Ժամանակակից պատկերասրահ (Զագրեբ)

Ժամանակակից պատկերասրահ
Տեսակ	պատկերասրահ
Երկիր	Խորվաթիա[1]
Տեղագրություն	Զագրեբ
Հիմնադրվել է	1905
Այցելուներ	76 060 մարդ (2017)[2]
Կայք	moderna-galerija.hr​(հունգարերեն) և moderna-galerija.hr/en/​(անգլ.)

Ժամանակակից պատկերասրահ Զագրեբում (խորվ.՝ Moderna Galerija u Zagrebu), գեղարվեստի թանգարան Խորվաթիայի մայրաքաղաք Զագրեբում, 19-20-րդ դարերի խորվաթ նկարիչների կերպարվեստի, քանդակագործական ստեղծագործությունների նշանակալի և արժեքավոր աշխատանքների հավաքածու, երկրի կարևորագույն մշակութային և կրթական կենտրոն։ Թանգարանային ֆոնդերում հաշվառված է շուրջ 10000 գեղարվեստական ստեղծագործություն, որոնք 1934 թվականից հավաքվել են քաղաքի կենտրոնում գտնվող Վրանիչանիում (խորվ.՝ Vranyczany) պատմական պալատում։

Թանգարանի լրացուցիչ պատկերասրահը Իոսիպ Ռաչիչի ստուդիան է Մարգարետսկայա փողոցի թիվ 3 հասցեում^[3]։ Թանգարանային հաստատության աշխատանքային ռեժիմը^[4]՝

• Երկուշաբթիից մինչև շաբաթ՝ 10:00-ից մինչև 18:00
• Կիրակի - 10:00-ից մինչև 13:00
• Փակ է լինում տոնական օրերին

Պատմություն

Զագրեբի ժամանակակից պատկերասրահի նախակարապետը (սկզբում՝ «Խորվաթական արվեստի ազգային պատկերասրահ» անվանումով) ընդունված է համարել 1900-ական թվականների սկզբին հիմնված Գեղարվեստի ընկերությունը, որի նկարները և քանդակները ձեռք են բերվել նրա անդամների կողմից^[5], ինչպես նաև եպիսկոպոս Իոսիպ Շտրոսմայերի նվիրատվություններից^[6]։

1899 թվականին Իզիդոր Կրշնյավը (խորվ.՝ Izidor Kršnjavi) առաջարկով հանդես եկավ Զագրեբի Գեղարվեստի ընկերության մասնակիցների առջև պատկերասրահի ստեղծման գաղափարի մասին։ Նրա առաջարկը 1901 թվականին արձանագրվել է Ցուցահանդեսի (խորվ.՝ Pravilnik za društvene izložbe) հատուկ կանոնադրության մեջ։ 1905 թվականի գարնանը ապագա Ժամանակակից պատկերասրահի համար ձեռք բերվեցին երեք արվեստի գործեր, որն էլ համարվում է նրա հիմնադրման պաշտոնական տարեթիվը։ Սակայն թանգարանի հավաքածուն աճում էր աստիճանաբար և թանգարանը հանրության համար չբացվեց մինչև 1914 թվականը, տեղավորվելով ժամանակակից Ազգագրական թանգարանի միակ սենյակում և հասանելի դարձավ նրանց, ովքեր հատուկ հետաքրքրություն էին ցուցաբերում դրա համար^[7]։

Քանի որ հավաքածուն մշտապես աճում էր, 1934 թվականին Պատկերասրահը տեղափոխվեց ներկայիս շենքը^[5], Զրինևացի վրա գտնվող Վրանիչանի պալատը և գտնվում է այնտեղ մինչ օրս, բացառությամբ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցած ընդմիջման։ Պալատը կառուցել է վիեննացի ճարտարապետ Ֆրեդի Կոնդրատին՝ ճարտարապետ Օտտո Հոֆերի նախագծով, 1882 թվականին բարոն Լույո Վրանիչանի (խորվ.՝ Lujo Vranyczany) համար։ 19-րդ դարի վերջին շենքի տերերը հաճախ են փոխվել, և այն մի քանի անգամ վերանորոգվել է։ Տարիներ շարունակ Վրանիչանի պալատը կապված է եղել Խորվաթիայի մշակութային, քաղաքական և տնտեսական կյանքում հայտնի մի շարք գործիչների հետ։ 1884 թվականի նոյեմբերին եպիսկոպոս Իոսիպ Յուրայ Շտրոսմայերը դրա պատշգամբից դիտել է նրա անվան պատկերասրահի բացման հանդիսավոր արարողությունը։

