Đặc trưng của phương pháp duy vật biện chứng là coi một sự vật hay một hiện tượng trong trạng thái luôn phát triển và xem xét nó trong mối quan hệ với các sự vật và hiện tượng khác, trong sự đấu tranh với đối tượng đối lập dẫn đến hình thành đối tượng mới mang đặc tính của cả hai.
Marx và Engels tiếp thu một cách có phê phán phép biện chứng của Hegel, họ cho rằng biện chứng duy tâm của Hegel[13] không áp dụng được để giải thích về bất công xã hội đang trở thành vấn đề ở các nước công nghiệp hóa vào thập niên 1840.[14]
Thay vì coi quy luật biện chứng là các quy luật của tinh thần,[10] Marx và Engels lại xem đây là "khoa học về những quy luật chung của sự vận động của thế giới bên ngoài cũng như của tư duy con người"[15][16][17].
Marx và Engels đã đặt phép biện chứng trên lập trường duy vật,[17] tạo ra một lý thuyết mới, không chỉ nhằm giải thích về thế giới mà còn hướng đến chỉ ra cách thay đổi nó.[18]
^Harold J. Johnson. “Three Ancient Meanings of Matter: Democritus, Plato, and Aristotle”. Journal of the History of Ideas. 28 (1): 3-16. doi:10.2307/2708477.
^J. W. Freiberg (1977). “The dialectic in China: Maoist and Daoist”. Bulletin of Concerned Asian Scholars. 9 (1): 2-19. doi:10.1080/14672715.1977.10406395.
^Về các loại hình cơ bản của phép biện chứng Hy Lạp cổ đại, Đinh Thanh Xuân, Tạp chí Triết học, số 7 (158), tháng 7 - 2004
^ abG.W.F.Hegel, Bùi Văn Nam Sơn dịch và chú giải, Bách khoa thư các khoa học triết học I- Khoa học Lôgíc, Nhà xuất bản. Tri thức, 2008, trang 178
^Các Mác, triết học Mác và thời đại ngày nay, Đặng Hữu Toàn, Tạp chí Triết học, số 12 (211), tháng 12 - 2008
^Về khái niệm "tinh thần tuyệt đối" trong triết học Hêghen, Nguyễn Chí Hiếu, Tạp chí Triết học, số 12 (187), tháng 12 - 2006
^Hunt, Tristram (2009), Marx's General: The Revolutionary Life of Friedrich Engels, Metropolitan/Henry Holt & Co, ISBN9780805080254, OCLC263983621.
^Friedrich Engels. "Ludwig Feuerbach và sự cáo chung của triết học cổ điển Đức", Karl Marx và Friedrich Engels. Toàn tập, tiếng Nga, xuất bản lần thứ 2, tập 21, trang 302, 276, 302
Giáo trình chủ nghĩa duy vật biện chứng (hệ cử nhân lý luận chính trị) của Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia xuất bản.