HMS Kelly

HMS Kelly (F01/G01)

Historia
Stocznia	Hawthorn Leslie w Hebburn
Położenie stępki	26 sierpnia 1937
Wodowanie	25 października 1938
Royal Navy
Wejście do służby	23 sierpnia 1939
Zatopiony	23 maja 1941 na Morzu Śródziemnym
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 1773 t pełna: 2384 t
Długość	108,6 m
Szerokość	10,8 m
Zanurzenie	3,9 m
Napęd
2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM, 2 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość	36 w
Zasięg	5500 Mm przy 15 w
Uzbrojenie
6 dział 120 mm (3xII), 4 działka 40 mm plot (1xIV), 8 wkm plot (2xIV), 10 wt 533 mm (2xV), bg, 2 mbg (stan na 1939 - szczegóły poniżej)
Załoga	218

HMS „Kelly” – brytyjski niszczyciel z okresu II wojny światowej, należący do typu K (J/K/N), w służbie Royal Navy w latach 1939–1941. Nosił znaki burtowe F01, G01. Służył pod rozkazami lorda Louisa Mountbattena, do czasu zatopienia przez lotnictwo niemieckie na Morzu Śródziemnym w obronie Krety 23 maja 1941.

Za przebieg służby HMS „Kelly” otrzymał 4 wyróżnienia bitewne (battle honours): Atlantyk 1939, Norwegia 1940, Kreta 1941, Morze Śródziemne 1941^[1]

Budowa

 Osobny artykuł: Niszczyciele typu J/K/N.

Budowę okrętu zamówiono w marcu 1937, w ramach programu budowy na 1937 rok. Stępkę pod budowę położono 26 sierpnia 1937, kadłub wodowano 25 października 1938 w stoczni R. and W. Hawthorn, Leslie and Company w Hebburn. Do służby w Royal Navy wcielono go 23 sierpnia 1939. „Kelly” wykończono jako okręt flagowy flotylli niszczycieli typu K, z dodatkowymi pomieszczeniami sztabowymi w przedłużonej nadbudówce rufowej, w związku z tym zgodnie z brytyjskim systemem otrzymał nazwę na cześć zmarłego w 1936 admirała Johna Kelly’ego, zaczynającą się na literę K, jak u innych okrętów typu. W tej samej stoczni budowano też okręt flagowy flotylli niszczycieli identycznego typu J, HMS „Jervis” (stępkę pod oba okręty położono tego samego dnia).

Zarys służby

Morze Północne 1939–1941

„Kelly” wszedł do służby brytyjskiej tuż przed wybuchem II wojny światowej, jego dowódcą został komandor lord Louis Mountbatten. Już we wrześniu 1939, w trakcie szkolenia załogi, „Kelly” zaczął pełnić służbę eskortową i patrolową w rejonie kanału La Manche. 17 września 1939 przejął ze statków handlowych rozbitków z zatopionego lotniskowca HMS „Courageous”. 13 października 1939 atakował okręt podwodny i raportował o jego zatopieniu, lecz brak jest potwierdzenia tego^[2]. Podczas pierwszych miesięcy wojny „Kelly” atakował jeszcze kilkakrotnie okręty podwodne, lecz również bezskutecznie. 21 października wszedł (wraz z HMS „Kingston”) w skład nowo utworzonej 5. Flotylli Niszczycieli, jako jej okręt flagowy. Flotylla ta dowodzona była przez lorda Mountbattena, stacjonowała w Scapa Flow w składzie Floty Metropolii (Home Fleet) i grupowała wchodzące jesienią 1939 do służby okręty typu K. „Kelly” odniósł jednak wkrótce uszkodzenia na skutek sztormu podczas poszukiwań niemieckiego statku „New York” i amerykańskiego „City of Flint” na Morzu Północnym 3-5 listopada 1939^[3].

