Ibi | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Comunidá Valenciana | ||||
Provincia | provincia d'Alacant | ||||
Comarques | Hoya de Alcoy (es) | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Ibi (es) | Rafael Serralta Vilaplana | ||||
Nome oficial | Ibi (ca)[1] | ||||
Códigu postal |
03440 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 38°37′38″N 0°34′31″W / 38.627222222222°N 0.57527777777778°O | ||||
Superficie | 62.52 km² | ||||
Altitú | 755 m | ||||
Llenda con | Alcoi, Castalla, Onil y Xixona | ||||
Demografía | |||||
Población |
23 920 hab. (2023) - 11 747 homes (2019) - 11 742 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 100% de Hoya de Alcoy (es) | ||||
Densidá | 382,6 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
ibi.es | |||||
Ibi ye una población de la Comunidá Valenciana, España. Asitiada nel interior de la provincia d'Alicante, na Hoya d'Alcói, ye la más grande de la comarca xeográfica de la Hoya de Castalla. Cuenta con una población de 23.365 habitantes[2] (INE 2016).
La villa de Ibi atopar a 755[3] metros d'altitú sobre'l nivel del mar (acordies colos datos del SIGNA-Ministeriu de Fomentu), lo que la convierte n'unu de los conceyos más altos de tola provincia. Ibi ta asitiáu nel estremu noroeste de los valles que configuren la Hoya de Castalla y al nordeste de la cuenca del Monnegre, conocíu tamién como Ríu Verde o de Castalla, concretamente xunto a les sierres Teixereta y de Biscoy.
Na so parte norte y nordeste parte con un gran arcu montascosu formáu poles sierres de Biscoy, Teixereta, Cuartel, Cabezo Corbó y la Tallada, el so picu más eleváu ye'l Menejador, con 1.356 m d'altitú. Dicha monte atópase dientro del parque natural de la Font Colorada que pertenez a los términos municipales de Ibi y Alcói.
La población ta enclavada ente dos cuetos sobre los cualos allúguense respeutivamente les ermites de Santa Lucía y San Miguel.
Comunicar con Alicante y Valencia pela autovía A-7.
El clima de Ibi ye un clima mediterraneu (clasificación climática de Köppen CSa) con influencies continentalizadas, anque'l clima entra dientro del clima conocíu como clima mediterraneu típicu. La ciudá esfruta d'un clima bien especial debíu al Efeutu Föhn, una y bones el iviernu presenta unos valores bien nidios teniendo en cuenta l'altitú de la ciudá. Los iviernos son templaos, ente que les xelaes son pocu frecuentes, anque asoceden delles vegaes al añu. Los branos son templaos y secos. La ciudá presenta una temperatura medio añal de 14.3ºC y una precipitación media averada de 500 mm, concentrándose les agües principalmente na seronda (anque bien variable a lo llargo de les estaciones y de un añu a otru).
Parámetros climáticos permediu d'Ibi nel periodu 1961-2010 | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
Temperatura máxima media (°C) | 11.9 | 12.5 | 15.2 | 17.2 | 20.8 | 25.1 | 28.9 | 29.1 | 25.8 | 20.8 | 16.1 | 12.8 | 19.7 |
Temperatura media (°C) | 7.1 | 7.5 | 9.8 | 11.8 | 15.3 | 19.3 | 22.8 | 23.2 | 20.0 | 15.5 | 11.1 | 8.1 | 14.3 |
Temperatura mínima media (°C) | 2.3 | 2.6 | 4.4 | 6.5 | 9.8 | 13.6 | 16.7 | 17.4 | 14.3 | 10.3 | 3.1 | 3.5 | 8.7 |
Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente y Climate-Data.org.[4] Datos de precipitación pal periodu 1961-2010 y de temperatura pal periodu 1990-2014 en Ibi.[5] |
El términu de Ibi llenda colos términos municipales d'Alcói, Castalla, Xixona y Onil.
