Rodrigo Velázquez

Modelo:BiografíaRodrigo Velázquez
Biografía
Mortedécada de 970 Editar o valor en Wikidata
Actividade
Ocupaciónaristócrata Editar o valor en Wikidata
Carreira militar
Conflitobatalla de Aguioncha Editar o valor en Wikidata
Outro
TítuloDuque Editar o valor en Wikidata
FillosPaio Rodríguez Editar o valor en Wikidata


Rodrigo Velázquez[a] (falecido en 977/8) foi un importante membro da alta nobreza do Reino de Galiza durante os reinados de Ramiro II, Ordoño III, Sancho I e Ramiro III. Empregou o título de dux (duque), o máis alto da Galiza daquela, e mesmo tratou diplomaticamente co califato de Córdoba. Estivo implicado en loitas entre faccións pola sucesión ao trono do reino, pero a principal batalla da súa carreira formou parte dunha disputa aristocrática con Gonzalo Menendiz.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Orixe e familia

[editar | editar a fonte]
A capela de San Miguel en Celanova data do ano 942. O mosteiro recibiu moitas doazóns de Rodrigo e a súa familia.

Rodrigo era fillo do conde Velasco Rodríguez (Uelasco Ruderiz) e da súa muller a condesa Trudilde (Trudildi). No mosteiro de Celanova hai un aviso, con data do 8 de outubro de 950, da delimitación da aldea de Santa María de Verín, que era propiedade daquela da viúva Trudilde.[1][2]

A primeira muller de Rodrigo foi Adosinda Gunterícez, filla de Gunterico Arianiz e Gontrodo González (Gunterota). Era a nai de todos os seus fillos (coñecidos): as súas fillas Oneca (fl. 978), Trudilde (fl. 963–88), Velasquita (fl. 978–97)[b][3], Muniadona (fl. 978–99), e Ildonza (fl. 978–1019), e o seu único fillo, Paio Rodríguez.[4] A súa segunda muller foi Onega Lucídez (Honega prolis Lucidi), filla de Lucidio Aloítez e Ximena. Casaron no ano 974, cando se refire a ela nunha carta como coniux Ruderici ducis (esposa do duque Rodrigo). En 985 fixo unha doazón ao mosteiro de Lorvão. O seu último acto coñecido (9 de xuño de 999) foi unha doazón ao mosteiro de Celanova en nome da alma de bone memorie vir meus... Rudericus Uelasquiz comite ("meu home de boa memoria... conde Rodrigo Velázquez").[5]

Política

[editar | editar a fonte]

O 13 de xuño de 950, momento no que probablemente faleceu o seu pai, Rodrigo confirmou un acordo entre Rosendo, bispo de Iria (máis tarde Compostela), e os habitantes de Vilaza, definindo o límite entre o bispado e a vila. Na lista de testemuñas aparece como terceiro de catro nunha lista que inclúe tres infantes (príncipes reais): Hordonius prolis regis (Ordoño III), Sancius prolis regis (Sancho I) e Hordonius prolis domni Adefonsi regis (Ordoño IV).[5] O 28 de marzo de 959, Rodrigo confirmou unha doazón de Sancho I ao mosteiro de Celanova.[5]

Adóitase acreditar a Rodrigo como un dos líderes do partido que apoiou a Sancho I e ao seu fillo Ramiro III nas guerras pola sucesión que comezaron a finais dos anos 50 e que se prolongaron ata os 80.[6] O principal clan rival estaba dirixido por Gonzalo Menendiz, quen apoiou primeiro a Ordoño III e despois ao seu fillo Vermudo II. Esta tese, porén, é discutida. Rodrigo aparece tres veces nos diplomas de Ordoño III: o 27 de xaneiro e o 16 de setembro de 954 e o 10 de maio de 955. Non hai constancia de Rodrigo entre os anos 956 e 958. Figura en catro dos diplomas de Sancho I: os do 28 de marzo e 958, 1 de decembro de 959 e 26 de abril e decembro de 960. Durante o reinado de Ramiro III Rodrigo foi testemuña da restauración real da diocese de Simancas en 974 e do testamento de Rosendo en 977, que tamén presenciou o rei. A ausencia da corte de Rodrigo durante un total de seis anos durante os reinados de Sancho I e Ramiro III, e a súa recorrencia relativamente frecuente nos diplomas de Ordoño III, non avalan a hipótese de que fose fillo do primeiro.

