Gruszewo

Gruszewo

wieś
Pałac w Gruszewie
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	białogardzki
Gmina	Białogard
Wysokość	53 m n.p.m.
Liczba ludności (2007)	205
Strefa numeracyjna	94
Kod pocztowy	78-200[2]
Tablice rejestracyjne	ZBI
SIMC	0302994
Położenie na mapie gminy wiejskiej Białogard Gruszewo
Położenie na mapie Polski Gruszewo
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Gruszewo
Położenie na mapie powiatu białogardzkiego Gruszewo
53°56′52″N 15°57′35″E/53,947778 15,959722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Gruszewo (niem. Grüssow) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim, w gminie Białogard. W latach 1975–1998 wieś należała do województwa koszalińskiego. W roku 2007 wieś liczyła 205 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.

Geografia

Wieś leży ok. 6 km na południowy zachód od Białogardu, przy drodze z Białogardu do Rąbina, ok. 1,5 km od stacji kolejowej w Czarnowęsach. Założenie przypomina swym kształtem krzyż, jedną oś stanowi droga, przy której zlokalizowana jest kolonia mieszkalna. Drugą poprzeczną stanowi podwórze gospodarcze w kształcie prostokąta podzielone na dwie części. Wokół obu części podwórza gospodarczego zlokalizowane są budynki gospodarcze. Nieco dalej od założenia i zabudowań wsi malowniczo położona była część rezydencjonalna.

Toponimia

Nazwa wsi wskazuje na pochodzenie z łużyckiego i oznacza drzewo gruszę.

Historia

Gruszewo było starym lennem rodziny Hechthausen. W pierwszej poł. XVIII wieku majątek przeszedł w ręce rodziny Münchow. Następnie w roku 1741 król Fryderyk II nadał Gruszewo rodzinie Kemke. Oni sprzedali majątek Fryderykowi Wilhelmowi von Grolman. W wieku XIX posiadłość często zmieniała właścicieli: von Massow od 1804 r., Kruger od 1823 r., Bugenhagen od 1849 r. (potomkowie Jana Bugenhagena. W 1884 r. wieś otrzymał za zasługi w wojnach pruski generał August von Werder, który cztery lata później tutaj umiera. W roku 1910 jako właściciel figuruje Frau von Schaumann. Ogólna powierzchnia majątku wynosiła wtedy 899 ha, z tego grunty orne 485 ha, łąki 105 ha, pastwiska 56 ha, lasy 233 ha, nieużytki 20 ha. W 1928 roku dziedziczką posiadłości była Ilse von Schaumann z domu von Werder. W roku 1939 w miejscowości mieszka 377 osób. Po II wojnie światowej majątek upaństwowiono. Przez krótki czas stacjonowali wojska rosyjskie. Następnie utworzono PGR. Od 1 lipca 1971 roku Gruszewo stanowiło Zakład Rolny w ramach Kombinatu Państwowego Gospodarstwa Rolnego Stanomino. Od 1992 roku Zakład został przekazywany do zasobów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest:

• ruina pałacu^[3], z początku XIX wieku^[4], nr rej. 370 z 27 marca 1964 r. Pałac w stylu angielskiego neogotyku dwukondygnacyjny z wieloboczną basztą w południowo-wschodnim narożu, z parterowym tarasem od południa i tarasem na piętrze w narożu południowo-zachodnim. Układ wnętrz amfiladowy. Wzniesiono go najprawdopodobniej dla zamożnej rodziny szlacheckiej Bugenhagenów, która kupiła majątek w 1849 r. Położony był w odległości około 1 km od wsi, na wzniesieniu w otoczeniu parku, z aleją dojazdową do pałacu. Od południa park styka się z lasem. Pałac miał powierzchnię użytkową ok. 600 m², kubatura ok. 4500 m³, 30 izb mieszkalnych, 10 innych pomieszczeń, 22 piwnice. Obok pałacu znajdował się grobowiec byłych właścicieli. W 1945 r. obiekt został zdewastowany przez stacjonujące tu wojska rosyjskie.

