Hansa-Brandenburg C.I

Hansa-Brandenburg C.I
	; Hansa-Brandenburg C.I
	Dane podstawowe
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Producent	Hansa-Brandenburg(inne języki), Phönix, UFAG
Typ	rozpoznawczy
Konstrukcja	dwupłat
Załoga	2 osoby
	Historia
Data oblotu	1916
Lata produkcji	od 1916
	Dane techniczne
Napęd	Hiero
Moc	149 kW (200 KM)
	Wymiary
Rozpiętość	12,25–12,3 m
Długość	8,3–8,45 m
Wysokość	3,33 m
Powierzchnia nośna	37,5–38,5 m²
	Masa
Własna	800–886 kg
Startowa	1196–1350 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	140–179 km/h
Prędkość wznoszenia	1,8–2,5 m/s
Pułap	3500–6000 m
Zasięg	300–450 km
Długotrwałość lotu	3 h
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 stały i 1 ruchomy karabin maszynowy Schwarzlöse (8 mm), 100 kg bomb
	Użytkownicy
	Austro-Węgry, Czechosłowacja, Polska
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hansa-Brandenburg C.I – austro-węgierski samolot rozpoznawczy z okresu I wojny światowej, konstrukcji niemieckiej.

Historia i opis konstrukcji

Konstruktorem dwupłatowca C.I, będącego rozwinięciem szkolnej maszyny Hansa-Brandenburg B.I, był inż. Ernst Heinkel. Zmiany obejmowały przede wszystkim zastosowanie mocniejszych silników i dodanie uzbrojenia – przy niezmienionej sylwetce (potocznie zwano go „dużym Brandenburgiem”, mimo niemal identycznych wymiarów – w odróżnieniu od „małego” B.I). Ten udany samolot nie zyskał zainteresowania lotnictwa niemieckiego, lecz produkowany był w dużej liczbie na licencji w Austro-Węgrzech w zakładach Phönix w Wiedniu i Ungarische Flugzeugfabrik AG (UFAG) w Budapeszcie^[1], a po wojnie również w Czechosłowacji przez zakłady Aero jako A-14, A-15 i A.26. Stosowano w nich rozmaite silniki: Austro-Daimler o mocy od 150 do 200 KM, Mercedes 160 KM, Hiero 200-230 KM i Benz 200-230 KM^[1]. Uzbrojenie stanowił 1 ruchomy karabin maszynowy Schwarzlöse 8 mm wz.07/12 umieszczony na obrotnicy w tylnej kabinie (w części egzemplarzy montowano dodatkowo 1 stały karabin maszynowy strzelający do przodu nad górnym płatem, a w samolotach późniejszej produkcji – zsynchronizowany karabin maszynowy Schwarzlose M.16/R). Niektóre samoloty produkcji Phönix miały kabinę obserwatora w formie dość wysokiej oprofilowanej wieży, przez co karabin maszynowy na obrotnicy na szczycie mógł strzelać dookoła ponad górnym płatem. Mógł on zabrać także do 100 kg bomb^[1].

Firma Phönix produkowała samoloty serii 26, 27, 29, 129, 229, 329, 429, a UFAG – 61, 63, 64, 67, 68, 69, 169, 269, 369 (stanowiły one pierwszą część numeru seryjnego)^[2]. Phönix wyprodukował ich 480, a UFAG – 876, łącznie 1356^[1]. Cechą samolotów Hansa-Brandenburg C.I był wysoki silnik, ograniczający widoczność dla pilota, dlatego w samolotach produkcji Phoenix silnik montowano ok. pół metra niżej, natomiast samoloty UFAG miały staranne okapotowanie silnika^[1].

Służba w lotnictwie polskim

Samoloty oprócz lotnictwa Państw Centralnych i Czechosłowacji użytkowane były po wojnie w dużej liczbie również w polskim lotnictwie, służąc do połowy lat dwudziestych m.in. w 5. i 6 Eskadrze Wywiadowczej i 2 Pułku Lotniczym oraz prawdopodobnie w 8. i 16 Eskadrze Wywiadowczej.

