Zadebiutował w 1886 roku poematem prozą Illa, jednak jego faktycznym debiutem była nowela pt. „Rekrut” (opublikowana 15 stycznia 1886 r. w „Przeglądzie Literackim i Artystycznym”, rok piąty, nr 1, Kraków w drukarni A. Koziańskiego; pod red. K, Bartoszewicza[4]). W 1888 roku Tetmajer zdobył nagrodę literacką za wiersz ku czci Mickiewicza, a rok później za wiersz ku czci Kraszewskiego[5]. W latach 1888–1893 podjął współpracę z pismami „Tygodnik Illustrowany”, „Kurier Warszawski” i krakowskim „Czasem”[6][7][1]. Wydał osiem serii Poezji, z których najbardziej wartościowe to druga (1894 rok), trzecia (1898 rok) i czwarta (1900 rok). Nastrojowa poezja Tetmajera odpowiadała dekadentom i bohemie młodopolskiej[8][9].
Mniej więcej od roku 1895 trapiły poetę dolegliwości neurasteniczne, leczone i zaleczane kilkakrotnie na przestrzeni lat. Z zachowanej korespondencji Kazimierza Tetmajera wynika, że ten m.in. przeprowadzał nawet jakąś kurację u przebywającego u Tetmajerów w Zakopanem cenionego już wówczas psychologa Juliana Ochorowicza[11]. Po 1896 roku, z powodu problemów ze zdrowiem, nie zdobywał już szczytów Tatr, ale za to wędrował po dolinach tatrzańskich, a także po Podhalu. W 1902 roku taternicy nadali nazwę Przełęcz Tetmajera przełęczy między Gerlachem a Zadnim Gerlachem, a Towarzystwo Tatrzańskie nadało mu honorowe członkostwo.
Zafascynowany góralskim folklorem napisał cykl opowieści Na skalnym Podhalu, a ponadto epopeję tatrzańską Legenda Tatr, składającą się z dwóch części: Maryna z Hrubego i Janosik Nędza Litmanowski[12].
W 1896 roku przebywał w Heidelbergu, pełniąc funkcję osobistego sekretarza Adama Krasińskiego. Podróżował po Włoszech, Szwajcarii, Francji i Niemczech[1]. Około 1910 r. praktycznie na stałe zadomowił się w Zakopanem. „Po wszystkich chałupach zakopiańskich i po wszystkich szałasach w Tatrach miał przyjaciół. Bywał częstym gościem w dziedzinach u gazdów, którzy uważali go za kogoś zupełnie swojego”[11]. W czasie I wojny światowej, a zwłaszcza tuż po jej zakończeniu, Tetmajer znajdował się w trudnych warunkach materialnych. Pieniądze, przekazane mu ze spontanicznie założonego „Funduszu Tetmajerowskiego”, przekazał jednak na rzecz bardziej potrzebujących, głównie ofiar wojny[11].
Po I wojnie światowej zamieszkał w Krakowie, przy Karmelickiej 14[13], wreszcie osiadł na stałe w stolicy. W latach 1918–1919 interesował się sporem polsko-czechosłowackim o granicę w Tatrach i na Podtatrzu, brał udział w przygotowaniach do plebiscytu na Spiszu i Orawie; napisał na ten temat broszurę pt. O Spisz, Orawę i Podhale (1919 rok). Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich (1921 rok)[1], w 1928 roku przyznano mu nagrodę literacką miasta Warszawy, a w 1934 roku został członkiem honorowym Polskiej Akademii Literatury[1]. W roku 1931 obchodzono uroczyście czterdziestopięciolecie[14][15], a w 1937 roku pięćdziesięciolecie jego twórczości[16][17].
Mimo że kilkakrotnie był zaręczony (m.in. w 1906 z Jadwigą, córką kupca i przemysłowca Karola Szulca[25] oraz z Laurą Rakowską, z myślą o której napisał wiersz A kiedy będziesz moją żoną), nigdy się nie ożenił. Ze związku z nieznaną z nazwiska aktorką[a] miał nieślubnego syna Kazimierza Stanisława, do którego przez kilka lat, do roku 1906, nie przyznawał się. Później zaczął starać się o rozwój talentów syna, ten jednak, popadłszy w alkoholizm i zaraziwszy się chorobą weneryczną, w wieku 33 lat popełnił samobójstwo[b]. Tetmajer miał kilkuletni romans z góralką Marią Palider, która była pierwowzorem Maryny z Hrubego z Legendy Tatr[26][27][28].
