Tôn Sĩ Nghị

Tôn Sĩ Nghị
Tên chữ	Trí Viễn; Trí Trị
Tên hiệu	Bổ Sơn
Thụy hiệu	Văn Tĩnh
Tổng đốc Tứ Xuyên
Nhiệm kỳ
22 tháng 4, 1795－2 tháng 8, 1796 (lâm thời)
Tiền nhiệm	Hòa Lâm
Kế nhiệm	Phúc Ninh
Nhiệm kỳ 19 tháng 9, 1791－5 tháng 12, 1791 (lâm thời)
Tiền nhiệm	Ngạc Huy
Kế nhiệm	Huệ Linh
Nhiệm kỳ 27 tháng 12, 1789－13 tháng 7, 1790 (lâm thời)
Tiền nhiệm	Lý Thế Kiệt
Kế nhiệm	Phúc Khang An
Đại học sĩ Văn Uyên các
Nhiệm kỳ 7 tháng 10, 1792－10 tháng 8, 1796
Tiền nhiệm	Kê Hoàng
Kế nhiệm	Khánh Quế
Đồng cấp	Kê Hoàng (1792－1794)
Đại học sĩ Hán Khuyết Hiệp Bạn
Nhiệm kỳ 29 tháng 5, 1791－22 tháng 9, 1792
Tiền nhiệm	Bành Nguyên Thụy
Kế nhiệm	Chu Khuê
Lại bộ Hán thượng thư
Nhiệm kỳ 25 tháng 5, 1791－22 tháng 9, 1792
Tiền nhiệm	Bành Nguyên Thụy
Kế nhiệm	Lưu Dung
Tổng đốc Lưỡng Giang
Nhiệm kỳ 14 tháng 7, 1790－25 tháng 5, 1791
Tiền nhiệm	Phúc Tung
Kế nhiệm	Trường Lân
Quân cơ đại thần
Nhiệm kỳ 6 tháng 8, 1789－27 tháng 12, 1789
Tiền nhiệm	không có
Kế nhiệm	không có
Binh bộ Hán thượng thư
Nhiệm kỳ 3 tháng 4, 1789－5 tháng 6, 1790
Tiền nhiệm	Bành Nguyên Thụy
Kế nhiệm	Lý Thế Kiệt
Tổng đốc Lưỡng Quảng
Nhiệm kỳ 27 tháng 4, 1785－6 tháng 8, 1785 (lâm thời)
Tiền nhiệm	Thư Thường
Kế nhiệm	Phú Lặc Hồn
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh	1720
Nơi sinh	Hàng Châu
Quê quán	Nhân Hòa
Mất
Thụy hiệu	Văn Tĩnh
Ngày mất	1796
Giới tính	nam
Học vấn	Tiến sĩ Nho học
Nghề nghiệp	chính khách
Dân tộc	người Hán
Quốc tịch	nhà Thanh
Kỳ tịch	Chính Bạch kỳ (Hán)
x • t • s

Tôn Sĩ Nghị (tiếng Trung: 孫士毅, 1720-1796), tự Trí Dã (智冶), một tên tự khác là Bổ Sơn (补山), người tỉnh Chiết Giang, là một đại thần của nhà Thanh, Trung Quốc.^[1], và là một trong những bại tướng dưới tay vua Quang Trung của Đại Việt ^[2].

