Josep de Ribera

Josep de Ribera
pintor de cámara (es) Traducir

Vida
Nacimientu Xàtiva[1], 12 de xineru de 1591[2]
Nacionalidá Corona d'Aragón
Muerte Nápoles[3], 3 de setiembre de 1652[4] (61 años)
Sepultura ilesia de Santa María del Parto
Familia
Casáu con Caterina Azzolino (en) Traducir
Estudios
Llingües falaes castellanu[5]
Alumnu de Francisco Ribalta (es) Traducir
Profesor de Luca Giordano
Oficiu pintor, grabador, artista gráficu, dibuxante, dibuxante arquiteutónicu, artista visual
Llugares de trabayu Valencia, Roma, Parma y Nápoles
Trabayos destacaos Saint Bartholomew (en) Traducir
Philosopher with Mirror (en) Traducir
Movimientu barrocu[3]
Xéneru artísticu arte sacro
pintura mitolóxica
Cambiar los datos en Wikidata

José de Ribera (12 de xineru de 1591, Xàtiva – 3 de setiembre de 1652, Nápoles) foi un pintor y grabador español del sieglu XVII, que desenvolvió tola so carrera n'Italia y principalmente en Nápoles. Foi tamién conocíu col so nome italianizado Giuseppe Ribera y col llamatu Lo Spagnoletto («L'Españolín») por cuenta de la so baxa estatura y a que reivindicaba los sos oríxenes roblando les sos obres como «Jusepe de Ribera, español» (como nel so cuadru Apolo y Marsias) o «setabense» (de Xàtiva) o en delles obres indicando dambes coses al empar, siendo común que roblara como «Jusepe Ribera, español, setabense, partenope».

Cultivó un estilu naturalista qu'evolucionó del tenebrismu de Caravaggio escontra una estética más colorista y lluminosa, influyida por Van Dyck y otros maestros. Contribuyó a forxar la gran escuela napolitana (Giovanni Lanfranco, Massimo Stanzione, Luca Giordano...), que lu reconoció como'l so maestru indiscutible; y les sos obres, unviaes a España dende fecha bien temprana, influyeron en téunica y modelos iconográficos a los pintores locales, ente ellos Velázquez y Murillo. Los sos grabaos circularon per media Europa y consta qu'hasta Rembrandt conocer. Autor prolíficu y d'ésitu comercial, la so fama reverdeció mientres la eclosión del realismu nel sieglu XIX; foi un referente imprescindible pa realistes como Léon Bonnat. Dalgunes de les sos obres fueron copiaes por pintores de dellos sieglos, como Fragonard, Manet, Henri Matisse, ente otros.

Ribera ye un pintor destacáu de la escuela española, magar la so obra fíxose íntegramente n'Italia y ello ye que nun se conocen exemplos seguros de los sos entamos n'España. Etiquetáu por llargu tiempu como un creador truculento y visiegu, mayormente por delles de les sos pintures de martirios, esti prexuiciu esleióse nes últimes décades gracies a múltiples esposiciones ya investigaciones, que lo reivindiquen como creador versátil y arteru colorista. Afayos recién ayudaron a reconstruyir la so primer producción n'Italia, etapa a la que'l Muséu del Prado dedicó una esposición en 2011.

Biografía

[editar | editar la fonte]

José de Ribera nació en Xàtiva en 1591, fíu de Simón de Ribera, zapateru d'oficiu, y de Margarita Cucó. Tuvo un hermanu llamáu Juan que tamién hubo de dedicase a la pintura, anque bien pocu saber d'él. Sábese bien pocu de la familia, pero supónse que les Ribera vivieron con relativa floxura económica; l'oficiu de zapateru yera envalorada yá que el calzáu yera una prenda de vistir de ciertu luxu naquella dómina.