Naprawa uszkodzeń trwała do 12 grudnia 1939. Już jednak 14 grudnia „Kelly” został poważnie uszkodzony na minie, z zagrody postawionej pod Newcastle przez niemieckie niszczyciele „Hermann Künne”, „Friedrich Ihn”, „Erich Steinbrinck”, „Bruno Heinemann” (bez ofiar)^[4]. Jego remont w Hebburn trwał do 28 lutego 1940 (okrętem flagowym kmdra Mountbattena był przez ten czas niszczyciel „Kelvin”). Od marca 1940 „Kelly” ponownie służył jako okręt flagowy 5. Flotylli, stacjonując głównie w Scapa Flow i zajmując się przede wszystkim eskortowaniem konwojów. Już 9 marca 1940 jednakże, płynąc w osłonie konwoju HN-17, miał podczas złej pogody kolizję z niszczycielem HMS „Gurkha”, uszkadzając lekko dziób, po czym był naprawiany do kwietnia w Blackwell.

Po naprawie, „Kelly” wziął ograniczony udział od końca kwietnia w kampanii norweskiej, podejmując w nocy 1/2 maja wraz z niszczycielami HMS „Maori”, „Grenade”, „Griffin” i francuskim „Bison” próbę ewakuacji żołnierzy francuskich z Namsos, przerwaną po uszkodzeniu „Maori” przez lotnictwo. Kolejnej nocy 2/3 maja „Kelly” brał udział w ewakuacji Namsos^[5].

9 maja 1940 „Kelly„” wziął udział w wypadzie na Skagerrak przeciw niemieckim kutrom torpedowym, podczas którego został o 22.30 storpedowany przez kuter (Schnellboot) S 31 na Morzu Północnym, na pozycji 56°48′N 5°09′E/56,800000 5,150000 (27 zabitych). Został następnie wzięty na hol przez niszczyciel HMS „Bulldog”. Po północy, z oboma okrętami po kolei, we mgle zderzył się kuter torpedowy S 33 i został przy tym uszkodzony. Operację holowania „Kelly” do bazy, trwającą aż do 13 maja osłaniały HMS „Kandahar”, „Fury”(inne języki), „Gallant” i krążowniki HMS „Sheffield” i „Manchester”^[6]. Remont w Tyne trwał do 18 grudnia 1940, po czym „Kelly” powrócił do roli flagowego okrętu 5. Flotylli. Zmieniono mu wówczas (w czerwcu) numer burtowy z F01 na G01.

W styczniu 1941 „Kelly” wraz z „Kipling”, „Kashmir” i „Jersey” został w Plymouth przydzielony do Dowództwa Zachodnich Podejść, zajmując się głównie eskortą konwojów. 15 lutego 1941 wraz z „Kashmir”, "Kipling" i „Jackal” usiłował przechwycić niemiecki ciężki krążownik „Admiral Hipper” płynący do Brestu, lecz do kontaktu nie doszło. Kilkakrotnie w lutym-marcu osłaniał też akcje stawiania min w rejonie kanału La Manche.

Morze Śródziemne 1941

W kwietniu 1941 „Kelly” został przeniesiony z 5. Flotyllą oraz krążownikiem HMS „Dido” i stawiaczem min HMS „Abdiel” do Floty Śródziemnomorskiej i 28 kwietnia dotarł na Maltę w osłonie operacji Dunlop dostarczenia samolotów na Maltę z Gibraltaru. Na Malcie został włączony do Zespołu K (Force K) dowodzonego przez Louisa Mountbattena, działającego przeciwko żegludze pomiędzy Włochami a Afryką (w jego skład wchodziły wówczas niszczyciele HMS „Kelly”, „Kelvin”, „Kipling”, „Kashmir”, „Jackal”, „Jersey” i krążownik „Gloucester”). Po pierwszej akcji zespołu, między 2 a 9 maja, "Kelly" z częścią niszczycieli został zablokowany w porcie La Valetta na skutek zatonięcia w wejściu do portu niszczyciela „Jersey” i zaminowania wód. Dopiero od 9 maja niszczyciele wzięły udział w osłonie płynącego do Aleksandrii konwoju operacji Tiger, a 10 maja 1941 „Kelly” wraz z „Jackal”, „Kashmir”, „Kipling” i „Kelvin” bombardował Bengazi, po czym okręty były atakowane nieskutecznie przez samoloty niemieckie^[7].

Od 22 maja 1941 „Kelly” z zespołem K uczestniczył w bitwie o Kretę, przydzielony do zespołu A-1. 23 maja został zatopiony na południe od Krety przez niemieckie bombowce nurkujące Junkers Ju 87 z I./StG.2 na pozycji 34°40′N 24°10′E/34,666667 24,166667, wraz z HMS „Kashmir”^[8]. Rozbitkowie zostali uratowani przez HMS „Kipling”, zginęło 99 członków załogi^[9].