Ông nguyên là quan văn, đỗ tiến sĩ đời Càn Long; trải qua các chức vụ như nội các Trung thư, Thị độc, Biên tu, Thái thường tự Thiếu khanh. Sau đó tới Sơn Đông làm bố chính sứ rồi đổi sang làm tuần phủ Quảng Tây. Ông cũng hai lần làm tổng đốc Lưỡng Quảng trong thời kỳ trị vì của hoàng đế Càn Long. Lần thứ nhất, từ ngày 26 tháng 2 năm 1785 tới ngày 1 tháng 9 năm 1785, phụng chỉ dụ của hoàng đế Càn Long đến thay thế Thư Thường làm tổng đốc Lưỡng Quảng với chức danh là Tổng đốc Lưỡng Quảng cùng địa phương đề đốc quân vụ, lương thảo kiêm tuần phủ sự, là chức quan cao cấp nhất tại hai tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông. Sau đó Phú Lặc Hồn thay thế ông từ ngày 1 tháng 9 năm 1785 tới ngày 2 tháng 5 năm 1786. Từ ngày này ông lại tiếp tục làm tổng đốc Lưỡng Quảng cho tới ngày 19 tháng 2 năm 1789 và người thay thế ông là Phúc Khang An (?-1796), sau khi đội quân do ông chỉ huy nhằm giúp Lê Chiêu Thống quay lại ngai vàng của Đại Việt bị quân đội của Nguyễn Huệ đánh bại trong trận chiến tại Thăng Long dịp tết Kỷ Dậu 1789 ^[2].

Năm 1787, ông chỉ huy việc phòng ngự tại Triều Châu đề phòng quân khởi nghĩa của Lâm Sảng Văn (林爽文) tại Đài Loan tiến vào Quảng Đông. Năm sau, ông chỉ huy quân đội nhà Thanh tiến vào Đại Việt theo yêu cầu của Lê Chiêu Thống nhằm giúp ông này phục hồi nhà Hậu Lê. Chiến dịch hành quân này của Tôn Sĩ Nghị là một trong mười chiến dịch hành quân lớn (Thập toàn võ công) trong đời hoàng đế Càn Long, được ghi lại trong Thập toàn ký (1792) của vị hoàng đế này. Cũng nhân đó mà Càn Long tự xưng là Thập toàn lão nhân. Chi tiết cụ thể xem bài Chiến thắng Kỷ Dậu.

Mặc dù không thành công trong việc phục hồi nhà Hậu Lê nhưng sau đó ông vẫn được phong là Nhất đẳng Mưu Dũng công, là quân cơ đại thần và đảm nhận chức vụ Binh bộ Thượng thư. Năm 1791, đổi sang làm tổng đốc Tứ Xuyên, cung ứng quân nhu cho đội quân của Phúc Khang An trong chiến dịch trừng phạt quân đội của người Gurkha tại khu vực ngày nay là Gorkha thuộc Nepal (sử sách Trung Hoa gọi là 廓尔喀之乱 - Khuếch Nhĩ Khách chi loạn). Thời gian sau đó ông còn dẫn quân trấn áp khởi nghĩa của người Miêu và Bạch Liên giáo. Ông mất năm Gia Khánh thứ nhất (1796).

Trong văn hoá đại chúng

Năm	Tác Phẩm	Diễn Viên
2010	《Tây Sơn hào kiệt》	Đoàn Dũng

Xem thêm

• Nguyễn Huệ
• Phú Lặc Hồn (富勒渾)
• Phúc Khang An (福康安)
• Thư Thường (舒常)

Tham khảo

1. Truhart, Peter (2000). Regents of nations: systematic chronology of states and their political representatives in past and present: a biographical reference book, Volume 3. K. G. Saur. ISBN 978-3-598-21545-2.
2. ^ Tôn Sĩ Nghị, Sầm Nghi Đống - những bại tướng dưới tay Quang Trung Lưu trữ 2019-03-30 tại Wayback Machine. Zing.vn, 20/02/2018. Truy cập 22/12/2018.

Liên kết ngoài

• Tôn Sĩ Nghị tại baike.baidu.com (tiếng Trung)

Tiền nhiệm: Thư Thường	Tổng đốc Lưỡng Quảng 26/2/1785–1/9/1785	Kế nhiệm: Phú Lặc Hồn
Tiền nhiệm: Phú Lặc Hồn	Tổng đốc Lưỡng Quảng 23/5/1786–19/2/1789	Kế nhiệm: Phúc Khang An