Kata (Karate)

Kata (tiếng Nhật: 型 hoặc 形) là các bài quyền của môn võ Karate. Bằng các bài quyền này, người luyện tập Karate có thể một mình luyện các tư thế và miếng võ tới mức thuần thục. Số lượng các bài kata trong Karate lên tới vài chục, tuy không phải lưu phái Karate nào cũng luyện đủ vài chục bài đó. Một số lưu phái luyện các bài kata có cùng tên gọi, nhưng động tác bài đó lại ít nhiều khác nhau giữa các lưu phái, nhất là giữa các lưu phái ở Okinawa và các lưu phái trên đất liền ở Nhật Bản. Có nhiều bài kata đã thất truyền. Cũng có nhiều bài mới được sáng tạo từ thời kỳ Minh Trị. Nhiều bài kata có tới hai tên gọi, đó là vì các cao thủ Karate đã sửa tên gọi ban đầu của bài kata đó đi nhằm tạo thuận lợi cho việc phổ biến chúng.

Ngày nay, kata trở thành nội dung thi đấu trong một số phong trào thể thao.

Sau đây là danh sách một số bài kata phổ biến và các lưu phái Karate luyện tập chúng.

Các lưu phái thuộc hệ Shuri-te và Tomari-te

Tên bài kata	Tác giả	Ghi chú	Tên bài kata	Tác giả	Ghi chú
Naifanchi (gồm bài Shodan, Nidan và Sandan). Phái Shotokan gọi thành Tekki.	Matsumura Sōkon、Itosu Ankō、Matsumora Kōsaku	Truyền lại cho các lưu phái Shurite và Tomarite (Tomaidei)	Rufa (竜波)	Higa Kiyonori	Truyền lại cho hội võ nghệ
Passai (gồm hai bài Ō và Shō). Phái Shotokan gọi thành Bassai.	Itosu Ankō、Oyadomari Kokan		Nidanbu (二段武) (bài Ō)	Higa Kiyonori
Kusanku (観空) (gồm hai bài Ō và Shō). Phái Shotokan gọi thành Kanku.	Itosu Ankō, Chatanyara		Nidanbu (二段武) (bài Shō)	Kishimoto Takashi
Channan (チャンナン)	Itosu Ankō	Gốc của bài Pin’an. Truyền lại cho Motobu Choki	Sanpabu (三波武) (gồm bài Ō và bài Shō）	Higa Kiyonori
Pin'an, (phái Shotokan gọi thành Heian) (平安, gồm 5 bài Shodan, Nidan, Sandan, Yondan, và Godan）	Itosu Ankō	Truyền lại cho các lưu phái Shurite	Ananku (阿南君）	Kyan Chotoku	Từ Đài Loan truyền tới
Jion (慈恩）	Hanagusuku (còn gọi Hanashiro)	Truyền lại cho các lưu phái hệ Shurite	Hofwa	Sōken Hōhan	Truyền lại cho chi Matsumura chính thống thuộc hệ Shōrin-ryū
Ūsēshi (五十四歩）(còn gọi Gojushiho)	Yabu Kentsū	Truyền lại cho các lưu phái Shurite	Āran (アーラン)	Kochi Katsuhide	Truyền lại cho Võ đường Kochi
Wankan (王冠）(Cũng gọi Ōkan)		Vốn là bài Tomari no gata. Truyền lại cho các lưu phái Shurite và Tomarite	Nisenshi, Niseishi, Nijushiho (二十四歩）		Truyền lại cho hội võ nghệ
Rohai, phái Shotokan gọi thành Meikyō (明鏡)			Sōchin（壮鎮）	Arakaki Seishō	Bài kata của phái Araki. truyền lại cho các lưu phái Shurite.
Chinto (鎮東） （Shotokan gọi thành Gankaku/岩鶴）	Tomari no Kanagi	Fukushyυ Annan. Truyền lại cho các lưu phái Shurite và Tomarite	Sēsan (十三歩 hoặc 十三手）	Matsumura Sōkon	Cũng gọi Sēshan. Là bài kata cùng hệ thống với bài Seisan của phái Nahate. Truyền lại cho Kyan Chotoku.
Chintē (珍手)	Matsumora Kusaku、Oyadomari Kokan		Dōchin (ドーチン)	Kaneshima Shinsuke	Từ Đài Loan truyền tới
Jīn (慈隕)	Tomari no Yamasato		Fukyugata (普及型) (gồm hai bài Shōdan và Nidan)	（Nagamine Shōshin、Miyagi Chōjun）
Jitte (十手)	Tomari no Nakazato		Kihongata (基本型) (gồm ba bài Ichidan, Nidan và Sandan)	（Chibana Chōshin）	Truyền lại cho Shōrin-ryū
Wanshu（汪楫), phái Shotokan gọi thành Empi	Maeda Pēchin、Moboto Chōyū、Kyan Chotoku	Vốn là bài Tomari no gata. Truyền lại cho các lưu phái Shurite và Tomarite	Kihongata (gồm ba bài Sandan, Yondan và Godan)	Nakazato Shūgorō
Unsū (雲手）	Moboto Chōyū、Mabuni Kenwa	Bài kata của phái Arakaki. Truyền lại cho các lưu phái Shuri-te	Taikyoku (太極)	（Funakoshi Gichin）	Truyền lại cho phái Shōtōkan
Shiro Kuma (白熊)	（Motobu Chōki）	Truyền lại cho phái Motobu	Myōjō (明星)	（Mabuni Kenwa）	truyền lại cho phái Shitō-ryū
Mūtodei (元手) (gồm hai bài Ichidan và Nidan)	Moboto Chōyū	Truyền lại cho phái Moboto Udonte	Aoyagi (青柳)
Gosanchin (合戦手) (gồm ba bài Sandan, Shidan và Godan)	(Uehara Seikichi)		Sēru (十六)
Jicchin (実戦）	Motobu Chōyū	Truyền lại cho Motobu Dōndei, hội võ nghệ	Matsu Kaze (松風)
Mūtodei Sanchin （元手三戦）	Motobu Chōyū	Truyền lại cho Hội võ nghệ（Higa Kiyonori)	Shinbā （心波)
Shōsanchin （松三戦)	Matsumura Sōkon		Rinkan (リンカン)	Nakasone Genwa	Tomari no gata. Truyền cho phái Gohakukai

