Paranthropus boisei

Paranthropus boisei
Tydperk: Pleistoseen, 2.3–1.2 m. jaar gelede
↓
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Mammalia
Orde:
Primates
Familie:
Hominidae
Genus:
Paranthropus
Spesie:
P. boisei
Binomiale naam
†Paranthropus boisei
(Mary Leakey, 1959)
Sinonieme
  • Australopithecus boisei

(Raymond Dart, 1938)

  • Zinjanthropus boisei

(Louis Leakey, 1959)

Paranthropus boisei of Australopithecus boisei was ’n vroeë hominien wat beskryf is as die grootste spesie van die Paranthropus-genus (robuuste Australopithecus). Dit het tydens die Pleistoseen-epog van sowat 2,3 tot 1,2 miljoen jaar gelede in Oos-Afrika voorgekom.[1]

Ontdekking

[wysig | wysig bron]

Die goed bewaarde kopbeen is die eerste keer op 17 Julie 1959 deur die antropoloog Mary Leakey ontdek in Olduvaikloof, Tanzanië. Dit is die "Neutekraker-mens" gedoop vanweë die vorm van sy onderste kakebeen. Dit was sowat 1,75 miljoen jaar oud en het eienskappe van die robuuste Australopithecus gehad. Mary en haar man, Louis Leakey, het die vonds geklassifiseer as Zinjanthropus boisei: "Zinj" van die Middeleeuse Oos-Afrika-streek Zanj, "anthropus" (Grieks ανθρωπος, antropos) "mens"; en "boisei" na Charles Boise, die antropologiespan se weldoener.[2]

Paranthropus boisei (soos die spesie later genoem is) was ’n waardevolle vonds, veral toe die antropoloë se seun Richard Leakey meen dit is die eerste hominienspesie wat steengereedskap gebruik het. Nog ’n skedel is in 1969 deur Richard by Koobi Fora naby die Turkanameergebied in Kenia gevind.

Morfologie

[wysig | wysig bron]
’n Replika van die "Neutekraker-mens".
Rekonstruksies van Paranthropus boisei.

Die breinvolume is redelik klein – tussen sowat 500 en 550 cm3, nie veel groter as dié van Australopithecus afarensis en Australopithecus africanus of moderne sjimpansees nie. Dit het ’n baie korter foramen magnum (agterhoofopening) as Paranthropus robustus gehad. Die variasies in die skedels van P. boisei is ook baie groot.[3] Die gemiddelde volwasse mannetjies was groter as die wyfies (geslagsdimorfie) – meer as in feitlik alle ander Australopithecus-spesies. Mannetjies het sowat 49 kg geweeg en was sowat 1,37 m lank in vergelyking met die wyfies se 34 kg en 1,24 m.[1]

P. boisei het in graslande gebly. Sy skedel was ideaal vir swaar kouwerk en hy het ander eienskappe gehad wat met vandag se gorilla ooreenstem. Die agterste kiestande was relatief groot en het twee keer so ’n groot area beslaan as by moderne mense.[4] Hy het ook sterk kouspiere gehad. Die voorste tande was egter kleiner as by ander, soortgelyke spesies.

Fossiele

[wysig | wysig bron]

In 1993 het A. Amzaye fossiele van P. boisei in Ethiopië gevind. Die gedeeltelike skedel het die naam KGA10-525 gekry en is na raming sowat 1,4 miljoen jaar oud. Dit is die grootste skedel van P. boisei wat nog gevind is.

Die oudste fossiel van die spesie, L. 74a-21, is in Omo, Ethiopië, gevind en is na raming sowat 2,3 miljoen jaar oud. Die jongste fossiele, OH 3 en OH 38 van die Olduvaikloof, is sowat 1,2 miljoen jaar oud.

Ander goed bewaarde fossiele

[wysig | wysig bron]
  • OH 5 Zinjanthropus, "Zinj" of die "Neutekrakermens", was die eerste P. boisei-fossiel wat deur Mary Leakey in Olduvaikloof, Tanzanië, gevind is en het behoort aan ’n volwasse manmetjie (sowat 1,75 miljoen jaar oud).
  • KNM ER 406 is ’n klein, gedeeltelike kopbeen wat in 1969 deur Richard Leakey en H. Mutua by Koobi Fora, Kenia, gevind is (sowat 1,7 miljoen jaar oud).
  • KNM WT 17400 is ’n gedeeltelike kopbeen met soortgelyke eienskappe as KNM WT 17000 wat by die Turkanameer in Kenia ontdek is (sowat 1,7 miljoen jaar oud).

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 "Paranthropus boisei Topics" (in Engels). Smithsonian National Museum of Natural History. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 November 2019. Besoek op 11 Julie 2012.
  2. ↑ Watson, Peter (2002). The Modern Mind: An Intellectual History of the 20th Century. New York: Perennial. pp. 486–487. ISBN 0-06-008438-3.
  3. ↑ Bernard Wood, Daniel E. Lieberman. "Craniodental Variation in Paranthropus boisei: A Developmental and Functional Perspective". Wiley online library. doi:10.1002/ajpa.1097. Besoek op 26 Oktober 2012.
  4. ↑ McHenry, H.M.; Coffing. K. (2000). "Australopithecus to Homo: transformations in body and mind" (PDF). Annual Review of Anthropology. 29 (1): 125–146. doi:10.1146/annurev.anthro.29.1.125. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 16 Desember 2008. Besoek op 11 Maart 2014.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]