María de Montserrat Bibiana Concepción Caballé i Folch (12 d'abril de 1933, Barcelona – 6 d'ochobre de 2018, Barcelona) foi una cantante llírica catalana con tesitura de sopranu. Considerada una de les más grandes sopranos del sieglu XX, ye especialmente almirada pola so téunica vocal y les sos interpretaciones del repertoriu belcantista.[11]
Fía del tarraconense Carlos Caballé Borrás (1907-1995)[12] y de la valenciana Ana Folch, Montserrat ye una muyer d'orixe humilde que vivió na posguerra española y que gracies a la so madre, que-y enseñaba conceutos básicos de solféu, y a una adinerada familia barcelonesa, los Bertrand i Matu,[13] llogró ingresar —a la edá de 11 años— nel Conservatoriu Cimeru de Música del Llicéu de Barcelona, nun principiu con una beca y más tarde col sofitu económicu de los sos primeros mecenes.[14] El so hermanu llamóse Carlos, como'l so padre.
Ganó la medaya d'oru de 1954. Los sos maestros fueron Eugenia Kemmeny, a quien atribúi'l desenvolvimientu de la so espectacular téunica respiratoria, Conchita Badía y Napoleone Annovazzi.
En 1950 trió per primer vegada un escenariu cantando'l papel titular de La serva padrona de Giovanni Battista Pergolesi, nel Teatru Fortuny de Reus.
Ingresó na compañía del Teatru Municipal de Basilea en 1956, onde fixo'l so debú operísticu fora d'España, el 17 de payares d'esi mesmu añu, interpretando Mimí en La Bohème, amás d'un gran repertoriu de papeles, incluyendo Tosca de Giacomo Puccini, Aida de Giuseppe Verdi, y Arabella y Salomé de Richard Strauss.
Foi contratada pola Ópera de Bremen pa la temporada de 1960-1961, onde s'especializó nos papeles del bel canto. En 1962 torna a Barcelona y debuta nel Liceu el 7 de xineru, con Arabella.
Podría dicise que'l so primer ésitu internacional tuvo llugar en 1965, cuando'l 20 d'abril sustituyó a Marilyn Horne, que indispuesta nun pudo cantar na versión en conciertu de Lucrezia Borgia nel Carnegie Hall de Nueva York; la so interpretación causó sensación y facer famosa nel mundu de la ópera. Un periódicu neoyorquín tituló a otru día: «Calles + Tebaldi = Caballé».
Dempués, esi mesmu añu, debutó nel Festival de Glyndebourne y na Metropolitan Opera House col personaxe de Marguerite nel Fausto de Gounod. En 1972 debutó en La Scala con Norma de Bellini y con Violetta nel Royal Opera House de Londres. En 1974 grabó con gran ésitu una función señalada como histórica de la ópera Norma nel théâtre antique d'Orange. En 1980, interpretó Semiramide de Rossini nel Festival de Aix-en-Provence, dirixida por Jesús López Cobos.
En 1982 recibió la Medaya d'Oru de la Xeneralidá de Cataluña y en 1988 el Premiu Nacional de Música d'España.
En 1986 interpretó un pequeñu papel en Romanza final, película biográfica sobre Julián Gayarre dirixida por José María Forqué y protagonizada por José Carreras nel papel de Gayarre.
Ente 1986 y 1988 interpretó l'álbum Barcelona xunto al vocalista de Queen, Freddie Mercury con quien forxó una gran amistá. Nel proyeutu, onde participaron na composición de los cantares Freddie Mercury y Mike Moren, tamién intervinieron Tim Rice y Montserrat Caballé. La so tema principal, "Barcelona", foi escoyíu pol Comité Olímpicu español, himnu oficial de Los Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992. Interpretar en direutu en dos causes. La primera nel Ku Club d'Eivissa'l 29 de mayu de 1987, y la segunda, dientro de los conciertos de "La Nit" d'ochobre de 1988, onde presentaron tres canciones en direutu; "How Can I go On", "The Golden Boy" y "Barcelona". Nun pudieron actuar na ceremonia d'apertura de los Xuegos Olímpicos de 1992 pol fallecimientu de Freddie Mercury un añu antes.