Các lưu phái thuộc hệ Naha-te và các lưu phái khác

Lưu phái	Tên bài kata	Tác giả	Ghi chú	Lưu phái	Tên bài kata	Tác giả	Ghi chú
Kojō-ryū (Kogosuku-ryū)	Seishin kamae (正真型)	Gia tộc Kogusuku	Kogusuku Uekata truyền trong gia tộc Kogusuku bảy đời rồi mới truyền ra ngoài.	Gōjū-ryū	Sūpārinpē (壱百八手)	Higaonna Kanryō、Miyagi Chōjūn	Còn gọi Pecchūrin
	Fudō kamae (不動型)			Uechi-ryū	Sanchin (三戦)	Uechi Kanbun	Có nguồn gốc từ Phúc Kiến, Trung Quốc
	Jinpu kamae (陳風型)				Sēsan (十三)
	Jumonji kamae (十文字型)				Sansēryū (三十六)
	Unryū kamae (雲龍型)				Kanshiwa (完子和)	（Uechi Kanei）
	Aiki kamae (合気型)				Sēryū (十六)
	Seigan kamae (正眼型)				Kanchin (完戦)
	Dōgan kamae (動光型)				Kanshū	（Uehara Sanrō）	Vốn là bài Sēsan số 2
	Tenchi kamae (天地型)				Sēchin (十戦)	（Itokazu Seiki）
	Fukioroshi kamae (吹下型)			Ryūei-ryū	Sanchin (三戦)	Nakaima Kenri, Nakaima Kenchu, Nakaima Kenko	Truyền lại cho gia tộc Nakaima
	Chiseigan kamae (地正眼型)				Sēsan
	Ichimonji kamae (一文字型)				Nisēshī
Phái Arakaki	Nisēshī	Arakaki Yo	Thông qua Motobu Chōyū, Mabuni Kanwa truyền cho Sento-ryū, Shitō-ryū		Sansērū
	Wansū				Sēyunchin
	Sōchin				Ōhan
Gōjū-ryū	Sanchin	Higaona Kanryo, Miyagi Chōjun	Các bài kata của còn được truyền lại cho Shitō-ryū, Higaon-ryū.		Bāchū
	Tenshō (転掌)	（Miyagi Chōjun）	Vốn là bài Tenshō		Ānan
	Gekisai （撃砕, gồm bài Ichi và bài Ni）				Baikū
	Saifā（砕破）	Higaona Kanryo, Miyagi Chōjun			Heikū
	Shisōchin				Baibō
	Sēsan (十三手)
	Sēbai (十八手)
	Sansēryū (三十六手)
	Kururunfā (久留頓破)
	Sēenchin (征遠鎮 hoặc 制引戦)		Còn gọi Sēyunchin.

Hình ảnh

• 
  Võ sư Hanashiro Chomo đang thực hành bài kata có tên Jion. Hiện bài Jion là bài quyền quy định số 1 của Liên minh Karatedo Toàn Nhật Bản.
• 
  Võ sư Mabuni Genwa đang thực hành bài kata có tên Sōchin.
• 
  Võ sư Motobu Choki đang thực hành bài kata có tên Naihanchi.
• 
  Võ sư Chibana Choshin đang thực hành bài kata có tên Passai.
• 
  Võ sư Funakoshi Gichin đang thực hành bài kata có tên Kanku.
• 
  Võ sư Mabuni Genwa đang thực hành bài kata có tên Suparinpei.
• 
  Võ sư Toyama Kanken đang thực hành bài kata có tên gọi Ūsēshi

Xem thêm

• Kata
• Kumite, Karate

Tham khảo