Dowódcy:

• sierpień 1939 – maj 1941: Captain (komandor) Louis Mountbatten

Fikcja i film

Niszczyciel „Kelly” został bardzo „rozreklamowany” przez jego dowódcę, lorda Mountbattena, stając się prawdopodobnie najszerzej znanym niszczycielem serii J/K/N (w 2002 wydano nawet monografię niszczycieli tych trzech typów zatytułowaną The Kelly's^[10]), mimo że kilka innych niszczycieli tej grupy miało znacznie większe dokonania bojowe, przede wszystkim „Jervis”. Na historii i dokonaniach HMS „Kelly” i jego dowódcy został częściowo oparty film fabularny Nasz okręt (1942), w reżyserii Noëla Cowarda, który napisał scenariusz i zagrał też główną rolę dowódcy fikcyjnego niszczyciela HMS „Torrin”, zatopionego w obronie Krety („Torrin” miał jednak „bogatszą” biografię bojową od przebywającego często w stoczni „Kelly”).

Dane techniczne

Uzbrojenie

Dane dotyczące uzbrojenia i wyposażenia odnoszą się ogólnie do okrętów typu K, daty zmian w przypadku konkretnego okrętu są orientacyjne.

• 6 dział 120 mm QF Mk XII na podwójnych podstawach CP Mk XIX, osłoniętych maskami (3xII)
  • długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15.520 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg
• 1 działo plot 102 mm QF Mk V na podstawie HA Mk III (od 1940/1941 zamiast aparatu torpedowego)
  • długość lufy: L/45, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06 kg
• 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk VIII („pom-pom”) poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV)
• 2-4 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon 20 mm (od 1941, ilość stopniowo wzrastała, 2xI do 4xI)
• 8 wkm plot 12,7 mm Vickers Mk III (2xIV) (do 1941)
• 10 wyrzutni torpedowych 533 mm w dwóch aparatach torpedowych PR Mk II (2xV), 10 torped Mk IX (od 1940/1941 - 5 wyrzutni)
• 1 zrzutnia na 6 bomb i 2 miotacze bomb głębinowych (20 bomb głębinowych)

Wyposażenie

• hydrolokator Asdic
• system kierowania ogniem artylerii: dalocelownik (DCT) i główny dalmierz (na nadbudówce dziobowej)
• radar dozoru ogólnego Typ 286 (od 1941, na głównym maszcie)
• radar kierowania ogniem plot Typ 285 (od 1941, na stanowisku dalmierza)

Przypisy

1. Geoffrey B Mason, HMS KELLY - K-class Flotilla Leader [dostęp 27-6-2009]
2. Don Kindell, NAVAL EVENTS, OCTOBER 1939, Part 1 of 2
3. Don Kindell, NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1939, Part 1 of 2
4. Don Kindell, NAVAL EVENTS, DECEMBER 1939, Part 1 of 2 w serwisie naval-history.net
5. Don Kindell, NAVAL EVENTS, MAY 1940, Part 1 of 4
6. Don Kindell, NAVAL EVENTS, MAY 1940, Part 2 of 4
7. Don Kindell, NAVAL EVENTS, MAY 1941, Part 1 of 2
8. Jednostka samolotów według Jürgen Rohwer, Chronik des Seekrieges 1939-1945, pozycja według G.Mason, HMS KELLY - K-class Flotilla Leader
9. Don Kindell, NAVAL EVENTS, MAY 1941, Part 2 of 2
10. ChristopherCh. Langtree ChristopherCh., The Kelly's. British J K and N Class Destroyers of World War II, Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2002, ISBN 1-55750-422-9, OCLC 49799779 . Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Don Kindell, British and other navies in world war 2 day-by-day w serwisie Naval-history.net
• O. A. Rubanow (О. А. Рубанов): Eskadriennyje minonoscy Anglii wo Wtoroj Mirowoj wojnie. Czast 1 – 1925-1945 (Эскадренные миноносцы Англии во Второй Мировой войне. Часть 1. 1925-1945 гг.), seria Bojewyje Korabli Mira