Exaceae

Exaceae
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Gentianales
Họ (familia)	Gentianaceae
Tông (tribus)	Exaceae Colla, 1834
Chi điển hình
Exacum L., 1754
Các chi
8. Xem bài.
Danh pháp đồng nghĩa
Exacinae (Colla) Gilg, 1895 Exacaceae Daniel & Sabnis, 1978 nom. inval. Sebaeinae Rchb., 1837 Sebaeeae (Rchb.) Endl., 1838

Exaceae là một tông thực vật có hoa trong họ Gentianaceae.^[1]

Exaceae bao gồm khoảng 145-186 loài hiện nay được xếp trong 8 chi đơn ngành,^[2] với trung tâm đặc hữu chính là châu Phi lục địa (khoảng 78 loài đặc hữu và 2 chi đặc hữu), Madagascar (55 loài đặc hữu và 4 chi đặc hữu) cũng như rìa phía nam của Ấn Độ và Sri Lanka (14 loài đặc hữu).^[3]

Các chi

• Exacum L., 1754 (đồng nghĩa Cotylanthera Blume, 1826 gồm cả bốn loài thực vật hoại sinh không diệp lục là E. loheri, E. nanum, E. paucisquamum và E. tenue ở đông Himalaya và Đông Nam Á): 68-70 loài. Phân bố: Madagascar, miền nam Ấn Độ, Sri Lanka, Socotra, đông Himalaya, Đông Nam Á, New Guinea và cực bắc Australia. Tại Việt Nam có 3 loài là Exacum tetragonum Roxb., 1820 (ngoại dấu, ngoại dẫn), Exacum paucisquamum (C.B.Clarke) Klack., 2006? (gần Sa Pa) và Exacum zygomorpha Aver. & K.S.Nguyen, 2014^[4] (Nghệ An).
• Exochaenium Griseb., 1845: 22 loài đặc hữu châu Phi^[2][5][6]. Tách ra từ Sebaea sensu lato.
• Gentianothamnus Humbert, 1937: 1 loài đặc hữu Madagascar (Gentianothamnus madagascariensis).
• Klackenbergia Kissling, 2009^[7]: 2 loài đặc hữu Madagascar (loài điển hình: K. stricta = Sebaea madagascariensis = Belmontia stricta, và K. condensata = Seabaea condensata). Tách ra từ Sebaea sensu lato.
• Lagenias E. Mey., 1837: 1 loài (Lagenias pusillus, đồng nghĩa: Sebaea pusilla). Tách ra từ Sebaea sensu lato, do không có đầu nhụy thứ cấp như ở Sebaea sensu stricto^[5].
• Ornichia Klack., 1986: 3 loài đặc hữu Madagascar.
• Tachiadenus Griseb., 1838: 11 loài đặc hữu Madagascar.
• Sebaea Sol. ex R. Br., 1810 (đồng nghĩa Belmontia E. Mey., 1837): Chi nghĩa hẹp (sensu stricto) chứa 35-75 loài.

Phát sinh chủng loài

Cây phát sinh chủng loài dưới đây vẽ theo Struwe L.^[8]

Exaceae	Ornichia     Klackenbergia       Exacum         Gentianothamnus     Tachiadenus         Exochaenium         Lagenias     Sebaea s. s.

Tham khảo

1. Yuan, Yong-Ming; Wohlauser, Sébastien; Moller, Michael; Chassot, Philippe; Mansion, Guilhem; Grant, Jason; Küpfer, Philippe; Klackenberg, Jens (2003). “Monophyly and relationships of the tribe Exaceae (Gentianaceae) inferred from nuclear ribosomal and chloroplast DNA sequences”. Molecular Phylogenetics and Evolution. 28: 500–517. doi:10.1016/S1055-7903(03)00068-X.
2. ^ Kissling, Jonathan; Yuan, Yong-Ming; Küpfer, Philippe; Mansion, Guilhem. “The polyphyletic genus Sebaea (Gentianaceae): A step forward in understanding the morphological and karyological evolution of the Exaceae”. Molecular Phylogenetics and Evolution. 53: 734–748. doi:10.1016/j.ympev.2009.07.025. PMID 19646540.
3. Pirie, Michael; Litsios, Glenn; Bellstedt, Dirk; Salamin, Nicolas; Kissling, Jonathan. “Back to Gondwanaland: can ancient vicariance explain (some) Indian Ocean disjunct plant distributions?”. Biology Letters. 11: 20150086. doi:10.1098/rsbl.2015.0086. PMC 4528461. PMID 26063747.
4. Leonid V. Averyanov, Khang Sinh Nguyen, Hiep Tien Nguyen, 2014. Checklist of mycoheterotrophic species of the genus Exacum (Gentianaceae) and new species, E. zigomorpha, from northern Vietnam. Phytotaxa 183(2):108-113. doi:10.11646/phytotaxa.183.2.3
5. ^ Kissling J., 2012. Taxonomy of Exochaenium and Lagenias: two resurrected genera of tribe Exaceae (Gentianaceae)]. Syst. Bot. 37(1): 238-253. doi:10.1600/036364412X616800
6. Jonathan Kissling, Spencer C. H. Barret, 2013. Variation and evolution of herkogamy in Exochaenium (Gentianaceae): implications for the evolution of distyly. Annals of Botany 112(1): 95-102. doi:10.1093/aob/mct097
7. Kissling J., Buerki S. & Mansion G. 2009. Klackenbergia (Gentianaceae–Exaceae), a new endemic genus from Madagascar. Taxon 58(3): 907-912. doi:10.5167/uzh-31145
8. Lena Struwe. tr. 23 Chapter 2. Classification and Evolution of the Family Gentianaceae trong Jan J. Rybczynski, Michael R. Davey, Anna Mikula (chủ biên), 2014. The Gentianaceae – Volume 1: Characterization and Ecology. Springer-Verlag Berlin Heidenberg New York Dordrecht London. ISBN 978-3-642-54009-7, ISBN 9783642540103 (e-book). doi:10.1007/978-3-642-54010-3