Utah
| The Great State of Utah Deelstaat Utah | |||||
| |||||
| Bynaam(e): The Beehive State | |||||
 | |||||
| Amptelike taal(e) | Engels | ||||
| Hoofstad | Salt Lake City | ||||
| Grootste stad | Salt Lake City | ||||
| Area | 26ste in die V.S. | ||||
| - Totaal | 219 887 km2 | ||||
| - Wydte | 435 km | ||||
| - Lengte | 565 km | ||||
| - Water | 7 136 km2 | ||||
| - % water | 3,25 % | ||||
| - Breedtegraad | 37° N tot 42° N | ||||
| - Lengtegraad | 109° 3′ W tot 114° 3′ W | ||||
| Bevolking | 34ste in die V.S. | ||||
| - Totaal | 2 763 885 | ||||
| - Digtheid | 15,31/km2 41ste in die V.S. | ||||
| Hoogte | |||||
| - Hoogste punt | Kings Peak 4 126 m | ||||
| - Gemiddeld | 1 860 m | ||||
| - Laagste punt | Beaver Dam Wash by Arkansas-grens 664 m | ||||
| Toetrede tot die Unie | 4 Januarie 1896 (45ste) | ||||
| Goewerneur | Gary R. Herbert (R) | ||||
| Luitenant-Goewerneur | Deidre Henderson (R) | ||||
| Wetgewer | Utah Staatswetgewer | ||||
| - Hoërhuis | Senaat | ||||
| - Laerhuis | Huis van Verteenwoordigers | ||||
| V.S. Senatore | Mike Lee (R) Mitt Romney (R) | ||||
| Tydsone | UTC-07:00 / Somertyd -6:00 | ||||
| Afkortings | UT US-UT | ||||
| Webblad | www.utah.gov | ||||
Utah (Engels: State of Utah) is 'n deelstaat in die weste van die Verenigde State met 'n bevolking van 3,2 miljoen. Die hoofstad en grootste stedelike nedersetting is Salt Lake City. Na die deelstaatbewoners word in Engels as Utahns verwys.
Utah se bynaam is die Byekorfstaat (Engels: Beehive State).[1] Die byekorf as gekies as 'n simbool van harde werk, vlyt en toegewydheid en verskyn op Utah se deelstaatvlag en -seël. Industry of vlyt is ook die deelstaat se amptelike leuse, die heuningby sy amptelike insek. In 1996 is die Byekorf-sterregroep aangewys as Utah se amptelike sterregroep.[2]
In 1896 was Utah die 45ste deelstaat wat tot die Unie toegelaat is. Dit word in die noorde deur Idaho en Wyoming, in die ooste deur Colorado, in die suide deur Arizona, en in die weste deur Nevada begrens. Dit raak ook aan 'n hoek van Nieu-Meksiko, by die sogenoemde Four Corners. Utah is die 11de grootste deelstaat in terme van area, die 33ste grootste in terme van bevolking, en 10de laagste bevolkingsdigtheid van die Amerikaanse deelstate. Nogtans is dit die mees verstedelikte deelstaat waar sowat 85 persent van die totale bevolking in stedelike nedersettings saamgetrek is.
Slegs vier persent van grond in Utah is geskik vir landboudoeleindes, en dit is merendeels langs die Wasatch Front geleë waar ekonomiese en bevolkingsgroei in die metropolitaanse gebied van Salt Lake City-Provo met die verlies van landbougrond gepaard gegaan. Utah is allesbehalwe selfvoorsienend ten opsigte van voedselproduksie.
.jpg)
.jpg)
Toeriste met min tyd kan gelyktydig 'n besoek aan vier deelstate bring - en in hulle staan
Utah het sy oorsprong in die weswaartse groot trek van tussen 50 000 en 80 000 lidmate van die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae oor die Groot Vlaktes tussen 1847 en 1868.[3] Pioniers van die Britse Eilande en vastelandse Europa het by hulle aangesluit. Alhoewel hierdie groot binnelandse migrasie betreklik goed gedokumenteer is, is statistieke nie volledig nie. Die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae se Pioneer Database, wat deur medewerkers van die Kerk se Historiese Biblioteek begin en saamgestel is, bevat tans inligting oor meer as 61 000 pioniers en 384 pioniersgroepe wat die groot trek met ossewaens en stootkarretjies aangedurf het.[4]
Die getal Europese immigrante, wat hulle as Kerklidmate in Utah gevestig het (volgens ’n doelgerigte immigrasiebeleid waarna as die Vergadering van Sion verwys is en waarvolgens alle Heiliges in ’n gemeenskaplike staat sou vergader), word op 51 000 beraam, van wie 38 000 van die Britse Eilande afkomstig was ('n verdere 5 000 Britse immigrante het hulle reeds in die tydperk tot 1844 in Nauvoo gevestig[5]), en meer as 13 000 uit vastelandse Europa en Skandinawië.[6] Terwyl die meerderheid setlaars van Amerikaanse herkoms bekwame boere was, het die beroepe van Europese setlaars die gevorderde graad van industrialisering in die Ou Wêreld weerspieël en Utah van hoogs opgeleide mannekrag voorsien. Setlaars uit die Nuwe en Ou Wêreld het in die smeltkroes van Utah gou saamgesmelt tot 'n meer of min homogene bevolking. Nogtans is daar ook plekke soos Sanpete County, net suid van die metropolitaanse gebied van Salt Lake City geleë, wat deesdae as die Mormoonse hartland van Sentraal-Utah beskou word en waar Deens-Skandinawiese invloede steeds merkbaar is.