A rivalidade entre as dúas familias tiña máis que ver cunha disputa entre a nai de Gonzalo, Muniadona, abadesa de Guimarães, e unha parente de Rodrigo, Gontroda, abadesa do Mosteiro de Pazóo.[c] Pode que fose en 966 ou 967, durante a rexencia de Elvira Ramírez, que Rodrigo foi derrotado por Gonzalo na batalla de Aguioncha. En setembro de 968 os dous reconciliáronse.[6] Justo Pérez de Urbel argumentou que a ausencia na corte de Rodrigo e Gonzalo durante a rexencia de Elvira era unha proba de que durante este período eran independentes de facto, pero estiveron en León o 20 de setembro de 968 para a confirmación dun nobre ao mosteiro de Sobrado.[7] Por outra banda, a batalla puido ter lugar entre os anos 970 e 974, despois de que Gonzalo caera con Ramiro III. O mal sangue resultante entre as familias alúdese ata o 1 de outubro de 982.[6]

Embaixada a Córdoba

[editar | editar a fonte]

En 973 Rodrigo uniuse co rei Sancho II de Pamplona, ​​o conde Fernando Ansúrez II de Monzón e a familia dos Beni Gómez para enviar embaixadores á corte do califa, Al-Ḥakam II, onde chegaron o 23 de setembro. Achegaron informes sobre a actividade viquinga e tamén homenaxearon e fixeron promesas de paz ao califa. A embaixada de Rodrigo foi ao parecer a última en recibir audiencia. Segundo o historiador musulmán Ibn Khaldun, dirixíaa "a nai de Luzrik ibn Bilakis (Rodrigo Velázquez), o conde cuxos dominios se atoparon nas inmediacións de Galiza e que foi o maior dos condes [desa rexión]".[8] Trudilde foi ben recibida e Al-Ḥakam II "deulle a paz ao seu fillo, como ela lle pedira".[9] O califa mandouna a casa con agasallos de valor.[7][10]

Rodrigo posuía propiedades na terra de Castela, onde, o 20 de marzo de 974, cambiou bens co abade Pedro de San Paio de Antealtares na aldea de Sandulces.[d]

Descendencia e morte

[editar | editar a fonte]

En 977 o único fillo de Rodrigo, Paio Rodríguez, foi elixido bispo de Iria, probablemente pola influencia da nobreza secular. O 17 de xaneiro de 977, Rodrigo confirmou unha carta pola que Rosendo, entón bispo de Iria, concedeu a Paio o mosteiro de Celanova e recoñeceuno como o seu sucesor.[5] Rodrigo morreu entre o 16 de xuño de 977, a última data na que se sabe que viviu, cando presenciou unha doazón de Ramiro III ao mosteiro de Sahagún, e o 23 de outubro de 978, a primeira data na que se sabe que faleceu, cando a súa viúva e os seus fillos doaron a aldea de Paredes ao mosteiro de Celanova, como pretendía Rodrigo.[6]

Os doadores figuran como:

Pelagius... Yriensis et apostolice sedis episcopus, Onega comitissa ad supradicto duce derelicta, item proles illius Onega, Trudilli, Uelasquida, Mumadomna, Ildonzia

"Pelayo... bispo de Iria e da sede apostólica, Onega condesa do mencionado defunto duque, e dos seus fillos Onega, Trudille, Velasquita, Muniadona, Ildonza" e Rodrigo chámase pater noster diue memoria dux Rudericus, "o noso pai de boa memoria duque Rodrigo".[6]

Lendas

[editar | editar a fonte]

En 985 o fillo de Rodrigo, Paio, foi expulsado da sé de Iria por Vermudo II. Segundo a Historia Compostelana de principios do século XII: "Rodrigo Velázquez, pai do bispo expulsado, unido a outros condes desta comarca introduciu alí aos sarracenos dirixidos por Almanzor; quen, entrando en Compostela, destruíu ata os cimentos, a maior parte dos muros da Igrexa do Santo Apóstolo, salvo o seu santísimo altar."[e][6] Así, segundo a Historia, a expulsión de Paio incitou a Rodrigo a chamar aos seus aliados sarracenos para causar estragos en Galiza, incluso saqueando a propia Iria. Por outra banda, o Chronicon Iriense, escrito máis ou menos na mesma época, fai que a causa da expulsión de Paio sexa o odio dos nobres galegos a Rodrigo Velázquez, como consecuencia da súa destrutiva alianza co gobernante cordobés Almanzor.[6] Ningunha das dúas pode ser correcta, porén, xa que a elección de Paio produciuse pouco antes da morte do seu pai, cinco anos antes da elección de Vermudo e uns sete ou oito anos antes da súa expulsión. O saqueo de Santiago por parte de Almanzor tivo lugar de feito en 997.

