Herengracht (Amsterdam)

Herengracht
De bocht van de Herengracht te Amsterdam, 1685, Gerrit Adriaensz. Berckheyde
De bocht van de Herengracht te Amsterdam, 1685, Gerrit Adriaensz. Berckheyde
Geografische informatie
Locatie Amsterdam
Stadsdeel Centrum
Begin Brouwersgracht
Eind Amstel
Lengte 2,4 km
Postcode 1015, 1016, 1017
Algemene informatie
Aangelegd in 17e eeuw
Detailkaart
Locatie van de gracht in de grachtengordel
Locatie van de gracht in de grachtengordel
Plattegrond van Amsterdam (blad middenboven) van Balthasar Florisz. van Berckenrode; 1625. Detail van de grote stadskaart met daarop de nog korte Herengracht (Heere Graft), eindigend bij de Heere Dwars Burgwal (thans Beulingsloot), met de nu nog aanwezige knik in de latere Herengracht, ter hoogte van de Leidsegracht (middenboven).

De Herengracht is de tweede van vier Amsterdamse grachten behorende tot de grachtengordel en ligt tussen het Singel en de Keizersgracht. Met name de Gouden Bocht staat bekend om zijn grote en fraaie grachtenpanden.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

De Herengracht kwam vanaf 1612 tot stand op initiatief van burgemeester Frans Hendricksz. Oetgens, stadstimmerman Hendrick Jacobsz. Staets en stadslandmeter Lucas Jansz Sinck.

Aanvankelijk was het een (in 1585 gegraven) vestinggracht voor de bedrijven en lijnbanen die achter het Singel waren gevestigd. De gracht liep binnen de stadswal parallel aan de gracht buiten de stadsmuur. De Herengracht vertoont daarom ter hoogte van de Driekoningenstraat nog steeds een knik; de buitengracht was op die hoogte om een bolwerk heen gelegd. Van sloot tot de huidige gracht verbreed, kreeg de gracht in 1612 de naam Herengracht, naar de Heren Regeerders van de stad Amsterdam.

Het deel tussen Leidsegracht en de Binnen Amstel behoort tot de uitleg van na 1658. In dit gedeelte ligt de Gouden Bocht, het meest prestigieuze deel van de Herengracht. Hier werden veel huizen bewoond door regenten, burgemeesters en handelslui, die hun kapitaal verdienden in de handel met Zuid-Amerika of Nederlands-Indië.

Veel panden zijn gebouwd door de Amsterdamse bouwmeesters Philips Vingboons (1607-1678) of Adriaan Dortsman (1635-1682).

Bij de laatste uitbreiding werd het gedeelte ten oosten van de Amstel tot aan het water van het IJ aangelegd. Dit laatste deel, gelegen in het destijds welvarende deel van de Amsterdamse Jodenbuurt, kreeg de naam Nieuwe Herengracht.

Monumenten

[bewerken | brontekst bewerken]

Aan de Herengracht bevinden zich vele monumentale grachtenpanden, zoals:

En historische tuinen, zoals:

  • 412: De tuin en het tuinhuis van G. Belin la Garde.
  • 168: Historische tuin.

Zie ook de lijst van rijksmonumenten aan de Herengracht (Amsterdam).

  • Huis Bartolotti, Herengracht 170
    Huis Bartolotti, Herengracht 170
  • Herengracht 380
    Herengracht 380
  • Herengracht 478
    Herengracht 478
  • Herengracht, hoek Blauwburgwal
    Herengracht, hoek Blauwburgwal
  • Detail kaart door Jacobus Bosch, waarop is te zien dat in 1680 een groot aantal kavels nog niet waren bebouwd
    Detail kaart door Jacobus Bosch, waarop is te zien dat in 1680 een groot aantal kavels nog niet waren bebouwd

Musea

[bewerken | brontekst bewerken]

Oriëntatie

[bewerken | brontekst bewerken]
Begin Herengracht vanaf Brouwersgracht

De Herengracht begint in het noorden bij de Brouwersgracht bij de West-Indische huisbrug en Melkmeisjesbrug, buigt zich parallel aan het Singel en de Keizersgracht geleidelijk naar het zuidoosten, en mondt daar uit in de Amstel. De oneven-genummerde zijde van de gracht ligt aan de kant van het hart van de stad (de Dam).

  • Ter hoogte van Herengracht 184 en 211 ligt de kruising met de Raadhuisstraat.
  • Ter hoogte van Herengracht 424 en 433 ligt de kruising met de Leidsestraat/Koningsplein.
  • Ter hoogte van Herengracht 482 en 513 ligt de kruising met de Vijzelstraat.
  • Ter hoogte van Herengracht 561 en 563 bij de Reguliersgracht ligt het Thorbeckeplein.
  • Ter hoogte van Herengracht 556 en 587 ligt de kruising met de Utrechtsestraat.
  • Ter hoogte van Herengracht 598 en 627 mondt de gracht uit in de Amstel.

Bruggen

[bewerken | brontekst bewerken]

De Herengracht wordt door elf bruggen overspannen:

Brugnummer Naam Gebruik Type Wijdte doorvaartopening Hoogte doorvaartopening Doorvaarthoogte bij 4 m wijdte Beheer
18 Herenstraat Welfbrug 5,70 2,34 1,82 Centrum
20 Anton Jolingbrug Leliegracht Vaste brug 5,70 1,80 Centrum
22 Warmoesbrug Raadhuisstraat Vaste brug 5,75 1,80 DiVV
24 Hartenstraat Vaste brug 5,61 1,79 Centrum
25 Wolvenstraat Vaste brug 5,65 1,79 Centrum
26 Vingboonsbrug (officieus) Wijde Heisteeg Vaste brug 6,84 1,80 Centrum
29 Koningssluis Koningsplein Vaste brug 6,92 1,80 DiVV
30 Isa van Eeghenbrug Vijzelstraat Vaste brug 6,98 1,80 DiVV
32 Kaasmarktsluis Reguliersgracht Vaste brug 6,71 3,01 2,20 Centrum
34 Utrechtsestraat Vaste brug 6,80 1,80 DiVV
35 Hendrick Jacobsz. Staetsbrug Amstel Vaste brug 6,00 2,71 2,22 Centrum

Bij de doorvaarthoogtes in de tabel dient men rekening te houden met het feit dat de Herengracht net zoals alle andere grachten in de binnenstad op - 0.40 m van het NAP ligt.

Weesp

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds de fusie van Weesp met de gemeente Amsterdam kent de gemeente ook de Herengracht (Weesp). De gemeente heeft echter besloten dat Weesp een woonplaats binnen de gemeente is waardoor er binnen de gemeente twee Herengrachten kunnen bestaan zowel in de woonplaats Amsterdam als in de woonplaats Weesp.[1]

Herengrachten elders

[bewerken | brontekst bewerken]

De Haagse Herengracht is gedempt. Maarssen kent ook een Herengracht; op de rechteroever van de Vecht. Verder zijn er Herengrachten in Drimmelen, Leiden, Muiden, Middelburg, Purmerend, Terneuzen en zelfs in Kaapstad en andere plaatsen in Zuid-Afrika. In Madurodam is een deel van de Amsterdamse Herengracht in miniatuur te zien.

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Herengracht, Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.