Xuiciu de Salomón, 1609-1610. Galería Borghese, Roma. Esti oleu, enantes atribuyíu por Roberto Longhi a un presuntu Maestru del Xuiciu de Salomón»[6]non identificáu, afayóse ser el primer cuadru documentáu de José de Ribera, cuando trabayaba en Roma con alredor de dieciocho o diecinueve años, a partir de les investigaciones de Gianni Papi en 2002.[7]

Ribera decidió colar a Italia, onde siguiría les buelgues de Caravaggio. Siendo entá adolescente empecipió'l so viaxe; primero al norte, a Cremona, Milán y a Parma, pa dir depués a Roma, onde l'artista conoció tanto la pintura clasicista de Reni y Ludovico Carracci como l'aspru tenebrismu que desenvolvíen los caravagistas holandeses residentes na ciudá. La recién identificación de delles de les sos obres xuveniles demuestra que Ribera foi unu de los primerísimos siguidores de Caravaggio; inclusive se conxeturó que pudo conoce-y personalmente, yá que'l so treslláu de Valencia a Italia hubo de ser dellos años antes de lo que los espertos creíen, posiblemente en 1606.

Finalmente, Ribera decidió instalase en Nápoles, acasu al albidrar que captaría una mayor vecería; la rexón yera un virreinatu español y vivía una etapa de opulencia comercial que fomentaba'l mecenalgu artísticu. La Ilesia católica y coleicionistes privaos (dellos d'ellos españoles como él) seríen los sos principales veceros.

Nel branu de 1616 desembarcó Ribera na famosa metrópolis a la solombra del Vesubiu. Llueu s'asitió na casa del vieyu pintor Giovanni Bernardino Azzolini, pintor qu'entós nun yera bien conocíu, al cual atribúyese una obra na ilesia de Sant'Antonio al Seggio en Aversa: La coronación de la Virxe ente los santos Andrés y Pedro. Namái tres meses dempués casóse Ribera cola fía de Azzolini, de dieciséis años d'edá.

Acabara'l so viaxe, pero empezaba l'apoxéu del so arte. En pocos años, José de Ribera, al que llamaron lo Spagnoletto, adquirió fama europea, gracies en gran parte a los sos grabaos; sábese qu'inclusive Rembrandt tener.

L'usu del tenebrismu de Caravaggio foi'l so puntu fuerte, magar nel so maduror evolucionaría escontra un estilu más eclécticu y lluminosu. Empecipió una intensa producción que lo caltuvo alloñáu d'España, a onde nunca tornó, pero sintióse xuníu al so país gracies a que Nápoles yera un virreinatu español y puntu d'alcuentru ente dos cultures figuratives, la ibérica y la italiana. Cúntase que cuando preguntaron a Ribera por qué nun tornaba al so país, él contestó: «En Nápoles siéntome bien apreciáu y pagu, polo que sigo l'adaxu tan conocíu: quien ta bien, que nun camude». Y esplicó: «El mio gran deséu ye volver a España, pero hombre sabios dixéronme qu'ellí se pierde'l respetu a los artistes cuando tán presentes, pos España ye madre amantísima pa los foresteros y madrasca cruel pa los sos fíos».

El sofitu de los virréis y d'otros altos cargos d'orixe español esplica que les sos obres llegaren a esgaya a Madrid; anguaño'l Muséu del Prado tien más de cuarenta cuadros sos. Yá en vida yera famosu na so tierra natal y prueba d'ello ye que Velázquez visitólu en Nápoles en 1630.

Silenu borrachu, 1626. Muséu de Capodimonte, Nápoles.

La fusión d'influencies italianes y españoles dio llugar a obres como'l Silenu borrachu (1626, güei en Capodimonte) y El martiriu de san Andrés (1628, nel Muséu de Belles Artes de Budapest). Empezó entós la rivalidá ente Ribera y l'otru gran protagonista del sieglu XVII napolitanu, Massimo Stanzione.