Rodrigo Velázquez é posiblemente a base do personaxe de Ruy Velázquez no cantar de Os Sete Infantes de Lara. O personaxe ten pouco en común coa figura histórica. Na lenda, que transcorre en tempos do conde García Fernández de Castela, os sete fillos de Gonzalo Gustios, señor de Salas, son asasinados polo irmán da súa nai Sancha, Ruy Velázquez, señor de Lara, por instigación da súa muller Lambra. Mudarra, o fillo bastardo de Gonzalo Gustios e a irmá musulmá de Almanzor, vingouse dos seus irmáns matando a Ruy e a Lambra.[11]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Entre as formas en que o seu nome aparece no latín contemporáneo están Rudericus Uelasconius e Rudericus prolis Uelasconi.
  2. ↑ Casou con Munio Godestéiz (fl. 943–86) e deixou un fillo, Teobaldo.
  3. ↑ Guntroda era cuñada do irmán de Rodrigo, Ordoño Velázquez, casado con Ermesenda Gutiérrez, sendo as dúas fillas do conde Gutierre Osorio e da súa muller Aldonza Menéndez.
  4. ↑ As palabras da carta: Rudericus dux condam proliz Uelasconi ... cum meos fratres ... la vila de Sandulces ... en tierra de Castella ("Rodrigo duque e fillo de Velasco... cos meus irmáns... a aldea de Sandulces... en terra de Castela").
  5. ↑ Interea Rudericus Velasquí et pater prefati episcopi cum ceteris consulibus huius terre Sarracenos cum duce eorum Almezor in pailes islas duxit. Qui Compostellam venientes maiorem partem patietum beati Iacobi ecclesie preter elus sanctissimum aftare penitus destruxerunt Rodrigo Velázquez, pai do bispo expulsado, xunto con outros condes desta comarca, introduciu aquí aos sarracenos dirixidos por Almanzor; que, entrando en Compostela, destruíu ata os cimentos a maior parte dos muros da Igrexa do Santo Apóstolo, agás o seu santísimo altar.
  1. ↑ Sáez, Emilio; Sáez, Carlos (2000). Colección diplomática del Monasterio de Celanova (842–1230). Universidad de Alcalá. ISBN 84-8138-414-3. 
  2. ↑ Taboada, Jesús (1956). "A Alta Idade Media na regiào superior do Tàmega" (PDF). Revista de Guimaraes (66): 74–89. 
  3. ↑ Sáez, Emilio (1946). "Notas al episcopologio minduniense del siglo X". Hispania 6 (22). 
  4. ↑ Portela, Ε.; Pallares, Mª C. (1987). "Elementos para el análisis de la aristocracia altomedieval de Galicia: Parentesco y Patrimonio" (PDF). Studia Histórica: Historia Medieval 5: 17–32. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Cawley, Charles (2000). "Galician Nobility, 9th–11th Centuries, Chapter 6: Family of Rodrigo Velásquez". Medieval Lands Project. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Martín, José-Luis (1965). "Pelayo Rodríguez, obispo de Santiago (977–985)". Anuario de los estudios medievales. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Pick, Lucky K. (2002). "Dominissima, prudentissima: Elvira, First Queen-Regent of León". Pontifical Institute of Mediaeval Studies. Thomas E. Burman, Mark D. Meyerson and Leah Shopkow Religion, Text, and Society in Medieval Spain and Northern Europe: Essays in Honor of J. N. Hillgarth (48). 
  8. ↑ Martínez Díez, Gonzalo (2005). "El Condado de Castilla (711–1038): la historia frente a la leyenda". Valladolid I: 439. la madre de Rodrigo hijo de Velázquez (Luzrik ibn Bilakis), el conde cuyos dominios se hallaban en las cercanías de Galicia y que era el mayor de los condes (de esa región). 
  9. ↑ Martínez Díez, Gonzalo (2005). "El Condado de Castilla (711–1038): la historia frente a la leyenda". Valladolid I: 439. le acordó la paz a su hijo como ella anhelaba y solicitó. 
  10. ↑ Atdurrahman, El-Hajji (1966). "Andalusian Diplomatic Relations with Christian Spain during the Umayyad Period". Journal of the Pakistan Historical Society 14: 1–41. 
  11. ↑ Escalona Monge, Julio (2000). "Épica, crónicas y genealogías: En torno a la historicidad de la Leyenda de los infantes de Lara". Cahiers de linguistique hispanique médiévale 23: 113–76. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • García Álvarez, Manuel Rubén (1966). "El obispo compostelano Pelayo Rodríguez y su familia". Compostellanum. 11: 677–722.
  • Martín, José-Luis (1962). La nobleza gallega en la Alta Edad Media: la familia del conde Rodrigo Velázquez (923–1041) (Master's thesis). Barcelona.