Norte: Onil, Alcói | ||
Oeste: Onil, Castalla | Ibi | Este: Alcói, Xixona |
Sur: Xixona, Castalla |
Ibi nun se constitúi como una villa hasta'l sieglu XVII, frutu d'un llargu procesu históricu empecipiáu na Edá Media cola conquista y repoblación cristiana. Pero antes de too eso, el territoriu foi ocupáu por otres cultures y yá se-y conocía como territoriu independiente nel sieglu IV.
Nos sieglos VI-III e.C. , el puntu xeográficu que güei conocemos por Ibi topar nel territoriu de la Contestania, que s'asitia al sur del ríu Júcar. Llindaba al norte colos edetanos y al sur colos bastetanos.
Los estudios realizaos na Hoya de Castalla definen la mesma como espaciu de transición ente los distintos territorios contestanos de la contorna de la Hoya d'Alcói, el Campu d'Alicante y el Vinalopó al nun asitiase na zona un gran pobláu cercáu del que puedan depender el restu de xacimientos redoma y al tener menor cantidá que'l restu de la Hoya d'Alcói y les otres contornes citaes.
En Ibi, de dómina ibérica plena son los xacimientos de la Cova de la Moneda y Fernoveta. De dómina ibérica tardida paecen les cerámiques atopaes en L´Horta de Pont Sur y Camino Viejo d'Onil.
La Cova de la Moneda ye unu de los xacimientos de más sonadía de la Hoya de Castalla. Sicasí, tolos materiales arqueolóxicos vienen de actuaciones incontrolaes. Tien les carauterístiques comunes d'otres cueves-santuariu d'esta dómina: posición elevada con un ampliu dominiu visual, situación xunto a un camín de monte que comunica dos vertientes d'una sierra y apaición de materiales d'usu ritual.
La Masía de Fernoveta ta ente'l cuetu de San Miguel y el Alt de Santa María, a lo cimero d'una collada. Yera una esplotación rural de la redolada inmediata, tenía próximos terrenes d'usu agrícola, recursos hídricos y un llugar d'enterramientu. Equí atopáronse vasos d'almacenaxe, tinajas y tinajillas de llabios moldurados, platos o páteras con decoración de círculos y círculos concéntricos, material informe de decoración xeométrica, cerámica de cocina representada por fragmentos d'olles de cantu saliente engrosáu. Coles mesmes, topáronse dos fragmentos de cerámica ática de barniz negru (lóxicamente d'importación). Esto xuníu a dellos fragmentos de pasta vítreo faen pensar nuna necrópolis ibérica na zona.
El xacimientu del Camino Viejo de Onil asítiase dientro del nucleu urbanu de Ibi, xunto a San Miguel, na aguada sur, na exa tradicional de comunicación ente Ibi y Onil. Los restos son escasos y munchos sumieron arriendes de les intervenciones urbanístiques a partir de 1980.
L´Horta del Pont Sur asitiar nun área abancalada ente les boques del Barranc dels Molins y de les Raboses. Ye un llugar pródigu en tierres fértiles y agua, lo cual favorez l'asentamientu humanu. Restos materiales: tinajas y tinajillas, llabios moldurados con decoración a bandes anches horizontales en colloráu vinosu y delles ases geminadas, dos fragmentos d'ánfora ibérica, páteras o platos de cantos exvasados n'ala recta, tamién de cantos vueltos al interior. La decoración ye xeométrica. La cerámica de cocina tópase representada por olla de saliente engrosáu.
