Trasiwulos Tsakalotos

Trasiwulos Tsakalotos

Θρασύβουλος Τσακαλώτος

generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1897 Preweza
Data i miejsce śmierci	15 sierpnia 1989 Ateny
Przebieg służby
Lata służby	1916–1952
Siły zbrojne	Armia Helleńska
Stanowiska	Szef sztabu korpusu, dowódca akademii wojskowej, dowódca brygady, dowódca grupy wojsk, generalny inspektor sił zbrojnych, szef sztabu generalnego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna grecko-turecka, II wojna światowa, wojna domowa w Grecji
Późniejsza praca	Ambasador Królestwa Grecji w Jugosławii

Trasiwulos Tsakalotos (hebr. ‏Θρασύβουλος Τσακαλώτος‎, ur. 3 kwietnia 1897 w Prewezie, zm. 15 sierpnia 1989 w Atenach) – generał greckiej armii walczący w I i II wojnie światowej oraz w greckiej wojnie domowej po stronie sił rojalistycznych.

Wyróżnił się talentem dowódczym, w trakcie wojny grecko-włoskiej, w Albanii. Komendant akademii wojskowej na wychodźstwie, Organizator rojalistycznej czystki na wychodźstwie – ok. 8 tysięcy żołnierzy (połowę składu królewskich jednostek bojowych) uwięził w brytyjskich obozach jenieckich w Afryce, do końca wojny. Dowódca 3 Górskiej Brygady – największej rojalistycznej jednostki bojowej, walczącej z hitlerowcami tylko pod Rimini, we Włoszech, następnie używanej do walk z grecką lewicą. Popierany w tej sprawie przez Brytyjczyków^[1], był zwolennikiem jak najszerszego wykorzystania w armii, policji i więziennictwie byłych greckich hitlerowców^[2].

Młodość

Tsakalotos dzieciństwo spędził w Grecji. W wieku 13 lat wyjechał do Aleksandrii w Egipcie. Do Grecji wrócił i 1916 roku został absolwentem szkoły wojskowej następnie skierowany na front wojenny. Walczył na froncie macedońskim podczas I wojny światowej i w wojnie grecko-tureckiej (1919–1922). Po zakończeniu wojny kontynuował karierę wojskową.

Wojna włoska i konspiracja

Wybuch II wojny światowej zastał go w stopniu pułkownika. Początkowo dowodzi regimentem, jednak wyróżnia się jako bardzo utalentowany dowódca i pod koniec kampanii albańskiej jest już szefem sztabu korpusu. Po kapitulacji Grecji dołączył do wiernego monarchii ruchu oporu.

Służba królowi na wychodźstwie

Na specjalną prośbę – zapotrzebowanie królewskiego rządu na wychodźstwie, z pomocą brytyjskich sił specjalnych SOE, opuszcza Grecję w 1943, by dołączyć do greckich sił zbrojnych w Egipcie^[3]. Następnie, jako komendant greckiej akademii wojskowej w Ismaili, kieruje też organizacją rojalistycznej czystki w całej greckiej armii na wychodźstwie. W wyniku represji, dwie (jedyne) greckie brygady zredukowane zostały do jednej, gdyż około 8 tysięcy aresztowanych żołnierzy, podejrzewanych o poglądy republikańskie, zamiast wkrótce wyzwalać Grecję i Włochy, osadzonych zostało w brytyjskich obozach jenieckich w Libii, Sudanie, Egipcie i w Południowej Afryce^[4]. Tsakalotosowi powierzono następnie dowództwo 3 Brygady Górskiej, jako całkowicie wiernej idei monarchii i o zdecydowanie antykomunistycznym nastawieniu, powstałej w miejsce owych dwóch, rozformowanych. Formacja ta wyróżniła się następnie znakomitą postawą żołnierską, w bitwie o Rimini, we wrześniu 1944. Ponadto, z wiernych królowi żołnierzy, głównie oficerów, pozostałych poza składem 3 Górskiej Brygady, utworzono jeszcze jeden rojalistyczny oddział, nazwany Świętym Zastępem (Ieros Lochos), w 1947 roku przekształcony w górskie siły specjalne LOK^[5].

