Nguyễn Nho Túy

Nghệ sĩ Nhân dân

Nguyễn Nho Túy
Tên khác	Hàm Quan Thuần Chi Kép Thủ
Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa III
Nhiệm kỳ	25 tháng 6 năm 1964 – 6 tháng 6 năm 1971 6 năm, 346 ngày
Chủ tịch Quốc hội	Trường Chinh
Đại diện	Hà Bắc
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Nguyễn Thủ
Ngày sinh	1910 hoặc (1898-01-12)12 tháng 1, 1898
Nơi sinh	Điện Bàn, Quảng Nam
Mất
Ngày mất	1983 (72–73 tuổi) hoặc 30 tháng 6, 1977(1977-06-30) (79 tuổi)
Nơi mất	Quảng Nam – Đà Nẵng
Giới tính	nam
Quốc tịch	Việt Nam
Đảng chính trị	Đảng Cộng sản Việt Nam
Nghề nghiệp	Diễn viên sân khấu Đại biểu Quốc hội Nhà nghiên cứu
Gia đình
Con cái	Nguyễn Văn Hảo
Lĩnh vực	Tuồng
Khen thưởng	Huân chương Lao động hạng Nhất
Danh hiệu	Nghệ sĩ nhân dân (1984)
Sự nghiệp sân khấu
Năm hoạt động	1921 – 1977
Tác phẩm	Hoàng Phi Hổ quá giới bài quan Giác Quan Ngọn lửa Hồng Sơn Đơn đao phó hôi
x • t • s

Nguyễn Nho Tuý (12 tháng 1 năm 1898^[a] – 30 tháng 6 năm 1977^[b]) hiệu Hàm Quan, là một nghệ nhân tuồng người Việt Nam, nguyên Trưởng Ban nghiên cứu tuồng thuộc Vụ Nghệ thuật sân khấu Bộ Văn hóa. Ông từng là Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 3 và là đại biểu Quốc hội đầu tiên của sân khấu tuồng cách mạng.^[5][6] Nguyễn Nho Túy là học trò ưu tú của ông Nguyễn Hiển Dĩnh, một nghệ sĩ tuồng xuất sắc nhất miền Trung thời kỳ đó.

Cuộc đời

Nguyễn Nho Túy tên khai sinh là Nguyễn Thủ, bí danh Thuần Chi, sinh ngày 12 tháng 1 năm 1898 tại Điện Minh, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, là nơi nổi danh về tuồng Quảng Nam. Lúc còn trẻ ông được gọi là Kép Thủ, về sau được gọi là Đội Tảo. Cha ông là Bốn Quảng, cũng là một kép hát trong cung đình triều Nguyễn. Ngay từ nhỏ ông đã yêu thích hát bội, có giọng hát tốt. Năm 13 tuổi, ông được cha dạy diễn tuồng. Năm 14 tuổi, ông đóng vai Hồ Nguyệt Cô trong vở Võ Tám Tư trảm Nguyệt Cô. Ngoài ra, ông còn học chơi đàn bầu.

Năm 15 tuổi, ông vào trường hát tuồng của Nguyễn Hiển Dĩnh, tham gia diễn các vai đào như đào chiến, đào trào, đào phiên... Năm 23 tuổi, ông đóng các vai kép, điêu luyện trong việc sử dụng đôi hia và ngọn giáo. Năm 28 tuổi, ông nhận bằng phó ca của triều đình Huế. Với sự ham học hỏi và tìm tòi của mình, ông đã đóng thành công Địch Thanh, Đổng Kim Lân, Quan Công, Tạ Ngọc Lân, Ngạn Quang ... Ông được chọn vào một trong Ngũ mỹ (năm người đóng tuồng giỏi nhất) của tỉnh Quảng Nam: Lão văn ông Phẩm (Chánh Phẩm, tức Nguyễn Phẩm), lão vẽ ông Độ, kép ông Tảo, nịnh ông Lai (Sáu Lai, tức Nguyễn Lai), tướng ông Thùy, và được ca ngợi là "Con rồng trên sân khấu" ^[7]