El xacimientu Camín de la Ermita de San Miguel atópase al pie del cuetu de la construcción homónima, na so aguada oriental. Foi afayáu en 2004, por cuenta de les obres pa la realización de la rotonda emplazada na unidá d'execución R-2. L'actuación arqueolóxica foi realizada ente'l 19 de xineru y el 16 de febreru de 2005 so la direición téunica de J. Lajara Martínez. Los materiales atopaos fueron depositaos nel Muséu Arqueolóxicu Municipal Camil Visedo Moltó d'Alcói. El material arqueolóxico topáu nun ye abondosu, y amás ta bastante estazáu, sicasí, ye interesante, teniendo en cuenta que ye unu de los pocos xacimientos de dómina iberorromana escavaos nes contornes centrales de la provincia d'Alicante. Afayos: vasos de tresporte y almacenaxe (ánfores ibériques, de boques planes col llabiu pocu destacáu, tinajas y tinajillas de cantos exvasados y llabios moldurados, platos de parés curves y cantos vueltos al interior). La cerámica de cocina representada al traviés de la olla B. 1. 1 de Bonet-Matu. El color de los elementos decoraos ye de nuevu de tonu vinosu y los motivos representaos son de tipu xeométricu. Nun s'aprecien decoraciones de tipu vexetal nin figurada. Ye difícil concretar la cronoloxía dau lo recurrente del estilu xeométricu. Magar tou puede comparase el material atopao col repertoriu decorativu que vien dándose nos xacimientos de los ss. III-I e.C. nes contornes de centrales de la Provincia d'Alicante.[6]
Apocayá afayóse un pequeñu asentamientu romanu dedicáu a la esplotación agrícola y ganadero, datáu ente los sieglos I e.C. y I d. C.
Nos tiempos de Reconquistar, sería una o delles pequeñes alquerías. Por cuenta de los pactos contraíos col rei Xaime I d'Aragón, Zayd Abu Zayd, antiguu rei almohade de Valencia y aliáu del monarca aragonés, toma posesión d'esti territoriu, que ye cedíu al so xenru Eiximén Pérez d'Arenós. Per mediu d'un truecu pasaríen a poder del rei. Mientres el sieglu XIV perteneció a los señores feudales de Cocentaina, Planes y otros, inclusive a los mesmos monarques nuevamente, siendo'l postreru de los sos propietarios Mosén Francisco Pertussa, quien lo vendió a la vecina llocalidá de Xixona.
Nel añu 1578 ye declarada Universidá por Felipe II y, unos años más tarde, en 1629, llogra la emancipación definitiva al concedése-y la condición de Villa Real.
Nel intre de la Guerra de Socesión, los pueblos de la Hoya de Castalla, manifestaron la so fidelidá al futuru rei Felipe V, lo que-y valió a Ibi los títulos de Noble, Fiel y Lleal. Amás dáse-y el privilexu por que pueda añader al escudu dalguna señal de fidelidá; asitióse'l perru.
Hasta'l sieglu XIX la principal fonte d'ingresos fuera l'agricultura de secanu, a la que se xunió la industria artesanal como la xeladería y el comerciu de la nieve. Foi mientres esta dómina cuando se construyeron la mayor parte de los pozos de nieve, que güei día perduren nes sierres aledañas a la llocalidá. Trátase de depósitos circulares construyíos na fastera d'un monte, sobre la cual construyíase un muriu de mampostería y el cual tenía una cubierta denominaes de falsa cúpula por aciu fileres de piedres. Les puertes d'estes construcciones solíen ser de piedra de sillería, y teníen una barra de fierro o madera pa colgar la carrucha. D'esta última actividá derivaría la industria xeladero que tuvo una rápida crecedera, por tola xeografía nacional y gran parte del estranxeru, a partir de finales del sieglu XIX.
A partir de los años 40 y 50 Ibi empezó a esperimentar una gran crecedera económica gracies a la espansión y puxanza del sector xugueteru. Grandes fábriques como Payá o Ricu cuntaben con plantíes de centenares de trabayadores qu'aceleraron la crecedera de la llocalidá. Mientres estes décades el sector xugueteru de Ibi, y de la Hoya de Castalla, gociaron d'una gran actividá y el númberu d'empreses xugueteres multiplicóse. Sicasí, a partir de 1975 el sector empezó a trate afeutáu pola apertura d'España al esterior y la fuerte competitividá d'otros mercaos. D'esta miente, Xuguetes Payá y Xuguetes Ricu cerraron les sos puertes nel añu 1984.