Służba wojskowa tuż po wyzwoleniu Grecji spod okupacji

Jeszcze przed powrotem do Grecji Tsakalotos należy do osób wtajemniczonych w planowanie upadku koalicyjnego rządu Grecji, dla rozprawy z lewicowo-republikańskim ruchem ELAS, z wykorzystaniem do tego celu byłych hitlerowskich oddziałów kolaboracyjnych w Grecji, greckich sił królewskich i sił brytyjskich^[6]. Starcie to nastąpiło już z początkiem grudnia, w Atenach, gdy ELAS skutecznie sprowokowano do wystąpienia zbrojnego, po uprzednim wielokrotnym zmasakrowaniu tłumu cywilnych demonstrantów przez oddziały porządkowe, złożone wyłącznie z byłych kolaborantów. W szczególności, na głównym placu miasta (Syntagma), ogień otwierano dwukrotnie – raz masakrując demonstrantów, a następnie ponownie, strzelając do osób udzielających pomocy rannym^[7]. Wydarzenia te znane są jako „Dekemvriana”^[8], a walki, prowadzone na skalę operacyjną, połączone z bombardowaniem robotniczych dzielnic Aten i Pireusu z morza i powietrza przez flotę i lotnictwo brytyjskie^[9] i z brytyjską inicjatywą strategiczną w mieście, trwały łącznie ok. 35 dni. Całością operacji dowodził Brytyjczyk, Sir Ronald MacKenzie Scobie. Rozkaz „potraktowania Aten, jak zbuntowanego miasta wroga” wydał mu 5 grudnia 1945 Sir Winston Churchill^[10]. Trasiwulos Tsakalotos, w trakcie tych walk, pełnił funkcję dowódcy połączonych sił królewskich, sprowadzonych tu z Włoch, oraz liczniejszych od nich greckich oddziałów hitlerowskich w Atenach^[11], co łącznie stanowiło około 19 tysięcy zbrojnych^[12].

12 grudnia 1944, w trakcie tajnych negocjacji z brytyjskim dowództwem, partyzanci ELAS wyrazili zgodę na opuszczenie miasta i przyjęcie wszystkich brytyjskich warunków, w zamian oczekując jedynie wycofania z Aten także 3 Górskiej Brygady generała Trasiwulosa Tsakalotosa. Propozycję odrzucono^[13].

Porozumienie z Warkizy

W lutym 1945 podpisano porozumienie w Warkizie, rozwiązujące ELAS, jednak bez intencji dotrzymania jego warunków. Oddziały królewskie także miały być rozwiązane, z udziałem oficerów i żołnierzy obu stron tworzona być miała nowa, wspólna armia narodowa i policja itd... Jednak już w kilka tygodni po podpisaniu tego porozumienia rozpoczęły się masowe aresztowania i tortury niemal wszystkich ujawniających się byłych partyzantów i także dziesiątków tysięcy innych osób, podejrzewanych o sprzyjanie im w latach okupacji hitlerowskiej^[14][15]. Taktyka ta służyła przygotowaniu do właściwego – z punktu widzenia monarchii – wyniku wyborów parlamentarnych oraz referendum ustrojowego. Tsakalotos mianowany został szefem sztabu II Dywizji Piechoty, wkrótce potem mianowano go komendantem Akademii Wojskowej.

