Tiếng Mazahua

Đừng nhầm lẫn với tiếng Mazatec.

Tiếng Mazahua
Jñatjo (mmc) Jñatrjo (maz)
Khu vực	México: Bang México, Toluca
Tổng số người nói	140.000 (thống kê 2010)
Dân tộc	Người Mazahua
Phân loại	Oto-Mangue Oto-Pame Otomi Tiếng Mazahua
Địa vị chính thức
Quy định bởi	Secretaría de Educación Pública
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	cả hai: mmc – Mazahua Toluca maz – Mazahua Trung
Glottolog	maza1293[1]
Tiếng Mazahua, số 4 (xanh đậm).
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Mazahua là một trong ngôn ngữ bản địa của México, nói ở vài bang miền trung México. Đây là ngôn ngữ của một dân tộc thường được gọi là Mazahua nhưng có tên tự gọi Hñatho. Đây là một ngôn ngữ Trung Bộ châu Mỹ và chia sẻ nhiều đặc điểm với toàn vùng ngôn ngữ này. Năm 2003, tiếng Mazahua (cùng với khoảng 62 ngôn ngữ nữa) được ghi vào luật thành văn của México (Thông luật về Quyền Ngôn ngữ của các Dân tộc Bản địa)^[2] với danh nghĩa ngôn ngữ chính thức của Đặc khu Liên bang và các dơn vị hành chính khác nơi ngôn ngữ này hiện diện, có địa vị ngang hàng với tiếng Tây Ban Nha. Người nói tiếng Mazahua tập trung đông nhất ở municipio San Felipe del Progreso (Bang México), gần Toluca.

Ngôn ngữ gần gũi nhất với tiếng Mazahua là tiếng Otomi, tiếng Matlatzinca, tiếng Ocuilteco/Tlahuica: tất cả là thành viên của nhóm Oto-Pame trong ngữ hệ Oto-Mangue.

Tiếng Mazahua là một ngôn ngữ thanh điệu, phân biệt ba thanh cao, thấp, giáng.

Điểm nổi bật của tiếng Mazahua là hệ thống âm vị lớn khác thường, với sáu mươi âm vị. Có tám nguyên âm thường, bảy nguyên âm mũi, cùng khoảng bốn mươi lăm phụ âm.

Hệ thống phụ âm có âm tống ra, âm hút và âm vang vô thanh. Cùng với tiếng Sindh và tiếng Tukang Besi, tiếng Mazahua là một trong số ít ngôn ngữ có âm hút nằm ngoài vùng tập trung âm hút. Đây cũng là một trong số ít ngôn ngữ có âm xát tống ra.^[3]

Âm vị học

Phụ âm

		Đôi môi	Chân răng	Vòm	Ngạc mềm		Thanh hầu
					thường	môi hoá
Mũi	thanh hầu hoá	m̰	n̰	ɲ̰
	vô thanh	m̥	n̥	ɲ̥
	thường	m	n	ɲ
Tắc	hút	ɓ	ɗ
	tống ra		tʼ		kʼ	kʼʷ
	bật hơi	pʰ	tʰ		kʰ	kʷʰ
	tenuis	p	t		k	kʷ	ʔ
	hữu thanh				ɡ	ɡʷ
Tắc xát	tống ra		tsʼ	tʃʼ
	bật hơi		tsʰ	tʃʰ
	tenuis		ts	tʃ
Xát	tống ra		sʼ
	bật hơi		sʰ
	tenuis		s	ʃ			h
	hữu thanh		z	ʒ
Tiếp cận	thanh hầu hoá			j̰		w̰
	vô thanh			j̊		w̥
	thường		l	j		w
Rung			r

Nguyên âm miệng

	Trước	Sau
Đóng	i	u
Nửa đóng	e	o
Vừa	ə
Nửa mở	ɛ	ɔ
Mở	a

Nguyên âm mũi

	Trước	Sau
Đóng	ĩ	ũ
Nửa đóng	ẽ	õ
Nửa mở	ɛ̃	ɔ̃
Mở	ã

Nguồn tham khảo

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Mazahua”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
2. The Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas Lưu trữ 2007-02-08 tại Wayback Machine ("General Law of the Linguistic Rights of Indigenous peoples"), decree published ngày 13 tháng 3 năm 2003
3. Ian Maddieson (with a chapter contributed by Sandra Ferrari Disner); Patterns of sounds; Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-26536-3

Tài liệu

• Knapp Ring, Michael Herbert, Fonología del mazahua, Tesis de licenciatura, ENAH, México, 1996
• Michael Knapp, 2002 "Elementos de dialectología Mazahua" In Del Cora Al Maya Yucateco: Estudios Linguisticos Sobre Algunas Lenguas Indigenas Mexicanas Paulette Levy (Ed.), Universidad Nacional Autonoma De Mexico