 m de ancho e 8,67 m correspondentes á luz do arco. Crese que ten un carácter triunfal, aínda que tamén podería servir de antesala do Foro Provincial. Inmerso na maraña construtiva moderna e enmascarado polas casas veciñas, este arco érguese maxestoso e admirado por viaxeiros e historiadores de todos os tempos. O seu nome é arbitrario, xa que a inscrición conmemorativa perdeuse hai séculos.

Casa do Mitreo

Atopada por casualidade a principios dos anos 60, atópase na ladeira sur do outeiro de San Albín. O seu nome débese á conexión na época dalgúns restos dedicados ao culto de Mitra.

Necrópole

Con esta denominación coñécense dúas construcións funerarias, feitas ao descuberto, situadas fóra das murallas da cidade romana, do tipo "bustae", que non se parecen á dos "colombarios".^[9]

Outros monumentos e lugares de interese

Estela funeraria de Lutatia Lupata procedente da necrópole de Augusta Emerita e conservada no Museo Nacional de Arte Romano.

Encoro de Proserpina, situado a 5 km ao norte de Mérida.

• Casa Anfiteatro. Chámase así porque está situado a carón do anfiteatro. Cómpre sinalar que o que realmente se descubriu é un conxunto de dúas vivendas: a denominada “Casa da Torre da Auga”, e por outra banda a propia “Casa do anfiteatro”.

• Sitio arqueolóxico de Morerías. Restos dun barrio romano e dun barrio árabe. Sobre ela érguese o edificio vangardista de Morerías, sede de varios ministerios da Xunta de Estremadura.

• Ponte romana sobre o río Albarregas. A súa construción levouse a cabo en tempos de Augusto, co fin de salvar as augas do río Albarregas antes de desembocar no río Guadiana só uns centos de metros augas abaixo. Dende aquí partía a Vía da Prata cara a Astorga. Ten 145 metros de lonxitude.

• Pórtico do Foro. Erguido no século I. Foi restaurado no século pasado en base a algúns dos achados atopados no xacemento, moitos dos cales se conservan no Museo Nacional de Arte Romana. O monumento consiste nun edificio porticado cun muro onde se albergan diversos nichos para as estatuas atopadas neste lugar. Atópase preto do Templo de Diana, nun dos dous foros que tivo Mérida: un local e outro provincial situados no Cardus Maximus.

• Baños romanos de San Lázaro. Estas termas situadas no Parque Lineal de San Lázaro, foron desfrutadas por altos cargos cidadáns que acudían aos actos celebrados no Circo Romano.

• Baños romanos e pozo de neve na C/Reyes Huertas. Usado polos romanos como pozo de neve e termas de auga fría, é único no Imperio Romano. Tamén utilizabase para almacenar produtos perecedoiros.

• Castellum aquae. Situado no alto da rúa Calvario, foi o final do acueduto dos Milagres e o inicio da distribución da auga por toda a cidade.

• Encoros de Proserpina e Cornalvo. Nas inmediacións de Mérida atopamos os que poderían ser os encoros máis antigos de España: pantano do Parque Natural de Cornalvo e Encoro de Proserpina (en torno a el ergueuse unha urbanización dos arredores de Mérida e é un lugar de lecer na época estival), que tradicionalmente foron considerados de orixe romana, aínda que algúns estudosos defenden na actualidade a súa orixe medieval.

Sitios protexidos

Acueduto de San Lázaro

Forum

Ponte romana de Mérida, a ponte máis longa de todas as pontes romanas existentes.

Código	Nome	Lugar
664-001	Acueduto dos Milagros	Mérida
664-002	Acueduto de San Lázaro	Mérida
664-003	Cloaca	Mérida
664-004	Alcazaba	Mérida
664-005	Anfiteatro	Mérida
664-006	Arco de Tiberio	Mérida
664-007	Xenodoquio	Mérida
664-008	Basílica Casa Herrera	Mérida
664-009	Basilica de Santa Eulalia	Mérida
664-010	Casa do Anfiteatro	Mérida
664-011	Casa do Mitreo	Mérida
664-012	Circo	Mérida
664-013	Colección de arte Visigoda	Mérida
664-014	Columbarios	Mérida
664-015	Dique do Guadiana	Mérida
664-016	Cornalvo	Mérida
664-017	Encoro de Proserpina	Mérida
664-018	Foro	Mérida
664-019	Murallas de cidade	Mérida
664-020	Museo Nacional de arte romana	Mérida
664-021	Obelisco de Santa Eulalia	Mérida
664-022	Ponte do río Albarregas	Mérida
664-023	Ponte do río Guadiana	Mérida
664-024	Teatro	Mérida
664-025	Templo de Diana	Mérida
664-026	Templo da Concordia	Mérida
664-027	Templo de Marte	Mérida
664-028	Baños c/ Diego M.ª Creuet	Mérida
664-029	Baños romanos de Alange	Alange[10]

Fonte:UNESCO

Notas

1. Étienne, R. e Mayet, F. (1984): "La dénomination antique de Mérida", en Lucerna, Homenaje a D.D. de Pinho Brandão. Porto, páx 159-172.
2. Canto, A. M. (1989): "Colonia Iulia Augusta Emerita: Consideraciones en torno a su fundación y territorio", Gerión 7, páx. 149-205
3. Canto, A. M. (1990): "Las tres fundaciones de Augusta Emerita (1987-1990)", Múnich, 289-297.
4. Canto, A. M. (2016): "Colonia Iulia Augusta Emerita. Su posible fundación cesariana, 30 años después". Museo Arqueológico Nacional. Vídeo.
5. Fundación Mérida: Tuberías de plomo con CIAE, en Celtiberia, 1 de decembro de 2005 (en castelán).
6. “Estudo para a determinación das patoloxías nos materiais constitutivos do Acueducto de Milagros (Mérida)”, J.M. Ávila Macías, M.I. Mota López, I. Rodríguez Maribona, en Heritage, Weathering and Conservation: Proceedings of the International Heritage, Weathering and Conservation Conference (HWC-2006), 21-24 June 2006, ed. Álvarez de Buergo. Taylor & Francis, 2006. ISBN 0-415-41272-2
7. The Acuedutos romanos Arquivado 09 de xullo de 2021 en Wayback Machine. de Pablo Reina
8. https://books.google.es/books?id=q2sF8dBcYAQC&pg=PA24&lpg=PA24&dq=arco+de+trajano+tiberio&source=bl&ots=wVEZ8P2h7I&sig=PEg370BlLs2fCS2FQfqEiR74KfU&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiQ8duYrtPRAhUDWCYKHYjaCo0Q6AEIWTAO#v=onepage&q=arco%20de%20trajano%20tiberio&f=false
9. http://turismomerida^{[Ligazón morta]}. org/que -see/colombariums
10. A 18 km ao suroeste de Mérida.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Augusta Emerita