Udział i zasługi w wojnie domowej

Po rozpoczęciu greckiej wojny domowej 1946–1949 Tsakalotos, w roku 1945 awansowany do stopnia generała brygady, od 1946 r. pełnił funkcję Komendanta (głównej) Akademii Wojskowej. Następnie, kilkakrotnie awansowany w miejsce mniej zdecydowanych oficerów i przy generalnie bardzo niskim morale armii^[16], od 1948 siłami królewskiego Pierwszego Korpusu^[17], rozlokowanymi między innymi na półwyspie Peloponez. W 1949 r. dowodził już większą częścią sił królewskich, zaangażowaną w operacje przeciw komunistycznym partyzantom. Trafnymi, choć ówcześnie krytykowanymi^[18], decyzjami o szybkim przemieszczeniu części oddziałów z Peloponezu na samą Północ Grecji, zapobiegł zajęciu przez DSE miasta Florina, gdzie komuniści, wzmocnieni m.in. polskimi dostawami sprzętu wojennego^[19] zamierzali przenieść z Albanii swój „rząd Grecji”. Atak na Florinę zakończył się dotkliwymi stratami atakujących partyzantów i – co podkreśla wielu autorów – ich decydującą porażką propagandową.

Następnie, korzystając z szerokiego strumienia pomocy wojskowej USA, ścisłej morskiej i lotniczej blokady brzegów oraz dysponując 4-krotną przewagą liczebną oddziałów^[20], wiosną 1949 przystąpił do likwidacji komunistycznego powstania. Najpierw kierował likwidacją, a praktycznie także eksterminacją, peloponeskiej 3 dywizji DSE, odciętej od źródeł zaopatrzenia i dróg odwrotu. Sukcesy te zbiegły się w czasie z powrotem do służby i objęciem naczelnego dowództwa przez bardzo szanowanego w wojsku dowódcę kampanii włoskiej w górach Albanii (1940-41), generała Aleksandrosa Papagosa, uprzednio unikającego mieszania się w wojnę domową o niepewnym – jak się wydawało – wyniku^[21][22].

W tej fazie wojny, na terenach toczących się walk, powszechnie były już pobory, czy też porywanie także młodocianych przez oddziały obu stron, a sądy polowe stron wydawały głównie wyroki śmierci. Skutecznie zrażało to ludność cywilną do angażowania się we wspieranie kogokolwiek, a rodziny tysiącami przenosiły się za granicę. Wojsko królewskie stosowało przymusowe wysiedlenia całej, wiejskiej ludności z dużych obszarów (łącznie wysiedlono tak ponad 800 tysięcy osób) i wypalanie opustoszałych miejscowości i otaczającej je szaty roślinnej przy pomocy napalmu – środki walki, często wskazywane królewskim siłom zbrojnym, przez amerykańskich doradców, jako szczególnie skuteczne^[23]. Standardem stały się publiczne tortury, po przewiezieniu jeńców do ich miejscowości pochodzenia i okazaniu rodzinie, a następnie wystawianie zmasakrowanych zwłok przez długi czas, pod strażą, na widok publiczny. Żołnierze Tsakalotosa fotografowali się z odciętymi głowami bojowników DSE^{[24][25][26][27]}
. W prowadzonej przez Tsakalotosa tzw. drugiej bitwie o masywy gór Witsi i Gramos, dysponując już (zależnie od ocen) od 10 do 50-krotną przewagą siły rażenia – jeńcy rozstrzeliwani byli nieraz jeszcze tego samego dnia, bez względu na często młodociany wiek – wojska królewskie ostatecznie pokonały partyzantów, co oznaczało rzeczywiste zakończenie działań zbrojnych greckiej wojny domowej.

Konflikty z obozami władzy i wystąpienie z wojska

31 maja 1951 został mianowany dowódcą sztabu generalnego. Nastąpiło to wkrótce po okoliczności, gdy poprzedni szef sztabu generalnego Aleksandros Papagos popadł w konflikt z królem, ogłaszając zamiar wystąpienia z wojska – podjęcia kariery politycznej^[28]. Następnie król Paweł rozkazał generałowi Tsakalotosowi aresztować marszałka Papagosa, Tsakalotos odmówił. Tsakalotos doprowadził jednak do ujawnienia działalności nielegalnej wojskowej organizacji ΙΔΕΑ, oskarżanej o plan przewrotu, popadając w konflikt z jej oficerami, popierającymi marszałka Papagosa. Wystąpił z wojska 20 listopada 1952, w stopniu generała dywizji, w dwa dni po zaprzysiężeniu rządu nowego premiera – Aleksandrosa Papagosa^[29].