Die grootste aantrekkingskrag van Utah vir die vroeë pioniers was die feit dat dit destyds nie deur ander Amerikaners bewoon is nie. Onder die leierskap van Brigham Young, die opvolger van Joseph Smith Jr. as kerkhoof en profeet, het meer as 300 nedersettings in heel Utah sowel as aangrensende gebiede in Idaho, Wyoming, Nevada en Arizona ontstaan. Die name van sommige van hierdie nedersettings getuig van hul Mormoonse oorsprong; hulle is genoem na persone en plekke wat in die Boek van Mormon voorkom, soos byvoorbeeld Nephi, Lehi, Manti en Moroni, of na vroeë kerkleiers, soos Brigham City, Heber City en St. George.
Brigham Young se aspirasies vir sy volk en Kerk was aanvanklik selfs groter. Sy idee was om 'n onafhanklike Staat Deseret buite die Verenigde State te vestig wat naas die hele Utah en Nevada ook die suidweste van Wyoming, die weste van Colorado, die noordweste van Nieu-Meksiko, die noorde van Arizona en Suid-Kalifornië insluitende San Diego sou insluit. Hierdie doelwit was onrealisties hoog gestel, en uiteindelik is 'n kompromis met politici in Washington, D.C. aangegaan waarvolgens in 1850 die Utah-territorium geskep is. Die naam Deseret is laat vaar, en die gebied is ná een van die plaaslike Eerste Nasies, die Ute, Utah vernoem. Hierdie territorium het naas Utah binne sy huidige grense ook die grootste deel van Nevada, Wes-Colorado en Suidwes-Wyoming ingesluit. Eers in 1868 is sy omvang verminder tot die gebied van die huidige Utah.[7]
Omtrent sestig persent van Utah se bevolking is vandag Kerklede (waarby rofweg vyftig persent van die inwoners as praktiserende aanhangers gereken word). Die bevolkingsamestelling weerspieël nog die merendeels Noord-Europese afkoms van 19de eeuse Kerklidmate, maar word sedert die laat 20ste eeu deur groter etniese diversiteit gekenmerk. Swart Amerikaners en boorlinge van Hawaii is van die talle etniese groepe wat aan die feesvierings van Pioneer Day deelneem. Meer as 130 tale word tans in Utah gebesig.
Die Kerk se wêreldhoofkwartier word in Salt Lake City gehuis. Die hoë persentasie lede van een geloof maak van Utah die enigste deelstaat in die Verenigde State waar 'n meerderheid van die bevolking tot dieselfde godsdienstige denominasie behoort. Al blyk die pad na gelykheid soos elders in die VSA lank te wees, erken die deelstaat selfdegeslaghuwelike en geniet LGBT-burgers uitgebreide regte.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die naam "Utah" is afgelei van die Ute-stam, een van die Eerste Nasies in die gebied. 'n Alternatiewe teorie is dat dit van die Apache-woord 'yuttahih' afkomstig is, wat as "Hulle wat hoog is" vertaal word.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Pre-Kolumbiaans
[wysig | wysig bron]Duisende jare voor die aankoms van Europeërs was Utah bewoon deur die Anasazi- en Fremontstamme. Hierdie stamme is van die Uto-Asteekse etnisiteit en was sedentêr. Die Anasazi het huise gebou met bergopgrawings, en die Fremont het in strooihuise gewoon todat hulle in ongeveer 1500 verdwyn het.