En sieglos posteriores, l'apreciación del arte de Ribera viose condicionada por una lleenda negra que-y presentaba como un pintor aciago y desagradable, que pintaba obsesivamente temes de martirios con un verismo truculento. Un escritor afirmó que «Ribera papaba'l pincel nel sangre de los santos». Esta idea equivocada imponer nos sieglos XVIII y XIX, en parte por escritores estranxeros que nun conocieron tola so producción. En realidá, Ribera evolucionó del tenebrismu inicial a un estilu más lluminosu y colorista, con influencies de la Renacencia veneciana y de la escultura antigua, y supo afigurar con igual atino lo bello y lo tarrecible.

La so gama de colores esclariar na década de 1630, por influencia de Van Dyck, Guido Reni y otros pintores, y a pesar de serios problemes de salú na década siguiente, siguió produciendo obres importantes hasta la so muerte.

José de Ribera ta soterráu na ilesia de Santa María del Partu nel barriu Mergellina de Nápoles.

Etapes de la so obra

[editar | editar la fonte]
San Andrés, escontra 1616.

Los primeros años de Ribera permanecieron sumíos n'interrogantes pola falta de documentación sobre él y pola aparente desapaición de toles sos obres d'esa dómina. Pero na última década, dellos espertos consiguieron identificar como sos más de trenta pintures ensin roblar, qu'ayuden a reconstruyir la so mocedá somorguiada nel tenebrismu de Caravaggio, del qu'hubo de ser unu de los sos primeros difusores (Vease La negación de San Pedro).

La obra roblada más antigua que se-y conoz ye un San Jerónimo anguaño calteníu en Toronto, Canadá (Galería d'Arte d'Ontario); en roblar Ribera proclámase «académicu romanu». Pero a pesar de la inscripción, tal pintura foi aldericada polos espertos hasta fecha recién, pos difería abondo del estilu conocíu del maestru.

Les primeres obres xuveniles de Ribera aceptaes xeneralmente como autógrafas son cuatro óleos d'una serie de Los cinco sentíos (h. 1615), qu'agora se topen esvalixaos en cuatro coleiciones distintos: Museo Franz Mayer (Méxicu, D. F.), Muséu Norton Simon (Pasadena), Wadsworth Atheneum (Hartford, EE. XX.) y Coleición Juan Abelló (Madrid). Una gran pintura, La resurrección de Lázaro (h. 1616), foi adquirida pol Muséu del Prado en 2001, cuando la so autoría yera entá aldericada. Hai que mentar amás un Martiriu de san Lorenzo apocayá autentificado na Basílica del Pilar de Zaragoza y un raru exemplu de desnudu femenín, Susana y los vieyos (Madrid, propiedá privada). La Galería Borghese de Roma tien El xuiciu de Salomón, obra que s'atribuyía a un artista anónimu y que al asignase a Ribera, dexó indireutamente reatribuirle delles obres más. Perdióse un relevante cuadru de San Martín compartiendo la so capa col probe, pintáu en Parma, magar subsiste una copia d'él.

Década de 1620

[editar | editar la fonte]
El Tactu, cuadru de la serie de Los sentíos (Muséu Norton Simon, Pasadena (Estaos Xuníos).
Martiriu de San Andrés, Muséu de Belles Artes de Budapest, 1628.

Ente los años 1620 y 1626 apenes se fechen obres pictóriques, pero a esti periodu correspuenden la mayoría de los sos grabaos, téunica que cultivó con maestría.

Nesta dómina yá amuesa'l so gustu polos modelos de la vida cotidiana, d'axatada presencia, qu'plasma con pincelaes prietas y allindiadores de manera asemeyada a lo que faen caravagístas nórdicos, que exercen gran influencia nes sos obres pol so contautu en Roma. A partir de 1626, tiénense abondoses obres fechaes que dan testimoniu de la so maestría. La so pasta pictórico faise más trupa, modelada col pincel y sorrayada pola lluz con una casi obsesiva busca de la verdá material, táctil, de la realidá y el so relieve.