Kazimierz Przerwa-Tetmajer walnie przyczynił się do debiutu literackiego Władysława Orkana. Nie tylko załatwił druk „Nowel”, ale napisał entuzjastyczną przedmowę i pochwałę młodszego od siebie o dziesięć lat autora[29].
W 1901 r. Teatr Miejski w Krakowie wystawił Zawiszę Czarnego Kazimierza Przerwy-Tetmajera w reżyserii Józefa Kotarbińskiego. Kolejna inscenizacja tego dramatu miała miejsce w 1912 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie (w związku z hucznie obchodzonym jubileuszem 25-lecia twórczości Tetmajera)[32]. W 1922 r. zespół i instytucja teatralna Reduta wystawiła Judasza K. Przerwy-Tetmajera ze Stefanem Jaraczem w roli tytułowej[33]. W 1928 r. Władysław Lenczewski nakręcił film Romans panny Opolskiej na podstawie powieści Kazimierza Przerwy-Tetmajera[34]. W 1958 r. Jan Wilkowski przy współpracy scenografa Adama Kiliana przygotował na deskach Teatru Lalka w Warszawie słynne przedstawienie O Zwyrtale Muzykancie według opowiadania K. Przerwy-Tetmajera[35]. W 1964 r. czechosłowacki reżyser Martin Ťapák nakręcił film telewizyjny Balada o Vojtovej Marine na podstawie opowiadania Tetmajera. W latach sześćdziesiątych XX w. Tadeusz Różewicz napisał wiersz Kazimierz Przerwa-Tetmajer[36]. W 1973 r. został wyprodukowany przez Zespół Filmowy X na podstawie opowiadania Tetmajera film telewizyjny Myśliwy w reżyserii Krzysztofa Wierzbiańskiego. W 1978 Martin Ťapák ponownie sięgnął po twórczość Tetmajera, tym razem realizując film pt. Krutá ľúbosť[37]. W 1981 roku w Teatrze Telewizji zrealizowano spektakl oparty na życiu i twórczości Tetmajera Kocham Cię za to, że Cię kochać muszę w reż. Andrzeja Maja. W 1983 Jacek Koprowicz nakręcił kontrowersyjny film biograficzny o Tetmajerze pt. Przeznaczenie. W 1984 roku Wanda Kwietniewska z zespołu Wanda i Banda nagrała piosenkę Ulica Tetmajera. W 1994 roku na ekrany kin weszła Legenda Tatr w reżyserii Wojciecha Solarza, oparta głównie na opowiadaniach z cyklu Na Skalnym Podhalu[38]. W 2003 roku na deskach Teatru STU w Krakowie została wystawiona Śleboda, czyli powaby życia według Kazimierza Przerwy-Tetmajera w adaptacji i reżyserii Waldemara Śmigasiewicza[39].
Ksiądz Józef Tischner w kazaniach spod Turbacza – w trakcie odprawianych Mszy Ludzi Gór – wielokrotnie nawiązywał do twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera[40].
Na sprowadzenie zwłok Słowackiego (ogłoszony w roku 1927 w „Wiadomościach literackich” jest ostatnim znanym badaczom literatury wierszem K. Tetmajera[78]),
poematy: Illa (1886)[79] i Alegoria (1887)[80][81],
Z wielkiego domu (wyd. Księgarnia St. Sadowskiego, Warszawa, 1908)[82],
Eleonora. Trójhymn duchów smętnych przez Fosforycznego Skalderona (współautor; Wydawnictwo Dekadentów Polskich nr 1, Kraków 1895)[83],
Jęk Ziemi. Pantologia Dekadentów Polskich zebrana przez dra Juliana Pogorzelskiego (współautor; Wydawnictwo Dekadentów Polskich nr 2, Kraków 1895)[84],
↑J. Krzyżanowski we wstępie do Wyboru poezji K. Tetmajera z serii: Biblioteka Narodowa nr 123 (wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1968, s. XVI) podaje, że matką syna Tetmajera była Izabela Dębowska (szczegóły w: J. Krzyżanowski, Tetmajer i brudna bielizna, „Życie Literackie” 1968 r., nr 39, s. 13); podobną informację podaje R. Węgrzyniak w: Encyklopedia Wesela Stanisława Wyspiańskiego (wyd. Teatr im. Juliusza Słowackiego, Kraków 2001 r., s. 145).