Ekonomie
[wysig | wysig bron]Nywerheidsektor
[wysig | wysig bron]Die nywerheidsektor van deelstate in die weste van die VSA was histories kleiner as die nasionale gemiddeld. Toe die Unie weswaarts begin uitbrei het, het die ekonomie in deelstate soos Utah sterk op die primêre sektor gesteun. Mynbou- en ander produkte is vir prosessering na aanlegte in die oostelike deelstate vervoer. Nogtans het Utah se industriële sektor as gevolg van vroeë setlaars se strewe na ekonomiese selfversorging 'n ander pad ingeslaan as dié in ander westelike bergstate. So het gedurende die 1840's eerste baksteenfabrieke, 'n graan- en 'n saagmeul sowel as 'n aanleg ontstaan waarin sout uit die Groot Soutmeer ontgin is.
Terwyl Utah se ekonomie geïsoleerd van dié van ander deelstate ontwikkel het, het die setlaargemeenskap nuwe aanlegte gevestig wat in hul eie behoeftes voorsien het. So is nuwe bedrywe soos pottebakkery, drukkerye, tekstiel- en meubelvervaardiging, hout-, voedsel- en masjienfabrieke gevestig. Eers toe dalende vervoerkoste en groeiende handelsvolumes tussen deelstate tot groter integrasie in die nasionale mark gelei het, is vervaardigingskapasiteite danksy beleggings uitgebrei.
Omgewingsake
[wysig | wysig bron]Waterverbruik
[wysig | wysig bron]Vroeë setlaars was meestal afkomstig uit waterryke streke in New York, Nieu-Engeland of die Britse Eilande. Die grootste uitdaging vir hulle was om hul nuwe woestynagtige nuwe tuiste in Utah in ’n leefbare omgewing te omskep - volgens die Bybelse leuse van ’n woestyn wat blom soos ’n roos. Hul profeet en leier Brigham Young het hulle aangemoedig om ’n landboubedryf te vestig onder die beskermende hand van God wat in hul behoeftes sou voorsien - met voldoende water en gunstige klimaattoestande.
Setlaars het damme en reservoirs gebou, sowel as kanale gegrawe om water uit verderaf geleë gebiede en bergstreke na boerderygebiede te laat vloei waar hulle vrugteborde aangelê en bome en gras angeplant het. Die bome se skadu en koelte was ’n welkome verligting gedurende Utah se warm somermaande.
Die prys vir hierdie kunsmatige groen wêreld was en is die tweede hoogste per capita-waterverbruik in die Unie - in die tweede droogste van alle deelstate wat steeds weer deur langdurige droogtes geteister word.
Boukuns
[wysig | wysig bron]19de eeuse argitektuur en stadsbeplanning: die verwesenliking van Sion
[wysig | wysig bron]Nadat LDS-boukuns as een van die belangrikste uitdrukkings van die materiële kultuur van Kerklidmate in die 1970's 'n tyd lank belangstelling gewek het, is 'n gesaghebbende monografie oor 19de eeuse boukuns in Utah en die utopiese konsep van Sion binne die konteks van die LDS-samelewing se sosiale kultuur eers in 1995 gepubliseer met C. Mark Hamilton se Nineteenth-Century Mormon Architecture and City Planning, alhoewel die outeur, professor in argitektuurgeskiedenis aan die Brigham Young-universiteit in Utah, hom in sy werk grotendeels beperk tot 'n deskriptiewe analise van Mormoonse boukuns.[8]
Kultuur
[wysig | wysig bron]Rolprentbedryf
[wysig | wysig bron]Die Spaans-Amerikaanse Oorlog van 1898, die eerste internasionale konflik ná Utah se toetreding tot die Unie, was vir baie Kerklidmate 'n welkome geleentheid om hul lojaliteit aan die Amerikaanse staat te bewys en uitdrukking te gee aan hul patriotiese gevoelens. Baie deelstaatbewoners het by die befaamde Rough Riders (1st United States Volunteer Cavalry) se Rocky Mountains-regiment aangesluit. Die Utah-kompanjie van 86 mans het die somer in Jacksonville in Florida deurgebring en sodoende geen kans gekry om aan die Slag van San Juan Hill deel te neem nie. In plaas daarvan het hulle die geleentheid gekry om in Julie gefilm te word vir die American Mutoscope Company se kort rolprent Salt Lake City Company of Rocky Mountain Riders waarin hulle twee en 'n half minute lank sou optree. Hulle was die eerste Kerklidmate wat op die silwerdoek verskyn het.[9]