Պալատը ամբողջությամբ վերանորոգվել է 1993-2005 թվականներին, երբ հանրության առաջ բացվեց ներկայիս ցուցադրությունը։ Պալատի երկու հարկերը հատկացվեցին ժամանակակից պահանջներով կահավորված պատկերասրահին, որտեղ ցուցադրվում են խորվաթական ժամանակակից գեղանկարչության և քանդակագործության մշտական հավաքածուները։ Ժամանակակից պատկերասրահի ամբողջությամբ վերանորոգված պատմական սրահներում տեղակայվեցին «Խորվաթական արվեստի երկու հարյուր տարին (1800-2000)» ցուցադրությունները, որտեղ ներկայացվեցին, նկարիչների, քանդակագործների և մեդալագործների 650-700 լավագույն աշխատանքների ընտրանին^[3]։ Զագրեբի Ժամանակակից պատկերասրահը դարձավ ժամանակակից արվեստի ամենահագեցած և ամենահայտնի թանգարանը Խորվաթիայում։ 1960-ական թվականների վերջերից թանգարանում կազմակերպվում են հայտնի խորվաթ նկարիչների աշխատանքների, հետահայաց և անհատական ցուցահանդեսներ, ինչպես նաև խորվաթական և եվրոպական ժամանակակից արվեստի թեմատիկ ցուցահանդեսներ^[7]։

Հավաքածուներ

Զագրեբի Ժամանակակից պատկերասրահը ունի 19-20-րդ դարերի խորվաթական արվեստի ստեղծագործությունների հարուստ և հայտնի հավաքածու։ Այսօր թանգարանային ֆոնդերում հաշվառված են շուրջ 10 հազար ցուցանմուշներ^[3], ներառյալ կտավներ, քանդակներ, նկարներ և գրաֆիկական աշխատանքներ, մեդալիոններ և մեդալներ, ինչպես նաև հեղինակային գեղարվեստական լուսանկարներ և մեդիա արվեստի ժամանակակից նմուշներ։ Ավելի քան 700 արվեստի ստեղծագործություններ գտնվում են մշտական ցուցադրություններում , որոնք տեղակայված են պալատի երկու հարկերում և լուսաբանելով առանձին նկարիչների ստեղծագործություններ, ինչպես նաև նշելով նրանց տեղը խորվաթական մշակույթում։ Բացի հիմնական մշտական ցուցադրություններից Զագրեբի Ժամանակակից պատկերասրահում անցկացվում են ինչպես խորվաթական այնպես էլ արտասահմանյան նկարիչների հատուկ ցուցահանդեսներ։ Պատկերասրահը հրատարակում է մենագրություններ նկարիչների մասին, նրանց աշխատանքների ալբոմներ, մասնավորապես «Ժամանակակից խորվաթական արվեստ» անվանումով շարքի ստեղծագործություններ։

Զագրեբի ժամանակակից պատկերասրահում ներկայացված են հարավսլավացի և խորվաթ անվանի նկարիչների ստեղծագործություններ^[3]։