Aktywność obywatelska po zwolnieniu z wojska

Po zakończeniu działań wojennych Tsakalotos, przeszedł na wojskową emeryturę, przy czym w latach 1957–1960 podjął jeszcze funkcję ambasadora Królestwa Grecji w Jugosławii.

23 marca 1984, Trasiwulos Tsakalotos przed kamerami telewizji spotkał się i pojednał z Markosem Wafiadisem, organizatorem i do sierpnia 1948 roku dowódcą sił DSE, w trakcie wojny domowej w Grecji. Tsakalotos zmarł w 1989 w wieku 92 lat.

Rodzina

Bratankiem Trasiwulosa Tsakalatosa jest Efklidis Tsakalotos – parlamentarzysta, od sierpnia 2015 r. minister finansów w lewicowym rządzie Syrizy^[30].

Przypisy

1. Heinz Richter – Griechenland, zwischen Revolution und Kontrrevolution (1936-1946), wyd. Europaische Verlagsanstalt 1973. Wydanie gr. przez wydawnictwo Exantas, 1975 tom 2, str. 264 oraz C.M.Woodhouse „Apple of Discord” str. 232 – 9 kwietnia 1945 Brytyjczycy m.in. odwołali sprzeciwiającego się zatrudnianiu w wojsku hitlerowców premiera Grecji Nikolaosa Plastirasa.
2. Tasos Kostopoulos „Autocenzurowana Pamięć – Bataliony Bezpieczeństwa...” wyd. gr.: „Η αυτολογοκριμένη μνήμη: τα τάγματα ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη”, Φιλίστωρ 2005 str. 72-74; Mark Mazower „W Grecji Hitlera” – wyd. gr.: „Στην Ελλάδα του Χίτλερ”, Πατάκης, 1993 str. 383; C.M. Woodhouse: Apple of Discord – A Survey of Recent Greek Politics in their International Setting, 1948 – Wydanie greckie: „Jabłko Niezgody” str. 256; Foivos N. Grigoriadis „Historia Wojny Domowej 1945-49”, wyd. gr., wydawnictwo Kamarinopoulos. str. 284; praca zbiorowa „Emeis oi Ellines”.
3. Christos Chatzijosif, Prokopis Papastratis – Historia Grecji XX w. tom Γ2. str. 63
4. Emeis oi Ellines – Historia Wojen Współczesnej Grecji – uniwersytecka praca zbiorowa.
5. ΛΟΚ – Λόχοι Ορεινών Καταδρομών, Lochi Orinon Katadromon – dosłownie: kompanie górskich rajdów bojowych, obecnie jest to Pierwsza Brygada Komandosów
6. C.M. Woodhouse – The Struggle for Greece 1941-1949 wyd. 2002, Londyn, na stronie 101, przytacza osobistą notatkę Tsakalotosa, opisującą tę okoliczność.
7. Opis masakr 3 września 1944, na placu Syntagma
8. patrz hasło: Wojna domowa w Grecji – Pierwszy etap walk: „Dekemvriana”
9. „Emeis oi Ellines”
10. Rozkaz ten przechowują archiwa Churchill College Cambridge.
11. Chodzi o Bataliony Bezpieczeństwa, których liczebność w tych walkach oceniana jest na 12,6 tys. osób, oraz o byłą, kolaboracyjną policję.
12. C.M.Woodhouse – The Struggle for Greece 1941-1949” str. 129
13. C.M.Woodhouse – The Struggle for Greece 1941-1949, str. 131
14. Emeis oi Ellines – Historia Wojen Współczesnej Grecji – uniwersytecka praca zbiorowa
15. Więcej informacji i ścisłe dane liczbowe, na temat sytuacji bezpośrednio po Warkizie, podaje hasło wojna domowa w Grecji.
16. C.M. Woodhouse ss. 199, 205
17. według greckiej terminologii: Grupa Wojsk „A” – Alfa Soma Stratou
18. według C.M. WoodHouse’a