Los años de la década de 1620 a 1630 son aquellos en que, ensin dulda, Ribera dedicó más tiempu y atención al grabáu al aguafuerte, dexando delles estampes de guapura y calidá escepcionales: San Jerónimo lleendo (1624), El poeta y Silenu borrachu (que repite'l so cuadru del Muséu de Capodimonte). Atribúyense-y en total 17 planches, toes menos una anteriores a 1630, y cúntase que les grabó namái con fines promocionales, pa espublizar el so arte y captar encargos de pintures. Al algamar l'ésitu, Ribera dexaría de grabar. Salvo dalguna esceición, estos grabaos repiten composiciones primeramente pintaes, magar nun son copies fieles, sinón qu'introducen variantes qu'ameyoren la so composición.

Ente los años 1626 y 1632 realizó obres más atayantes qu'amuesen la so fase más tenebrista. Son composiciones severes de grandes diagonales lluminoses qu'enllenen la superficie, sorrayando siempres la solemne monumentalidad del conxuntu con elementos de poderosa horizontalidá, como grueses llábanes de piedra o enormes tueros. Destaca la serie de "San Pedros" que pintó a lo llargo d'esos años.

En 1629 el duque de Alcalá, Fernando Afán de Ribera, ye'l nuevu virréi, y va ser el nuevu mecenes del pintor; a ésti encárga-y obres como La muyer barbuda (1631) o una serie de Filósofu, José de Ribera Filósofos, nos que dexa testimoniu del so naturalismu más radical: modelos d'una vulgaridá casi hiriente, traducíos con una verdá intensísima.

Década de 1630

[editar | editar la fonte]
Arquímedes (1630), Muséu del Prado.

La década de 1630 ye la más importante de Ribera, tantu pol apoxéu del so arte como pol so ésitu comercial. El pintor esclaria la so paleta so influencia de Van Dyck y la pintura veneciana del sieglu anterior, ensin rebaxar la calidá de dibuxu y la fidelidá naturalista. Una gran Inmaculada, pintada pal Conventu de les Agustinas de Salamanca, ye considerada una de les versiones más importantes de tal tema dientro de la pintura europea, y créese que Murillo tener en cuenta pa les sos populares versiones posteriores.

Les sos temes pictóriques son mayormente relixosos; l'artista plasma d'una forma bien esplícita ya intensamente emocional escenes de martirios como'l Martiriu de San Bartolomé (1644, MNAC de Barcelona) o'l Martiriu de San Felipe (1639; Muséu del Prado), según representaciones individuales de medies figures o de cuerpu enteru de los apóstoles (Apostolaos), especialmente los de San Pedro.

Sicasí, realizó tamién obres de calter profanu: figures de filósofos (Arquímedes, 1630, Muséu del Prado), temes mitolóxiques como'l Silenu borrachu del Muséu de Capodimonte de Nápoles de 1626 (ye'l so primer cuadru robláu y fecháu), representaciones alegóriques de los sentíos (Alegoría del tactu de 1632, Muséu del Prado, conocíu como L'escultor ciegu), unos pocos cuadros de paisaxe (dos identificáronse nel Palaciu de Monterrey de Salamanca) y delles semeyes como La muyer barbuda (Madalena Ventura col so home) (1631, Fundación Casa Ducal de Medinaceli, Hospital de Tavera, Toledo).

La muyer barbuda (Fundación Casa Ducal de Medinaceli, Casa de Medinaceli -depositáu nel Muséu del Prado-).

Década de 1640 y últimos años

[editar | editar la fonte]

La década de los 40, coles interrupciones debíes a la so enfermedá, acasu una trombosis (a pesar de la cual nun rompió l'actividá del taller), supunxo una serie d'obres d'un ciertu clasicismu na composición, ensin arrenunciar a la enerxía de ciertes cares individuales. Na so última obra tamién esperimenta de nuevu un cambéu estilísticu que-y devuelve en cierta midida a les composiciones tenebristas de la so primer etapa; les causes pudieron ser les sos desgraciaes circunstancies personales. Siguió siendo un artista d'ésitu comercial y prestíu, y foi maestru de Luca Giordano nel so taller napolitanu, influyendo nel so estilu.