↑Śmierć nastąpiła 22 maja 1933 r. w Hotelu Saskim w Warszawie w wyniku zatrucia spirytusem denaturowanym, zob. K. Jabłońska, Kazimierz Tetmajer. Próba biografii, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969, wkładka przed s. 257 (fotokopia notatki prasowej red. Zyglarskiego).
↑Gawędy Skalnego Podhala, opr. W. Wnuk, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975, s. 338.
↑M. Spławska-Murmyło, Ilustrowany leksykon pisarzy i poetów polskich, seria „Fascynująca Polska”, wyd. Adamus, Wrocław 2007, s. 45.
↑T. Ławecki (tekst), M. Białek (redaktor prowadzący), Pisarze. Najsłynniejsi twórcy literatury polskiej, seria „Wielcy Polacy”, wyd. Carta Blanca Sp. z o.o., Grupa Wydawnicza PWN, Warszawa 2011, s. 34.
↑W. Czernianin, W kręgu Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Studia i szkice, Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2009, s. 61–108.
↑Tadeusz Boy-Żeleński, Początki Młodej Polski w: Boy o Krakowie, opr. Henryk Markiewicz, Wydawnictwo Literackie, wyd. II, Kraków 1974, s. 268.
↑T. Boy-Żeleński, W perspektywie czasu, Wydawnictwo ISKRY, Warszawa 2006, s. 276-280.
↑ abcdKrystyna Jabłońska: Listy o Tatrach i Zakopanem, w: „Wierchy” R. 35 (1966), Kraków 1967, s. 141–149
↑J. Skowroński, Dawno temu w Tatrach, wyd. Galaktyka Sp. z o.o., Łódź 2003, s. 43–45.
↑Tak w nadawanych w grudniu 1918 r. listach Tetmajera.
↑A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 103.
↑Z. Nałkowska, Dzienniki IV 1930–1939 część 1 (1930–1934), opr. H. Kirchner, Czytelnik, Warszawa 1988, s. 308–309.
↑K. Jabłońska, Kazimierz Tetmajer. Próba biografii, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969, s. 250-251.
↑Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut. 16 część pierwsza. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Hasła osobowe T – Ż. Uzupełnienia haseł osobowych T. 13–15, opr. zespół pod kierownictwem Zygmunta Szweykowskiego i Jarosława Maciejewskiego, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Państwowy Instytut Wydawniczy, MCMLXXXII, s. 82.
↑Józef Tischner, Powrót poety. Homilia na sprowadzenie prochów Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Ludźmierz, 13 IV 1986, „Tygodnik Powszechny” z 1986 r., nr 17, s. 7.
↑Włodzimierz Wnuk, Kazimierza Przerwy-Tetmajera powrót na skalne Podhale, „Tygodnik Powszechny” z 1986 r., nr 26, s. 1, 2.
↑„Podhalanka. Pismo Związku Podhalan”, Numer poświęcony powrotowi Kazimierza Przerwy-Tetmajera na Podhale, Rok V, Ludźmierz, Nr 2(14) 1986.
↑J. Kolbuszewski, Wstęp w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na Skalnym Podhalu. Wybór, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 290, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
↑K. Sicińska, Styl cyklu opowiadań Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
↑A. Łempicka, Wstęp w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na Skalnym Podhalu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983, s. 7–40.
↑J. Zacharska, Lektury młodopolskie, wyd. DiG, Warszawa 1997, s. 47–56.
↑Powieść o artyście pod red. E. Owczarz i W. Gutowskiego, Toruń 2006, s. 302–310.
↑J. Jakóbczyk, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 174–177.