En 1988 Caballé participó nel esitosu álbum Purísimo Sara de Sara Montiel, grabando a dúu con ella'l clásicu "La violetera". Esti álbum algamó grandes ventes (Discu d'Oru y depués Discu de Platín) y mereció un premiu en Nueva York.
Montserrat Caballé interpretó más d'ochenta personaxes operísticos, que van dende la ópera barroca, hasta Verdi, Wagner, Puccini, y Richard Strauss. Interpretó papeles tan distintos como Norma, Salomé, Violeta, la Marschallin, Semiramide o Isolda, amplitú de repertoriu reflexáu nes sos munches grabaciones. Tamién interpreta cantares populares españoles.
Premiu Príncipe d'Asturies de les Artes 1991 a la Xeneración Llírica Española representada por Montserrat Caballé, Plácido Domingo, José Carreras, Alfredo Kraus, Teresa Berganza, Victoria de los Ánxeles y Pilar Lorengar personificando, según el Xuráu, col so inmensu talentu musical un momentu d'escepcional brillantez de la llírica española, proyeutando universalmente'l nome d'España y favoreciendo un creciente amor pola música nel conxuntu de la sociedá.
La so voz ye notable pola so pureza, control y potencia absoluta.
En 2010 trató de defraudar mediu millón d'euros a la facienda pública española asonsañando ser residente n'Andorra, fraude que darréu reconoció ante la fiscalía, aceptando una condena de seis meses de cárcel.
El 20 ochobre de 2012, sufrió un ictus de calter leve en Ekaterimburgu mientres una xira por Rusia, foi treslladada al Hospital de la Santa Cruz y San Pablo de Barcelona y recibió l'alta hospitalaria once díes dempués.[15]
El 14 d'agostu de 1964 casóse col tenor Bernabé Martí (Villarroya de la Sierra, Zaragoza, 14 de payares de 1928) nel Monesteriu de Santa María de Montserrat (Monistrol de Montserrat, Barcelona), col que tuvo dos fíos: Bernabé y Montserrat Martí Caballé (1972)[16] (tamién conocida como Montsita); esta postrera tamién se dedicó a la ópera como sopranu y grabó dellos cantares con ella.
La so fía Montsita casóse con Carlos de Navas Mir (2006-2007). En 2009 empareyar con Daniel Faidella y foi madre d'una neña llamada Daniela (Barcelona, 3 de setiembre de 2011).
Ente los munchos premios musicales recibíos cabo destacar la Medaya d'Oru del Gran Teatre del Liceu en 1996, el “Premiu Grammy” a la meyor interpretación vocal solista de música clásica recibíu en 1969 pola so interpretación nel álbum “Rossini: Rarities”. El 1982 foi gallardoniada cola Medaya d'Oru de la Xeneralidá de Cataluña y en 1991 col Premiu Príncipe d'Asturies de les Artes xunto con Victoria de los Ánxeles, Teresa Berganza, José Carreras, Pilar Lorengar, Alfredo Kraus y Plácido Domingo.
En 1966 foi estremada col llazu de dama de la Orde de Sabela la Católica.[17][18]
El 17 de xunetu de 1975 foi estremada cola gran cruz de la Orde d'Alfonso X el Sabiu.[19]
Nel añu 2003 foi gallardoniada col Premiu Nacional de Música de Cataluña, que concede la Xeneralidá catalana, “pola so torna al Gran Teatru del Liceu con operar ‘Enric VIII’, de Camille Saint-Säens”.
En xunetu de 2008 foi investida doctora honoris causa pola Universidá Internacional Menéndez y Pelayo, coles mesmes que se definía como “española” y “billingüe”[20]
El 4 d'avientu de 2009 foi distinguida como Dama Gran Cruz de la Orde al Méritu de la República Italiana pol presidente de la República Italiana.[21] El 8 de febreru de 2011 foi investida doctora honoris causa pola Universidá de Barcelona.[22][23]
El 9 de xunu de 2013 foi condecorada cola Orde d'Honor d'Armenia, la mayor distinción d'esti país.[24]
El 18 de payares de 2013 foi condecorada cola Medaya Internacional de les Artes de Madrid, que concede la Comunidá de Madrid.[25]