Kháng chiến bùng nổ, ông tham gia kháng chiến, rồi gia nhập Đoàn Tuồng liên khu V do Hoàng Châu Ký thành lập năm 1952, cùng các nghệ nhân Nguyễn Lai, Phó Sơn, Ngô Thị Liễu, Nguyễn Phẩm,... xây dựng đoàn. Ông đóng thành công vai ông Bảng trong vở Chị Ngộ (Nguyễn Lai), một vở tuồng hiện đại. Sau Hiệp định Genève năm 1954, ông tập kết ra Bắc, ở đây ông xây dựng Đoàn Tuồng Bắc và cùng nghệ sĩ Ngô Thị Liễu nhiều lần biểu diễn trước Chủ tịch Hồ Chí Minh,^[8] ngoài ra ông còn tham gia giảng dạy, đào tạo nhiều thế hệ diễn viên tuồng.

Nguyễn Nho Tuý là một trong những nghệ sĩ tuồng cách mạng xuất sắc, đã có nhiều đóng góp trong việc bảo tồn, phát triển sân khấu tuồng hiện đại. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (1975), ông về công tác tại Đà Nẵng, tiếp tục giảng dạy cho các diễn viên trẻ trong đoàn tuồng Quảng Nam – Đà Nẵng, là người thầy đã trực tiếp đào tạo nhiều Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú, như: Võ Sĩ Thừa, Minh Ngọc, Lê Tiến Thọ, Đình Bôi, Trần Đình Sanh, Đinh Quả, Vĩnh Phô, Hưng Quang, Quang Hạnh, Nguyễn Kiểm... Ông dành phần lớn thời gian trong quãng đời hoạt động nghệ thuật của mình cho công tác giảng dạy, đạo tạo diễn viên trẻ. Ông còn là ủy viên Ban chấp hành Hội liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam và được Chính phủ tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất cùng nhiều huân chương khác. Ông qua đời vào ngày 30 tháng 6 năm 1977.^[2] Năm 1984, ông được truy tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân đợt đầu tiên.^[9]

Ghi chú

1. Bách khoa toàn thư Việt Nam^[1] và một số nguồn chép ông sinh năm 1910,^[2] một số nguồn khác lại cho rằng ông sinh năm 1898.^[3][4]
2. Một số nguồn ghi chép ông mất vào năm 1977,^[2][4] có nguồn lại chép ông mất năm 1984.^[3]

Tham khảo

1. Hội đồng quốc gia chỉ đạo biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam (2005), tr. 179.
2. ^ Nguyễn Văn Hải (1998), tr. 384.
3. ^ Nguyễn Lộc & Võ Văn Tường (1994), tr. 30.
4. ^ Nguyễn Q. Thắng (1999), tr. 859.
5. Hoàng Chương (17 tháng 8 năm 2016). “Đại biểu Quốc hội đầu tiên của sân khấu tuồng cách mạng”. Báo Nhân Dân. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 7 năm 2024. Truy cập ngày 8 tháng 2 năm 2022.
6. “Thông tin đại biểu Quốc hội khóa III: Nguyễn Nho Túy”. Văn phòng Quốc hội. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 7 năm 2024. Truy cập ngày 8 tháng 2 năm 2022.
7. “Bà con Hoài phố quê tôi với hát bộ”. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2008.
8. “Bác Hồ với văn nghệ truyền thống của dân tộc”. Ban quản lí Lăng Chủ tịch. 23 tháng 9 năm 2016. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 7 năm 2024. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2024.
9. Cát Điền (1994), tr. 76.

Nguồn

• Cát Điền (1994). Tài hoa và tâm huyết. Hà Nội: Nhà xuất bản Sân khấu. OCLC 1086378508.
• Hội đồng quốc gia chỉ đạo biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam (2005). Từ điển bách khoa Việt Nam: N-S (Tập 3). Từ điển bách khoa Việt Nam. Trung tâm biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam. OCLC 951286519.
• Nguyễn Lộc; Võ Văn Tường (1994). Nghệ thuật Hát bội Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn hóa. OCLC 31533894.
• Nguyễn Q. Thắng (1999). Từ điển tác gia văn hóa Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin.
• Nguyễn Văn Hải (1998). Ngày này năm xưa. Hà Nội: Nhà xuất bản Lao động. OCLC 694110900.