inne zabytki

• stajnia znajdowała się w bezpośrednim pobliżu pałacu, po której pozostały tylko fragmenty fundamentów. W jednej części podwórza położony był dom zarządcy, istnieje przypuszczenie, iż był to wcześniejszy dwór. Dalej aż do samej szosy znajdywała się obora z warsztatem, obora wykonana była z cegły i posiadała wieżyczkę z zegarem. W narożniku obok domu zarządcy stoi była stajnia i cielętnik. W części drugiej podwórza gospodarczego znajdowała się stodoła. Zachodnią krawędź zamyka dom mieszkalny, a przy południowej istnieje fragment magazynu owczarni.
• budynki dawnej szkoły i kuźni, znajdowały się również we wsi.

Przyroda

Na zespół parkowo-pałacowy składa się ruina pałacu oraz 15-hektarowy park dworski z dwoma stawami (częściowo bez wody), położony na wzniesieniu - dominuje nad miejscowością. W parku na szczególną uwagę zasługują:

• dąb bezszypułkowy
• daglezja zielona o obw. 420 cm
• jesion wyniosły o obw. 300 cm
• jodła pospolita
• świerk pospolity
• tulipanowiec amerykański

Wiek drzewostanu szacuje się na 150 – 200 lat. Zespół parkowy obecnie stanowi integralną całość z lasami Nadleśnictwa Białogard rozciągający się w kierunku wschodnim i południowo-wschodnim.

W runie dominuje bluszcz, barwinek, konwalia i gnieźnik leśny. Rośnie tutaj również ekspansywny, groźny dla człowieka kenofit – barszcz Sosnowskiego.

W parku istnieją dwa nieczynne cmentarze ewangelickie, założone w XIX wieku:

• o pow. 0,40 ha
• o pow. 0,03 ha.

Aleje:

• przy drodze do Stanomina, po jej obu stronach rośnie grupa drzew objętych ochroną w wieku od 300 do 500 lat: 15 dębów o obw. 300-561 cm oraz 20 buków o obw. 200-510
• o długości 3860 m, na którą składają się lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe, klony zwyczajne
• po obu stronach drogi z Dębczyna do Gruszewa o długości 2890 m, drzewa o obw. 215-320 cm takie jak: lipa drobnolistna, klon zwyczajny i jesion wyniosły
• o długości 1000 m z dębów szypułkowych zlokalizowana wzdłuż śródpolnej drogi do Łęczna
• od strony drogi Rąbino – Białogard do parku prowadzi aleja lip drobnolistnych.

W okolicy występują torfowiska niskie.

Turystyka

Przez Gruszewo wiodą dwa lokalne szlaki turystyczne:

• Szlakiem parków, dworów i pałaców - motorowy, nieoznaczony
• Szlak krajobrazy i parki Gminy Białogard – rowerowy.

Wzniesienie Świerkowiec (96,3 m n.p.m.) to pagórek kemowy w okolicy wsi.

Osoby związane z miejscowością

• August von Werder (ur. 1808 – zm. 1888) – pruski generał, zmarł w Gruszewie

Kultura i sport

W miejscowości jest świetlica wiejska.

W 2007 roku założono we wsi Ludowy Zespół Sportowy "Markus" Gruszewo, należący do Gminnego Zrzeszenia LZS.

Komunikacja

W Gruszewie znajduje się przystanek komunikacji autobusowej.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39611
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 347 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A). nid.pl, 2022-12-21. [dostęp 2023-05-05]. (pol.).
4. „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”. Szczecin. brak numeru strony

Bibliografia

• JarosławJ. Ellwart JarosławJ., Pomorze Środkowe, Gdynia: Region, 2003, ISBN 83-89178-08-7, OCLC 830539684 . Brak numerów stron w książce
• Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Białogard na lata 2005–2013, Białogard, UG, 2005
• Andrzej Świrko, Pałace, dwory i zamki w dorzeczu Parsęty, POT, 2005, ISBN 83-7263-900-0