5 listopada 1918 roku Stefan Bastyr wraz z obserwatorem de Beaurain wykonali na Brandenburgu C.I pierwszy lot bojowy lotnictwa niepodległej Polski (jeszcze przed oficjalnie przyjmowanym dniem odzyskania niepodległości 11 listopada). Obrzucili lekkimi bombami i ostrzelali ukraińskich żołnierzy wycofujących się po próbie ataku na Dworzec Główny we Lwowie^[3]. Według jednak innych publikacji, był to samolot Oeffag C.II^[4]. Kolejny lot bojowy odbył się tego samego dnia (z obserwatorem Władysławem Toruniem), a następne od 7 listopada.

W Małopolsce (głównie Lwowie i Krakowie) zdobyto 22 samoloty Brandenburg C.I (8 produkcji Phoenix i 14 produkcji UFAG)^[5]. Używane były bojowo do 1920 roku, a do szkolenia do 1922 roku^[5]. Ponadto, 15 samolotów tego typu zbudowano, częściowo z dostępnych części, we lwowskich warsztatach III Ruchomego Parku Lotniczego w latach 1919–1920^[6]. W toku ich konstrukcji wprowadzono półskorupowy kadłub o takiej samej geometrii, z pracującym pokryciem^[6]. Następnie, od 1920 do 1924 roku pewną liczbę zmodernizowanych samolotów, oznaczanych jako Brandenburg K, zbudowano w warsztatach parku 2 pułku lotniczego w Krakowie^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e W. Obuchowicz, A. Nikiforow, op. cit., s. 18–19.
↑ W. Obuchowicz, A. Nikiforow, op. cit. Według K. Chołoniewski, W. Bączkowski, op. cit. także serie 23 (Phönix) i 62.01 i 66 (UFAG).
↑ Tomasz Kopański, Lotnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku, w: Militaria i Fakty nr 6/2001, s. 40.
↑ Morgała 1997 ↓, s. 97.
↑ ^a ^b Morgała 1997 ↓, s. 40–41.
↑ ^a ^b Morgała 1997 ↓, s. 44–47.
↑ Morgała 1997 ↓, s. 48–50.

Bibliografia

Krzysztof Chołoniewski, Wiesław Bączkowski: Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939 – Tomik 1. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987. ISBN 83-206-0566-0.
Walerij Obuchowicz, Andriej Nikiforow: Samoliety Pierwoj Mirowoj Wojny (Самолеты первой мировой войны). Harwest, 2003. ISBN 985-13-1701-2. (ros.).
Michael Sharpe: Dwupłatowce, trójpłatowce i wodnosamoloty. Warszawa: Bellona, 2001. ISBN 83-11-09273-7.
Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Bellona, Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X.

Linki zewnętrzne

Sylwetka samolotu Hansa-Brandenburg C.I w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).

[samol-1] W. Obuchowicz, A. Nikiforow, op. cit., s. 18–19.

[2] W. Obuchowicz, A. Nikiforow, op. cit. Według K. Chołoniewski, W. Bączkowski, op. cit. także serie 23 (Phönix) i 62.01 i 66 (UFAG).

[3] Tomasz Kopański, Lotnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku, w: Militaria i Fakty nr 6/2001, s. 40.

[CITEREFMorgała199797-4] Morgała 1997 ↓, s. 97.

[CITEREFMorgała199740–41-5] Morgała 1997 ↓, s. 40–41.

[CITEREFMorgała199744–47-6] Morgała 1997 ↓, s. 44–47.

[CITEREFMorgała199748–50-7] Morgała 1997 ↓, s. 48–50.

[:1-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

Samoloty myśliwskie	Albatros D.III (Oef) Aviatik (Berg) D.I Hansa-Brandenburg D.I Phönix D.I
Samoloty bombowe	Aviatik G.I
Samoloty rozpoznawcze i szkolne	Aviatik (Berg) C.I Hansa-Brandenburg B.I Hansa-Brandenburg C.I Lloyd C.II Lloyd C.IV Lloyd C.V Lohner B.I Lohner C.I Oeffag C.I Oeffag C.II Phönix C.I UFAG C.I
Wodnosamoloty i łodzie latające	Lohner T

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43