19. „Na Śródziemnomorskim Szlaku” – Jerzy Drzeczewski, od str. 51 „Udział floty PMH w tajnej pomocy dla greckiej partyzantki”, wyd.Porta Marine, Gdynia 2009, ISBN 978-83-924084-8-2.
20. co najmniej 4-krotna przewaga liczebna – 80:20 tysięcy – miała miejsce podczas operacji peloponeskiej, by następnie jeszcze znacznie wzrosnąć („Emeis oi Ellines”)
21. Niemal wszyscy autorzy są zgodni, że do połowy 1948 roku DSE wydawało się zmierzać ku zwycięstwu w wojnie domowej
22. Zdaniem C.M. Woodhouse’a generał Papagos stawiał też warunki swego powrotu do służby, których rząd długo nie był skłonny zaakceptować.
23. Emeis oi Ellines – Historia Wojen Współczesnej Grecji
24. Zdjęcie pamiątkowe żołnierzy z odciętymi głowami u ich stóp wykonane po bitwie o miasto Florina (11-12 lutego 1949), przedstawia podwładnych Tsakalotosa.
25. Odcięte głowy członków powstańczego, lokalnego sztabu, zdobytego przez żołnierzy Tsakalotosa 5 kwietnia 1949, w górach Parnonanas, na Wschód od Sparty. Zwłoki pułkownika DSE Georgiosa Atzaklisa, otoczone są głowami odciętymi od ciał jego podwładnych – zdjęcie widoczne jest po przewinięciu ok. 50% linkowanego artykułu historycznego, zamieszczonego w organie KC KPG „Rizospastis” wyd. z 4 stycznia 2009.
26. Żołnierz, trzymający za włosy odciętą ludzką głowę – w 60-rocznicę zakończenia walk na Peloponezie, ogólnokrajowy dziennik „Eleftherotypia”, wyd. internetowe z 17 maja 2009.
27. Skrajny upadek etyczny miał miejsce już podczas drugiej wojny światowej. W tym kontekście najczęściej wskazuje się na greckie, hitlerowskie Bataliony Bezpieczeństwa, których żołnierze stanowili następnie trzon sił królewskich w wojnie domowej. Kierownictwo EAM odżegnywało się wtedy od współwiny, wskazując na motywy prywatne i postępowanie w afekcie. Tak było m.in. w głośnym wypadku zamordowania przez komunistów jeńca – D. Psarrosa, przywódcy EKKA, w kwietniu 1944 r. Z kolei główne partyzanckie ugrupowanie monarchistyczne EDES, przez wiele dni wystawiało na widok publiczny, na głównym placu miasta wojewódzkiego Larisa odcięte głowy założyciela i kapetana ELAS – Arisa Weluchiotisa i jego adiutanta. Ponieważ działo się to już w okresie pokoju (czerwiec 1945), musiało odbywać się z akceptacją policji i władz państwowych
28. 2 maja 1951 marszałek Papagos ogłosił zamiar startu w wyborach. Król ogłaszając publicznie, że marszałek uprzednio dopuścił się oszustwa, zapewniając o swej apolityczności, wydał Tsakalotosowi rozkaz aresztowania Papagosa. Rozkazu nie wykonano.
29. S.P.Zerwos, artykuł ogólnokrajowego dziennika „Το Βήμα”, wyd. 11 stycznia 2008); Andreas G.Papandreou „Δημοκρατία στο Απόσπασμα” str. 129
30. Aggelos Skordas: Euclid Tsakalotos: Who Is the Greek Economist that Sidelined Superstar Yanis Varoufakis. [w:] GreekReporter [on-line]. GreekReporter.com, 2015-04-28. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

Zobacz też

• wojna domowa w Grecji

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000042179847
• VIAF: 73492834
• LCCN: no99069365
• GND: 1046305506
• ΕΒΕ: 30711