La crisis económica qu'asocedió a la revuelta de Masaniello en Nápoles (1647) afectó a la producción pictórica de Ribera, quien amás se vería envueltu nun escándalu.

Pa encalorar la revuelta, allegaren a Nápoles les tropes españoles sol mandu de don Juan José d'Austria, fíu natural de Felipe IV. Ribera pintó una semeya de don Juan José a caballu (Palaciu Real de Madrid), que depués repitió en grabáu; foi'l postreru aguafuerte que produció, que n'ediciones tardíes foi modificáu pa da-y la identidá del rei Carlos II. Tamién s'atribuyía a Ribera un escudu del marqués de Tarifa, fechable escontra 1629-33, nel cual l'artista valencianu pudo grabar el anxelones de la parte cimera; sicasí, los últimos estudios tornen l'autoría.

Escontra 1647 producióse l'escándalu que solmenó la vieyera del artista: según cuenta la tradición, una de les fíes de Ribera, Margarita, foi seducida por don Juan José, una rellación ilícita tratándose d'una pareya ensin casar. Güei créese que la moza en cuestión nun yera fía de Ribera, sinón una sobrina, pero'l casu ye que tres la revuelta y les peripecies familiares, Ribera, enfermu, amenorga considerablemente'l so trabayu.

El so taller ve amenorgáu'l númberu d'oficiales, fuxíos de Nápoles por medrana a les represalies, y, sicasí, inda robla dalguna de les sos obres maestres el mesmu añu de la so muerte y da fin a ciclos largamente meditaos.

Son exemplos d'esti momentu La Inmaculada Concepción (1650, Muséu del Prado), San Jerónimo penitente (1652, Muséu del Prado) y una gran Sagrada Familia (Metropolitan Museum, Nueva York), que la so tenrura y riqueza de color sintonizan con Guido Reni.