Tres esti periodu de crisis, Ibi empezó a abrir escontra otros sectores, como la siderurxa, el tratamientu de plásticos y metales, envasado ya industria auxiliar, ente otros. Gracies a esta diversificación, Ibi caltuvo una crecedera constante na so industria y anguaño tien el tercer polígonu industrial más estensu de la provincia d'Alicante, namái superáu polos polígonos d'Alicante y d'Elx.
Según el censu INE 2012, Ibi cuenta con 23.616 habitantes, polo que ye'l 21º conceyu de la provincia en númberu d'habitantes.
Na siguiente tabla pueden apreciase les variaciones demográfiques de Ibi hasta la fecha. Hasta la década de los 60, Ibi foi una villa fundamentalmente agrícola, d'ende que la población creciera bien amodo o inclusive escayera en determinaes dómines como en 1940. Ye a partir de la década de los 60, y especialmente de los 70 cuando la población de Ibi empieza a crecer, llegando a triplicar el so tamañu n'apenes 20 años (1960-1981). Esta dómina coincide con una gran espansión económica qu'esperimenta la industria del conceyu, sobremanera el sector del xuguete. A partir de los años 90, coincidiendo cola crisis del sector y el zarru de munches de les sos fábriques (Payá y Ricu, ente otres), reparar como la población de Ibi crez de forma bien paulatina, hasta algamar el máximu históricu de 24.113 habitantes nel añu 2009, en plena crisis económica. Les consecuencies de dicha crisis empiecen a reparase a partir del añu 2010, cuando población de Ibi empieza a escayer amodo. Anguaño la cayida paez habese moderáu y en 2016 rexistróse una leve medría.
Evolución demográfica de Ibi[7] | ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1857 | 1887 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2000 | 2005 | 2010 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | ||
Población | 3.004 | 3.601 | 3.653 | 3.549 | 3.533 | 4.104 | 3.929 | 4.081 | 6.129 | 13.916 | 19.846 | 20.452 | 21.293 | 23.059 | 23.861 | 23.634 | 23.456 | 23.321 | 23.365 |
Ibi ye un conceyu onde les industries recíclense de cutio p'afaese a los nuevos mercaos. Dende'l sieglu pasáu, el negociu del xeláu xeneró munchos puestos de trabayu. Tamién ye conocida pola so producción de xuguetes que nos años 70 y 80 centraben a casi tola población activa. Anguaño Ibi ye una de les llocalidaes más industrializaes de la provincia, pero les empreses de xuguetes tán siendo reemplazaes por fábriques de metal y de plásticu polo xeneral, aumentando tamién el sector d'importación y esportación.
Anguaño la industria de Ibi concentrar nos sos polígonos industriales, siendo'l de mayor estensión L'Alfaç III. En total hai más de 2.5 millones de metros cuadraos destinaos a usu industrial y un total de más de 500 empreses.[8] Ente elles destaquen: INJUSA, Xuguetes Picó S.L., Unimasa, ColorBaby, S.L. Moltó S.A., Flejes Industriales S.A., Acteco S.L., Xuguetes y H. JOAL S.A., etc.[9] Amás la multinacional Smurfit Kappa tien una factoría nel polígonu de recién creación asitiáu al otru llau de l'A-7.[10]
Les mayores exes comerciales de la ciudá son L'Avenida de la Paz, callar Constitución y l'Avenida Xuan Carlos I.