↑Materiały źródłowe do recepcji twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera w epoce Młodej Polski. Recenzje z lat 1890–1918, wybór, opracowanie i wstęp Wiktor Czernianin, Wrocław 2006, s. 449–457.
↑Andrzej Z. Makowiecki, Słownik postaci literackich. Literatura polska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2004, s. 123, 189, 190.
↑Kazimierz Wyka, Macie serc waszych wykładaczy..., „Życie Literackie” 1965, nr 14, s. 11.
↑J. Wilhelmi, Posłowie w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Koniec epopei, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976, tom I (Koniec epopei 1–2), tom II (Koniec epopei 3, Waterloo), s. 285–297.
↑Jadwiga Zacharska, Nieporozumienia z Rewolucją, w: Rewolucja lat 1905–1907. Literatura – Publicystyka – Ikonografia, Lublin, 2005, s. 67–76.
↑Stefan Kruk, Dzieje sceniczne i recepcja krytyczna Judasza Kazimierza Przerwy-Tetmajera w: Dramat biblijny Młodej Polski, Wrocław 1992, s. 167–191.
↑Edward Jakiel, Młodopolskie portrety biblijne. Wybrane zagadnienia i kreacje, Gdańsk 2007, s. 185–188.
↑W. Ratajczak, Literatura polska XIX wieku, seria „Zrozumieć literaturę”, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008, s. 188–189.
↑M. Pinkwart, L. Długołęcka-Pinkwart, Zakopane. Przewodnik historyczny, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała, s. 218.
↑M. Pinkwart, Przewodnik. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, Wyd. BOSZ, Olszanica 2007, s. 80.
↑KazmierzK.Przerwa-TetmajerKazmierzK., Z wielkiego domu, Warszawa 1908, s.96. Brak numerów stron w książce
↑Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali, Kraków 2003, s. 314.
↑KazimierzK.Przerwa-TetmajerKazimierzK., Z wielkiego domu, Warszawa 1908, s.99. Brak numerów stron w książce
↑KazimierzK.Przerwa-TetmajerKazimierzK., Poezye T. 2, Warszawa 1901, s.20. Brak numerów stron w książce
↑J. Marx, Młoda Polska, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1997, s. 251.
↑KazimierzK.Przerwa-TetmajerKazimierzK., Poezje: wydanie zbiorowe. T. 3, Warszawa 1923, s.280. Brak numerów stron w książce
↑J.Bajda: Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm – Młoda Polska). Antologia. Wrocław: 2007, s. 323–325.
↑J. Bajda, Poezja a sztuki piękne. O świadomości estetycznej i wyobraźni plastycznej Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2003, s. 160–181.
↑K. Fazan, Szczera poza dekadenta. Kazimierz Tetmajer: między epistolografią a sztuką, Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA, Kraków 2001, s. 191–197.
↑Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2003, s. 321–341.
↑Hanna Ratuszna, Literackie i malarskie Wrażenia Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Problem syntezy gatunków, w: Z problematyki krótkich form narracyjnych. Nowele młodopolskie, studia pod red. Hanny Ratusznej, Toruń 2006, s. 127–145.
↑K. Przerwa Tetmajer, Wybór poezji, opr. I. Sikora, wyd. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1991, s. 20.
↑Bibliografia Literatury Polskiej. Nowy Korbut. 16 część pierwsza, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski. Hasła osobowe T-Ż, uzupełnienia haseł osobowych T. 13–15, opr. zespół pod kierownictwem Z. Szweykowskiego i J. Maciejewskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, MCMLXXXII, s. 31–91.
↑Jan Błoński, Kazimierz Tetmajer 1865–1940 w: Literatura okresu Młodej Polski. Tom I, zespół pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, s. 279–320.
↑Tadeusz Boy-Żeleński, Kazimierz Tetmajer (1865–1940) w: Boy o Krakowie, opr. Henryk Markiewicz, Wydawnictwo Literackie, wyd. II, Kraków 1974, s. 287–289.
↑Julian Krzyżanowski, Neoromantyzm polski 1890–1918, wyd. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1980 r., s. 61–71, 431–432.
↑Cz. Miłosz, Historia literatury polskiej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010, s. 391–393.