Obres destacaes

[editar | editar la fonte]
Categoría principal: Cuadros de José de Ribera
  • Silenu borrachu (1626). El llenzu atopar nel Muséu de Capodimonte en Nápoles. D'él fixo Ribera una versión grabada, con llixeres variantes. Esti cuadru reflexa a Silenu tendíu sobre un pañu arrodiáu de diverses figures : un pollín y un mozu sátiru con una taza na mano, otru sátiru qu'arrama vinu na copa de Silenu, y un terceru. Nel suelu atopa un cayáu, una tortúa y una caracola. Dellos autores creen qu'esti cuadru ye una interpretación d'una bacanal nel cursu d'un festexu pa coronar a Baco, sicasí otros cunten que reflexa'l perfil clasicista yá que acomuñen a Apolo, el dios que na iconografía renacentista y barroca acomuñóse con Silenu.
  • San Andrés (1630). Atopar nel Muséu del Prado en Madrid. Representar al santu ante un fondu escuru abrazando la cruz del so martiriu y con un gruesu anzuelu na mano, al que ta suxetu un pexe. Esti detalle alude al oficiu de pescador. Apaez col torso al descubiertu y vese a la figura allumada dende la esquierda. Al representar esta figura aisllada con cencellez y sentíu realista, el pintor crea una imaxe de fondu impautu emotivu.
Altar mayor del Conventu de les Agustinas de Salamanca. Nel centru, la Inmaculada Concepción.
  • La muyer barbuda (1631). El llenzu atopar hasta va unos años nel Hospital Tavera de Toledo (Fundación Casa Ducal de Medinaceli) y anguaño ta depositáu nel Muséu del Prado. Ye unu de los cuadros más insólitos de la pintura europea del sieglu XVII, yá que reflexa a la muyer con un aspeutu masculín por sufrir hirsutismo. Na obra apruz el drama psicolóxicu de la muyer tresformada n'home y la resignación del home.[8]
  • La Trinidá (1635-1636). Esti cuadru atopar nel Muséu del Prado, Madrid. Esiste un retruque calidable casi idéntica nel Monesteriu del Escorial. Nesti llenzu combina l'estilu tenebrista de los sos años xuveniles, que apréciase nel violentu llume del cuerpu de Cristu, con un pictoricismo preciosista.
  • Asunción de la Madalena (1636). Esti cuadru topar en el Escorial pero güei día ta na Academia de San Fernando. Apaez nun inventariu de 1700 como una «Madalena con marcu doráu de trés vares y cuartu de llargu». Nesta obra, Ribera, anque representa unu de los símbolos más importantes del sacramentu de la penitencia nel mundu de la Contrarreforma, ellaboró una imaxe qu'apondera la guapura y la fascinación femenina de la santa.
El martiriu de San Felipe, 1639 (Muséu del Prado).
  • El martiriu de San Felipe (1639). Esti cuadru esponer nel Muséu del Prado, Madrid. Representa los momentos anteriores del martiriu de san Felipe, l'apóstol que predicó na ciudá de Gerápolis y foi crucificáu. Ribera destaca'l dramatismu, aportunando na violencia de los verdugos y el sufrimientu del mártir. L'asuntu d'esti cuadru foi mientres enforma tiempu interpretáu como'l martiriu de San Bartolomé. Anque diversos elementos demuestren que se trata de san Felipe.
  • El suañu de Jacob (1639). Esti cuadru atopar nel Muséu del Prado en Madrid. Nárrase l'episodiu del suañu de Jacob. La escala suañada ye símbolu de la vida contemplativa, según la interpretación benedictina. Nel sieglu XVII son frecuentes les versiones del episodiu cola escala, anque Ribera prefirió aportunar na humanidá del Pastor.
Madalena penitente, 1641 (Muséu del Prado).
  • El lisiado o El dágaru (1642). Esti llenzu atopar nel Muséu del Louvre en París. El cuadru representa a un mozu méndigu con aspeutu humilde. Ribera amuesa la figura del lisiado de manera casi monumental, con tonos casi monocromos y una estructura compositiva simple. Munchos detalles son realistes, por casu, el pie deforme. Esti llenzu ye fiel testimoniu d'una crítica a la cultura científica y a la miseria humano.
  • Santa María Egipcíaca (1651). Atópase esti cuadru nel Muséu Cívicu Gaetano Filangeri en Nápoles. Forma parte de la nutrida serie de santos y santes que constituyeron la tema favorita d'una vecería fondamente marcada pol espíritu de la Contrarreforma. Ribera trató delles vegaes esta tema, na etapa final de la so vida, l'artista, marcáu por diverses dificultaes esistenciales, llogró espresar con más intensidá que nunca les emociones de los sos personaxes, retratándolos con gran espíritu d'humanidá. El brengosu naturalismu de les sos primeres obres dexa pasu a un pictorismo más delicáu y la gama cromática rebaxar a unos tonos terrosos. Como nes obres madures, los fuertes contrastes claroscuristas son sustituyíos por un usu más natural de la lluz.

Legáu

[editar | editar la fonte]
Santa Cecilia, 1647 (c.), consideráu unu de los dibuxos más bellos de tola so producción. Muséu del Prado.

Ribera ye una de les figures capitales de la pintura, non yá de la española, sinón de la europea del sieglu XVII y, en ciertu mou una de les más influyentes una y bones les sos formes y modelos estender por toa Italia, Centroeuropa y la Holanda de Rembrandt, dexando una gran buelga n'España.

Pero la especial circunstancia de ser un estranxeru n'Italia fíxo-y ser vistu como una persona ayena a la so tradición y a los sos gustos. A la so llegada a Italia ta en tol so apoxéu la novedá caravaggesca, en tensión cola renovación romanu-boloñesa qu'alicaba'l gustu clasicista. Por esti motivu, adoptó'l tenebrismu que daben los flamencos y holandeses presentes en Roma, pero nun dexó de ver y asimilar daqué de les formes belles del mundu clasicista.

