Họ Thiến thảo

Họ Thiến thảo
Alberta magna
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Gentianales
Họ (familia)	Rubiaceae Juss., 1789
Chi điển hình
Rubia L., 1753
Các chi
Xem văn bản Để có danh sách đầy đủ, xem Danh sách các chi của họ Thiến thảo

Họ Thiến thảo, (lấy từ chữ Hán: 茜草; danh pháp khoa học: Rubiaceae Juss. 1789) - có tài liệu phiên là thiên thảo, là một họ của thực vật có hoa, còn có thể gọi là họ cà phê, cỏ ngỗng. Trong một số sách giáo khoa tiếng Việt gọi là họ Cà phê, nhưng có thể gọi là họ Thiến thảo, lý do là tên gọi Rubiceae là dẫn xuất từ chi Rubia (thiến /thiên thảo) mà không là dẫn xuất từ chi Coffea (cà phê). Các loại cây phổ biến trong họ này bao gồm canh ki na, cây cà phê, câu đằng (Uncaria tonkinensis) và nhàu. Một số họ trước đây được chấp nhận (như Dialypetalanthaceae, Henriqueziaceae, Naucleaceae và Theligonaceae) hiện nay được đưa vào họ Rubiaceae theo các nghiên cứu di truyền học gần đây do Angiosperm Phylogeny Group tiến hành. Theo các định nghĩa hiện nay, có khoảng 611 chi và khoảng 13.150 loài thuộc về họ Rubiaceae^[1].

Đặc điểm

Các loài thuộc họ này là loại cây gỗ, cây bụi hoặc nửa bụi, đôi khi là cây thân thảo hay dây leo. Lá mọc đối, luôn có lá kèm với nhiều hình dạng khác nhau. Hoa thường tập hợp thành cụm hình xim, đôi khi hình đầu, mẫu 5 hoặc 4. Đài và tràng đều hợp, tràng có tiền khai hoa thường vặn, đôi khi van hay lợp. Trong một vài trường hợp số thùy của tràng có thể lên tới 8-10. Số nhị thường bằng với số thùy tràng và nằm xen kẽ giữa các thùy, dính vào ống tràng hoặc họng tràng. Bộ nhụy gồm hai lá noãn dính nhau thành bầu dưới, hai buồng. Một vòi nhụy mảnh, đầu nhụy hình đầu hay chia hai. Mỗi buồng của bầu chứa một đến nhiều noãn đảo hay thẳng. Quả mọng, hạch hay quả khô (quả mở hoặc quả phân thành những hạch nhỏ). Hạt thường có phôi thẳng có nội nhũ hoặc đôi khi không có.

Phân bổ

Họ Thiến thảo (họ Cà phê) là một họ lớn (chỉ sau họ Cúc), phân bổ ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, ít khi gặp ở vùng ôn đới. Tại Việt Nam hiện biết 90 chi với khoảng trên 400 loài, thường gặp nhiều trong rừng, tạo nên thành phần chủ yếu của tầng cây thấp.

Phân loại học

Xem thêm: Danh sách các chi của họ Thiến thảo

Theo The Plant List, họ Thiến thảo hay còn gọi là họ Cà-fê, gồm 617 chi và 13548 loài^[2]

Các chi được phân bổ trong các tông, và các tông này được đặt vào một trong ba phân họ đã được thừa nhận:

Phân họ Rubioideae Anthospermeae Argostemmateae Coussareeae Craterispermeae Danaideae Gaertnereae Lasiantheae Morindeae Ophiorrhizeae Paederieae Perameae Psychotrieae Rubieae Sabiceeae Schradereae Spermacoceae Theligoneae Urophylleae Virectarieae

Phân họ Cinchonoideae Calycophylleae Catesbaeeae Naucleeae Chiococceae Cinchoneae Condamineeae Coptosapelteae Guettardeae Hamelieae Hillieae Isertieae Mussaendeae Rondeletieae Simireae Exostema group

Phân họ Ixoroideae Alberteae Coffeeae Cremisporeae Gardenieae Hippotideae Ixoreae Octotropideae Pavetteae Retiniphylleae Sipaneeae Vanguerieae

Tham khảo và liên kết ngoài

1. Rubiaceae trên website của APG.
2. “Rubiaceae”. The Plant List. 2010. Truy cập ngày 5 tháng 6 năm 2013.

• Rubiaceae Lưu trữ 2013-09-06 tại Wayback Machine, Henriquezaceae Lưu trữ 2007-11-30 tại Wayback Machine và Naucleacea Lưu trữ 2007-11-30 tại Wayback Machine trong L. Watson và M.J. Dallwitz (1992 trở đi). Các họ của thực vật có hoa: miêu tả, minh họa, xác định, thông tin. Lưu trữ 2007-01-03 tại Wayback Machine trong http://delta-intkey.com Lưu trữ 2007-01-03 tại Wayback Machine
• 22 loài cà phê Việt Nam