• Լյուբով Բաբիչ
• Վոին Բակիչ (Vojin Bakić)
• Պետար Բարիշիչ (Petar Barišić)
• Իվո Դեկովիչ (Ivo Deković)
• Մարյան Դետոնի
• Իվո Դուլչիչ (Ivo Dulčić)
• Դուշան Ջանմոնյա
• Վլադիմիր Բեցիչ
• Վլախո Բուկովաց
• Վլադիմիր Գաշպարիչ-Գապո (Vladimir Gašparić Gapo)
• Վիլկո Գեցան (Vilko Gecan)
• Իոսիպ Գեներալիչ (Josip Generalić)
• Օտոն Գլիխա
• Կրստո Հեգեդուշիչ
• Լյուբո Իվանչիչ (Ljubo Ivančić)
• Ֆրանց Յաշկե (Franz Jaschke)
• Վասիլիե Իոսիպ Յորդան (Vasilije Josip Jordan)
• Լեո Յունեկ (Leo Junek)
• Վեկոսլավ Կարաս
• Իվո Կերդիչ (Ivo Kerdić)
• Զլատկո Կեսեր (Zlatko Keser)
• Իոսիպ Կլարիչցա (Josip Klarica)
• Սլավկո Կոպաչ (Slavko Kopač)
• Կուզմա Կովաչիչ (Kuzma Kovačić)
• Միրոսլավ Կրալևիչ
• Ֆրանյո Կրշինիչ (Frano Kršinić)
• Վատրոսլավ Կուլիշ (Vatroslav Kuliš)
• Ֆերդինանտ Կուլմեր (Ferdinand Kulmer)
• Իվան Լեսյակ (Ivan Lesjak)
• Տիխոմիր Լոնչար (Tihomir Lončar)
• Նիկոլա Մաշիչ (Nikola Mašić)
• Իվան Մեշտրովիչ
• Մատկո Մինչ (Matko Mijić)
• Կառլո Մինչ (Karlo Mijić)
• Ռոբերտ Ֆրանգեշ Միխանովիչ (Robert Frangeš Mihanović)
• երոլիմ Միշե
• Անտուն Մոտիկա (Antun Motika)
• Էդո Մուրտիչ
• Սոֆյա Նալետիլիչ-Պենավուշա (Sofija Naletilić Penavuša)
• Զոլտան Նովակ (Zoltan Novak)
• Մլադեն Պեյակովիչ (Mladen Pejaković)
• Իվան Պիցել (Ivan Picelj)
• Դիմիտրիե Պոպովիչ (Dimitrije Popović)
• Զլատկո Պրիցա
• Ֆերդո Կիկերես (Ferdo Quiquerez),
• Մկիրկո Ռացկի (Mirko Racki)
• Իոսիպ Ռաչիչ
• Սլավա Ռաշկայ
• Իվան Ռենդիչ
• Իվո Ռեժեկ (Ivo Režek)
• Բրանկո Ռուժիչ (Branko Ružić)
• Ջուրո Սեդեր (Đuro Seder)
• Միլենկո Ստանչիչ (Miljenko Stančić)
• Միլան Շտայներ (Milan Steiner)
• Դալիբոր Ստոշիչ (Dalibor Stošić)
• Միխայել Ստրոյ (Mihael Stroy)
• Գաբրիել Ստուպիցա (Gabrijel Stupica)
• Իվո Շեբալ (Ivo Šebalj)
• Զլատկո Շուլենտիչ (Zlatko Šulentić)
• Մարինո Տարտալյա (Marino Tartaglia)
• Մարիա Ուևիչ (Marija Ujević)
• Միլովոյ Ուզելաց (Milivoj Uzelac)
• Վլադիմիր Վարլայ (Vladimir Varlaj)
• Էմանուել Վիդովիչ (Emanuel Vidović)
• Զլատան Վրկլյան (Zlatan Vrkljan)
• Իոսիպ Ցանկի (Josip Zanki)
• Իվան Զաշե (Ivan Zasche).

Ծանոթագրություններ

1. GeoNames — 2005.
2. http://mdc.hr/files/file/muzeji/statistika/Posje%C4%87enost%20hrvatskih%20muzeja%20u%202017.pdf
3. «Modern Gallery». Moderna Galerija. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 08-07-2011-ին.
4. Современная галерея (Загреб) на www.planetware.com(անգլ.)
5. Hawkesworth, Celia (2007), Zagreb - A Cultural and Literary History, Oxford: Signal Books, ISBN 978-1-904955-30-6
6. Sewell, Brian (2009), International Trust for Croatian Monuments (ed.), Museums of Zagreb (Croatia: Aspects of Art, Architecture and Cultural Heritage ed.), London: Frances Lincoln Ltd, ISBN 978-0-7112-2921-1
7. Biserka Rauter Plančić, Director of the Modern Gallery (1 April 2010), «Modern Gallery - Past and Present», Five Stars Croatia, 5, Արխիվացված է օրիգինալից 21 July 2011-ին, Վերցված է 08-07-2011-ին

Արտաքին հղումներ

• Պաշտոնական կայք
• Զագրեբի ժամանակակից պատկերասրահը www.planetware.com կայքում

Աղբյուրներ

• Dolores Ivanuša: Palača baruna Ljudevita Vranyczanyja-Dobrinovića u Zagrebu, Zagreb, 2005

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժամանակակից պատկերասրահ (Զագրեբ)» հոդվածին։