Tiếng Avesta

Tiếng Avesta
Khu vực	Miền đông sơn nguyên Iran
Dân tộc	Airya
Phân loại	Ấn-Âu Ấn-Iran Iran Tiếng Avesta; ; ;
Hệ chữ viết	Chữ Avesta (phát triển từ chữ Pahlavi); Chữ Gujarat (được dùng bởi người theo Hỏa giáo tại Ấn Độ)
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	ae
ISO 639-2	ave
ISO 639-3	ave
Glottolog	aves1237
Linguasphere	58-ABA-a
	Yasna 28.1, Ahunavaiti Gatha (Bodleian MS J2)
	Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Avesta là một ngôn ngữ Iran Đông thuộc hệ ngôn ngữ Ấn-Âu được biết tới nhờ các văn bản Hỏa giáo, như Avesta, mà từ đó người ta đặt tên cho ngôn ngữ này. Thứ tiếng này từng được nói tại Arachosia, Aria, Bactria, và Margiana,^[2] tương ứng với toàn lãnh thổ Afghanistan, cũng như một phần của Pakistan, Tajikistan, Turkmenistan, và Uzbekistan, ngày nay. Văn hóa Yaz^[3] tại Bactria-Margiana có nhiều khả năng là đại diện cho một nền văn hóa "Đông Iran" cổ hơn như được mô tả trong Avesta.

Do là một ngôn ngữ hành lễ, tiếng Avesta vẫn tiếp tục được sử dụng sau khi đã biến mất từ lâu như một ngôn ngữ giao tiếp thường ngày. Nó có quan hệ gần với tiếng Phạn Vệ-đà, ngôn ngữ Ấn-Iran cổ nhất còn được lưu giữ tới nay.^[4]

Ngữ âm[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Avesta có những âm xuýt hữu thanh, và có một loạt âm xát.

Phụ âm[sửa | sửa mã nguồn]

Loại	Môi		Răng		Chân răng		Sau chân răng hay Vòm		Ngạc mềm		Môi-ngạc mềm		Thanh hầu
Mũi		m /m/		n /n/				ń [ɲ]		ŋ /ŋ/		ŋʷ /ŋʷ/
Tắc	p /p/	b /b/	t /t/	d /d/			č /tʃ/	ǰ /dʒ/	k /k/	g /ɡ/
Xát	f /ɸ/	β /β/	ϑ /θ/	δ /ð/	s /s/	z /z/	š /ʃ/	ž /ʒ/	x /x/	γ /ɣ/	xʷ /xʷ/		h /h/
Tiếp cận								y /j/				w /w/
Rung				r /r/

Theo Beekes, [ð] và [ɣ] lần lượt là tha âm của /θ/ và /x/.

Nguyên âm[sửa | sửa mã nguồn]

Loại	Trước		Giữa		Sau
Loại	ngắn	dài	ngắn	dài	ngắn	dài
Đóng	i /i/	ī /iː/			u /u/	ū /uː/
Vừa	e /e/	ē /eː/	ə /ə/	ə̄ /əː/	o /o/	ō /oː/
Mở			a /a/	ā /aː/		å /ɒː/
Mũi			ą /ã/

Unicode[sửa | sửa mã nguồn]

Bảng Unicode chữ Avesta

Bảng Unicode Avesta Official Unicode Consortium code chart: Avestan Version 13.0
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+10B0x	𐬀	𐬁	𐬂	𐬃	𐬄	𐬅	𐬆	𐬇	𐬈	𐬉	𐬊	𐬋	𐬌	𐬍	𐬎	𐬏
U+10B1x	𐬐	𐬑	𐬒	𐬓	𐬔	𐬕	𐬖	𐬗	𐬘	𐬙	𐬚	𐬛	𐬜	𐬝	𐬞	𐬟
U+10B2x	𐬠	𐬡	𐬢	𐬣	𐬤	𐬥	𐬦	𐬧	𐬨	𐬩	𐬪	𐬫	𐬬	𐬭	𐬮	𐬯
U+10B3x	𐬰	𐬱	𐬲	𐬳	𐬴	𐬵				𐬹	𐬺	𐬻	𐬼	𐬽	𐬾	𐬿

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Avestan”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Witzel, Michael. “THE HOME OF THE ARYANS” (PDF). Harvard University. tr. 10. Truy cập ngày 8 tháng 5 năm 2015. Since the evidence of Young Avestan place names so clearly points to a more eastern location, the Avesta is again understood, nowadays, as an East Iranian text, whose area of composition comprised -- at least -- Sīstån/Arachosia, Herat, Merw and Bactria.
^ Mallory, J P (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. page 653. London: Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN 978-1-884964-98-5. entry "Yazd culture".
^ Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices by Mary Boyce (pg. 18)

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Thông tin về tiếng Avesta tại avesta.org

[Glottolog-1] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Avestan”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[2] Witzel, Michael. “THE HOME OF THE ARYANS” (PDF). Harvard University. tr. 10. Truy cập ngày 8 tháng 5 năm 2015. Since the evidence of Young Avestan place names so clearly points to a more eastern location, the Avesta is again understood, nowadays, as an East Iranian text, whose area of composition comprised -- at least -- Sīstån/Arachosia, Herat, Merw and Bactria.

[3] Mallory, J P (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. page 653. London: Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN 978-1-884964-98-5. entry "Yazd culture".

[4] Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices by Mary Boyce (pg. 18)

[1]

[2]

[3]

[4]