Tiếng Yaghnob

Tiếng Yaghnob
Яғнобӣ зивок, Yaɣnobī́ zivók
Sử dụng tại	Tajikistan
Khu vực	ban đầu nói ở thung lũng Yagnob Vào thập niên 1970, người nói bị tập kết đến Zafarobod. Đến thập niên 1990, một số người trở về thung lũng Yaghnob
Tổng số người nói	12.000 (2004)
Dân tộc	Người Yaghnob
Phân loại	Ấn-Âu Ấn-Iran Iran Đông Bắc[1] Tiếng Yaghnob
Ngôn ngữ tiền thân	Sogdia[2] Tiếng Yaghnob
Phương ngữ	Yaghnob Đông Yaghnob Tây
Hệ chữ viết	Kirin Latin script Perso-Arabic script
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	yai
Glottolog	yagn1238[3]
Linguasphere	58-ABC-a
ELP	Yaghnobi
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Khu vực có người nói tiếng Yaghnob

Tiếng Yaghnob^[4] là một ngôn ngữ Iran Đông nói trong thung lũng thượng lưu sông Yaghnob ở vùng Zarafshan của Tajikistan. Đây là ngôn ngữ của người Yaghnob và là hậu thân của tiếng Sogdia (trong nghiên cứu hàn lâm đôi khi được gọi là tiếng Tân Sogdia).^[5] Có khoảng 12.500 người nói Yaghnob, chia ra làm nhiều cộng đồng. Nhóm lớn nhất sống tại Zafarobod. Làng Zumand, Kůkteppa và thủ đô Dushanbe cũng có người nói tiếng Yaghnob. Ngoài ra, còn có một phận tái cư về thung lũng Yagnob.

Hầu hết người nói tiếng Yaghnob cũng song ngữ tiếng Tajik. Tiếng Yaghnob đóng vai trò ngôn ngữ giao tiếp thường ngày trong nhà, còn tiếng Tajik là ngôn ngữ trong buôn bán và thủ tục hành chính.

Tiếng Yaghnob có hai phương ngữ chính: tây và đông. Hai phương ngữ khác nhau chủ yếu ở ngữ âm-âm vị học. Ví dụ, âm *θ trong lịch sử trở thành t trong phương ngữ tây và s trong phương ngữ đông: met – mes 'ngày', bắt nguồn từ mēθ ⟨myθ⟩ tiếng Sogdia. ay phương ngữ tây ứng với e phương ngữ đông: wayš – weš 'cỏ', bắt nguồn từ wayš ~ wēš ⟨wyš⟩ tiếng Sogdia. Cụm phụ âm tiếng Sodgia cổ θr (về sau trở thành ṣ̌ trong tiếng Sogdia viết) trở thành sar ở phương ngữ đông, tir ở phương ngữ tây: saráy – tiráy 'ba', bắt nguồn từ θrē/θray ⟨δry⟩ tiếng Sogdia. Hai phương ngữ còn có vài khác biệt ở đuôi động từ và từ vựng. Ngoải ra, còn có một phương ngữ "chuyển tiếp" mang đặc điểm của cả hai.

Tham khảo

1. Gernot Windfuhr, 2009, "Dialectology and Topics", The Iranian Languages, Routledge
2. Paul Bergne (ngày 15 tháng 6 năm 2007). The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic. I.B.Tauris. tr. 6–. ISBN 978-1-84511-283-7.
3. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Yagnobi”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
4. yaɣnobī́ zivók (khi viết bằng chữ Kirin: яғнобӣ зивок [jɑʁnɔːˈbiː zɪ̆ˈvoːkʰ], tiếng Tajik: забони яғнобӣ zabon-i yaɣnobî, tiếng Ba Tư chữ Ba Tư-Ả Rập: زبان یغنابى zæbɑ̄n-e yæɣnɑ̄bī
5. Bielmeier. R. Yaghnobi in Encyclopedia Iranica

Liên kết ngoài

• Tư liệu liên quan tới tiếng Yaghnobi tại Wikimedia Commons

  Wikipedia Tiếng Yaghnob (thử nghiệm) tại Wikimedia Incubator