Lord Byron dicía de Ribera que pintaba con el sangre de los Santos, pola so intensidá nel trazu, pola so esgarrada anatomía y pola truculencia de delles temes. Pero Ribera nun ye axatáu nin primitivu; completa la so formación arriqueciéndose con otres obres de la cultura italiana que-y son puestu familiares. Primero de too, l'estudiu de la gran pintura del Renacimientu. Na educación de Ribera hai otru elementu que-y alloña de los artistes españoles: ye l'estudiu de l'antigüedá clásica, a la manera que faíen los maestros renacentistes y barrocos europeos. Interesar poles temes mitolóxiques (magar nun tuvo munchos encargos d'esti tipu) y estudia les escultures del antiguu Imperiu romanu. La so estraordinaria calidá como dibuxante y el so dominiu de l'anatomía tamién-y alloñar de los pintores españoles de la so dómina, mayormente llindaos pola vecería relixosa y por cuestiones de moral.

A lo llargo de les sos obres, podemos visualizar que Ribera nun va ser un pintor con un únicu rexistru, sinón que'l so llinguaxe va cinxise con almirable precisión a cada unu de los fechos acaecíos. Superando'l tenebrismu inicial, va volver a los intensos contrastes de lluz y de solombra cuando ciertos asuntos esixir o cuando la iconografía reclamar.

Podemos dicir que ye un creador estraordinariu yá que tien la capacidá de crear imáxenes palpitantes de pasión verdadera al serviciu d'una esaltación relixosa, que nun ye namái española, sinón de tola Contrarreforma católica y mediterránea; la so maestría colorista, que recueye tola opulencia sensual de Venecia y de Flandes, al empar que ye capaz d'alcordar les más refinaes games plantegaes del más recoyíu llirismu; y la so perenal capacidá de «inventor» de tipos humanísticos qu'empresten la so severa realidá a santos y filósofos antiguos con idéntica gravedá, faen d'él una de los cumes del so sieglu.

Nos últimos trenta años realizáronse estudios, colos cualos surdieron nueves esposiciones que fueron celebraes en 1992 en Nápoles, Madrid y Nueva York. Precedente d'ello foi la publicación, na serie Clasici dell´Arte, d'un catálogu casi completu de les pintures que se-y atribuyíen. Con ello púnxose a disposición de toos un enorme caudal d'obres que dexaben encetar l'estudiu d'esti gran artista y superar los prexuicios qu'aburuyaben la so valoración. Yá en 2011, una esposición en Madrid y Nápoles afiguró los últimos afayos sobre l'artista: la so etapa inicial n'Italia. Identificáronse como sos más de trenta óleos ensin roblar, que demuestren la so precoz maestría y asítien-y ente los primeros difusores del tenebrismu de Caravaggio.

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Editorial: Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. URL de la referencia: http://explore.rkd.nl/explore/artists/66553.
  2. ↑ Afirmao en: Enciclopedia Brockhaus. Identificador de Brockhaus Enzyklopädie en línea: ribera-jusepe. Apaez como: Jusepe Ribera. Llingua de la obra o nome: alemán.
  3. ↑ 3,0 3,1 Afirmao en: Encyclopædia Britannica Online. Identificador Encyclopædia Britannica Online: biography/Jose-de-Ribera. Llingua de la obra o nome: inglés.
  4. ↑ Afirmao en: SNAC. Identificador SNAC Ark: w67p9k5k. Apaez como: Jusepe de Ribera. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Llingua de la obra o nome: inglés.
  5. ↑ Identificador CONOR.SI: 25383779. Afirmao en: CONOR.SI.
  6. ↑ «La revolución de Ribera», Ars Magacín, 1, xineru-marzu de 2009.
  7. ↑ «El Prado presenta en sociedá al nueva Ribera», ABC, 4 d'abril de 2011. Ver tamién la muséu/el-nueva-ribera/presentacion-multimedia/ presentación multimedia y los muséu/el-nueva-ribera/video-sobre-la-exposicion/ videos de la esposición muséu/el-nueva-ribera/ «El nueva Ribera», comisariada por José Milicua y Javier Portús, Muséu del Prado, del 5 d'abril al 31 de xunetu de 2011.
  8. ↑ «La muyer barbuda». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-12-09.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]