Die gewildheid van kort komiese films, sogenaamde one-shot comedies, in die vroeë 20ste eeu en die openbare politieke debat rondom die sakeman en Kerkapostel Reed Smoot (1862–1941), wat as praktiserende poligamis 'n setel in die Amerikaanse Senaat geweier is, is weerspieël in 'n latere rolprent van American Mutoscope & Biograph wat onder die titel A Trip to Salt Lake City vrygestel is. Alhoewel die Kerk reeds vroeër poligamie vir lidmate verbied het, word hulle in die film as stereotipes uitgebeeld - die hoofkarakter is 'n poligamis uit Utah wat tydens 'n treinrit in 'n Pullman-wa moeite het om sy vroue en groot kinderskaar onder beheer te hou.[10]
Terwyl enkele lidmate van die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae hulle in Hollywood gevestig het om 'n loopbaan in die Suid-Kaliforniese rolprentbedryf te volg, het Utah se unieke natuurwonders reeds vroeg die aandag van Hollywood se rolprentateljees gewek. Gedurende die 1920's het rolprente die deelstaat, wat voorheen hoofsaaklik as die geïsoleerde land van Mormone beskou is, vir die eerste keer in die kollig geplaas. Die meeste vroeë rolprente het in die oop woestyne en canyons van Suid-Utah ontstaan - onder meer in die omgewing van Kanab (wat aan die nedersetting die bynaam "Utah se Hollywood" besorg het), Moab en Monument Valley. Die vallei het met sy unieke landskapsvorme en rotsformasies, wat as ideaal vir die vervaardiging van western-rolprente beskou is, ikoniese status behaal as John Ford Country, genoem na die befaamde western-regisseur John Ford (1894–1973). Sedertdien het honderde rolprente in die deelstaat se suide ontstaan.[11]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ State Symbols USA: The Beehive State - Utah State Nickname. Besoek op 27 Julie 2020
- ↑ State Symbols USA: Beehive Cluster. Besoek op 27 Julie 2020
- ↑ Melvin L. Bashore, H. Dennis Tolley and the BYU Pioneer Mortality Team: Mortality on the Mormon Trail, 1847–1868. In: BYU Studies Quarterly, Journal 53:4, bl. 110
- ↑ The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints: Church History - About the Pioneer Database. Besoek op 28 Julie 2020
- ↑ Richard N. Ostling and Joan K. Ostling: Mormon America. The Power and the Promise. First edition. New York, NY: Harper One/Harper Collins 2007, bl. 5
- ↑ Leonard J. Arrington: Great Basin Kingdom. Cambridge, MA: Harvard University Press 1958, bl. 99
- ↑ Allan Kent Powell: The Utah Guide. Third edition. Golden, Colorado: Fulcrum Publishing 2003, bl. ix
- ↑ Thomas Carter: Review: Nineteenth-Century Mormon Architecture and City Planning by C. Mark Hamilton. In: Journal of the Society of Architectural Historians (1996) 55 (2), bl. 204–206
- ↑ J. Michael Hunter (red.): Mormons and Popular Culture. The Global Influence of an American Phenomenon. Volume 1: Cinema, Television, Theater, Music, and Fashion. Santa Barbara, California • Denver, Colorado • Oxford, England: Praeger - ABC-CLIO, LLC 2013, bl. 2
- ↑ YouTube.com: A Trip to Salt Lake City. Besoek op 5 Augustus 2020
- ↑ J. Michael Hunter (2013), bl. 5
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Toerisme
- Visit Utah - Life Elevated Geargiveer 12 Februarie 2021 op Wayback Machine
- Thrillist.com, 15 Julie 2020: Utah Makes a Pretty Strong Case for Being Our Most Beautiful State
- Geskiedenis
- Utah State Historical Society
- Utah History Encyclopedia
- Utah State History - Utah Historical Quarterly. Aflaaibare materiaal | Downloadable materials
- Pioneer Magazine - National Society of the Sons of Utah Pioneers | Internet Archive
- Ekonomie
- The University of Utah - Kem C. Gardner Policy Institute | David Eccles School of Business: Utah Economy in Brief
- US News - Utah Rankings
- Utah Regional Investment Fund
- Sterrekunde & Sterrekykers
- Rolprentbedryf
- Argitektuur en ontwerp
- Utah Heritage Foundation: Architectural Styles in Utah | Background for Teachers
- Utah's Historic Architecture Guide (Downloadable | Aflaaibaar)
- Utah's Historic Architecture, 1847–1940 (Downloadable | Aflaaibaar)
- Dezeen.com: Architecture and Design in Utah
- Architect Magazine: Utah
- Showcase: Imbue Design
- YouTube | Chibi Moku Architectural Documentaries: Kayenta, Southern Utah's Red Rock Country - Desert architecture
- Media
|
Verenigde State van Amerika | .svg){kind=small}
|
||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||