Partíu | Candidatu | Conceyales | ||||
Partíu Popular | Rafael Serralta Vilaplana | 4 301 | 33,64 % | 8 | 2 | |
Partíu Socialista del País Valencianu-PSOE | Susana Hidalgo Vidal | 3 627 | 28,37 % | 7 | 1 | |
Alternativa Democrática Independiente de Ibi | Ana Belén Tello Salvador | 1 475 | 11,54 % | 2 | 0 | |
Compromís | Félix Matías Moreno Arranz | 1 114 | 8,71 % | 2 | 2 | |
Esquerra Unida del País Valencià:Acord Ciutadà | Noemí García Torregrosa | 1 014 | 7,93 % | 1 | 1 | |
Ciudadanos | Ascensión García Fajardo | 864 | 6,76 % | 1 | 1 | |
Llexislatura | Nome | Partíu |
---|---|---|
1979-1983 | Salvador Miró Sanjuán | UCD |
1983-1987 | Vicente Luis García Pascual | PSPV-PSOE |
1987-1991 | Vicente Luis García Pascual | PSPV-PSOE |
1991-1995 | Vicente Luis García Pascual | PSPV-PSOE |
1995-1999 | Vicente Luis García Pascual | PSPV-PSOE |
1999-2003 | Vicente Luis García Pascual | PSPV-PSOE |
2003-2007 | María Teresa Parra Almiñana | PP |
2007-2011 | María Teresa Parra Almiñana | PP |
2011-2015 | María Teresa Parra Almiñana (hasta 2013) Rafael Serralta Vilaplana |
PP |
2015-2019 | Rafael Serralta Vilaplana | PP |
2019-2023 | n/d | n/d |
2023- | n/d | n/d |
Pueden destacar dos elementos simbólicos bien importantes na villa de Ibi, como son l'escudu y la bandera. En dambos elementos cabo resaltar l'apaición de les dos torres, antiguos castiellos yá sumíos.
L'escudu heráldicu municipal queda entamáu de la siguiente forma:
"Escudu de forma española. Partíu y cortáu, en primeru y segundu cuartel de plata, una torre de gules ajurada de plata; tercer cuartel, en campu d'oru, un perru rampante de sable. Nel centru del xefe, escusón en losange con cuatro palos de gules en campu d'oru. A derecha y izquierda de la punta, fora del escudo dos L mayúscules, d'oru. Sol escudu y fora d'él, una banda o fimbria de plata, cola lleenda Ibi Regii Patrimonii, en gules. Timbrado de la corona real d'España, zarrada, con ocho diademás de les que son visibles cinco".
Publicáu nel DOGV 29-05-1987, páxs. 2624,2625. Trátase de les armes tradicionales de la villa, a les cualos añader el perru nel sieglu XVIII, n'alcordanza de la so llealtá al bandu borbónicu na guerra de Socesión; tamién faen referencia a la so condición lleal, los dos L de los llaos. Nel escudu, les dos torres recuerden los dos castiellos que se construyeron mientres la dominación árabe, el "Vell" nel Ribayu de los Molinos; y el "Vermell", nel cuetu de Santa Lucía. El rombu coles barres mariellu y coloráu simbolicen la so condición de villa Real, reflexada tamién na lleenda escrita en llatín na parte inferior del escudu: "IBI REGII PATRIMONII"
Con estos colores reconoz la bandera de Ibi, según la resolución dictada pola Conselleria de Xusticia'l 28 de xineru de 2003: Tres el dictame del Conseyu Téunicu d'Heráldica y acorde coles normes autonómiques reguladores de los símbolos, tratamientos y honores de les entidaes llocales de la Comunidá Valenciana, la bandera adoptada pol conceyu de Ibi va quedar entamada de la siguiente manera: “Bandera de proporciones 2:3. Terciada al estil. Al estil, d'oru o mariellu, una torre colorada abierta y mazonada de sable. A la batiente, de plata o gris perlla, otra torre del mesmu color, tamién abierta y mazonada de sable. Ente los campos, centráu, un cuadráu sofitáu sobre una punta coles armes reales d'Aragón”.
Ibi tien colexos distribuyíos pol pueblu. Hai 7 (2 alcordaos y 5 públicos).
Son la Fundación San Juan y San Pablo y los Salesianos.
Son el Teixereta, el Nou Derramador, el Pla y Beltrán, el Cervantes y la Felicidad Bernabeu.
Ibi tien 3 institutos bien cercanos al polideportivu municipal: el Nou Derramador, la Foia y el Frai Ignacio Barrachina.