Pearl Jam

Pearl Jam
Orixe Estaos Xuníos
Xéneru(os) Grunge
Sellu discográficu Monkeywrench Records (es) Traducir, Universal Music Group, J Records (es) Traducir y Epic Records
Miembros
Eddie Vedder, Stone Gossard, Mike McCready, Jeff Ament, Matt Cameron y Josh Klinghoffer
Enllaces esternos
Sitiu web oficial https://pearljam.com
Discogs 175395
Facebook PearlJam
Twitter PearlJam
IMDb nm2149824
[editar datos en Wikidata]

Pearl Jam ye un grupu de grunge y rock alternativu formáu en Seattle, Estaos Xuníos, nel añu 1990. El grupu taba orixinalmente compuestu por Stone Gossard (guitarra rítmica), Jeff Ament (baxu), Mike McCready (guitarra principal), Eddie Vedder (voz) y Dave Krusen (batería). El batería na formación actual ye Matt Cameron, miembru coles mesmes de Soundgarden, que pertenez al grupu dende 1998.

Formada dempués de la desintegración de Mother Love Bone, grupu anterior de Gossard y Ament, Pearl Jam rompería'l gran mercáu col so álbum debú Ten. Xunto a Nirvana, Alice in Chains y Soundgarden tán consideraos como una de les bandes más grandes ya influyentes de tola escena de Seattle. Magar ser reconocíos como unu de los grupos más importantes ya influyentes del Grunge, Pearl Jam siempres destacó por un Rock con toques más melódicos ya influencies de grupos de Rock de los años 60 y 70 como The Who, Led Zeppelin o Pink Floyd. Los sos miembros siempres se caracterizaron pol so refugu a determinaes práutiques comunes na industria musical, como por casu la realización de videos promocionales; tamién ye conocíu'l so boicó a la empresa Ticketmaster. La revista Rolling Stone describir en 2006 como un grupu que "pasóse la mayor parte de la década pasada destruyendo la so propia fama".[1]

Pearl Jam ye consideráu unu de los grupos más importantes de la década de 1990.[2] Hasta la fecha, el grupu vendió 30 millones d'álbumes nos Estaos Xuníos,[3] según una cantidá averada de 65 millones de discos en tol mundu.[4][5] Pearl Jam sobrevivió y superó en ventes a munchos de los sos contemporáneos de la escena del rock alternativu de los noventa, y ta considerada una de les bandes más influyentes de la década. El críticu de música Stephen Thomas Erlewine, de la revista musical Allmusic, califica a Pearl Jam como "la banda de rock norteamericana más popular de los 90".[6] Los álbumes Vitalogy y Ten fueron incluyíos pola revista Rolling Stone na so llista de los 500 meyores discos de la historia. La banda foi incluyida nel Rock and Roll Hall of Fame y el so cantante Eddie Vedder figura na séptima posición de la llista de los 100 meyores cantantes de siempre ellaborada por Rolling Stone.

Historia

[editar | editar la fonte]

Entamos (1980-1990)

[editar | editar la fonte]

La historia de Pearl Jam remontar a la década de 1980. Los oríxenes de la banda atópase en Green River, grupu de grunge formáu en 1983 colos restos d'otres bandes de la escena de Seattle. Green River taba integráu orixinalmente por Stone Gossard (del grupu March of Crimes y The Ducky Boys) a la guitarra, Jeff Ament (de Deranged Diction) al baxu, el cantante Mark Arm (ex miembru de los grupos Mr. Epp, Spluii Numa y Limp Richerds, y dempués miembru de Mudhoney), el guitarrista Steve Turner (ex miembru de Mr. Epp, The Limp Richerds y The Ducky Boys, y dempués miembru de Mudhoney) y el batería Alex Vincent. Green River llegó a grabar dellos EP y a apaecer en delles escoyetes d'artistes de la so discográfica Sub Pop,[7] pero finalmente se desintegró en 1987. Son recordaos como unu de los primeros grupos importantes del naciente xéneru grunge de Seattle.[8]

Dempués de la rotura, Arm y Turner crean Mudhoney, ente que Gossard y Ament empiecen a entamar el so nuevu proyeutu. Escontra 1988 xunir al cantante Andrew Wood (ex miembru de Malfunkshun) y empiecen a da-y forma al grupu que se convertiría en Mother Love Bone. Xunto col guitarrista Bruce Fairweather y el batería Greg Gilmore, introdúcense cada vez más na escena de Seattle y empiecen a llamar l'atención por el so estilu, nel que se fundía'l glam rock col punk.[9] En 1989 llogren que la compañía discográfica PolyGram contratar, y empecipien les grabaciones de lo que sería'l so primer álbum, de nome Apple, proyeutáu pa llanzase en 1990. Selmanes antes del llanzamientu del álbum, Andrew Wood muerre por una sobredosis de heroína, el 19 de marzu d'esi añu.[10]

Mother Love Bone se desintegra tres la muerte de Wood, polo que Ament y Gossard empiecen una vegada más la busca de personal pa formar un nuevu grupu; en 1990 reclutan al guitarrista Mike McCready (ex miembru de Shadow) y con él empiecen a tocar como tríu de manera informal. Mientres esti periodu Chris Cornell, cantante de Soundgarden y amigu personal de Wood, escribe un par de cantares nel so homenaxe y píde-y a Ament, Gossard y McCready que lu ayudar a grabales. El proyeutu col tiempu crez hasta convertise nun álbum completu d'homenaxe, que toma'l nome de Temple of the Dog en referencia a la lletra del cantar "Man of Golden Words" de Mother Love Bone.[11]

Yá cola ayuda del batería de Soundgarden, Matt Cameron, el proyeutu Temple of the Dog empieza a grabar delles de los cantares que van apaecer nel discu homenaxe a Wood. Dalgunes de los cantares que se grabaron fueron utilizaes como deamos de los cantares del nuevu grupu de Ament, Gossard y McCready. Una d'esos cantares ye "Times of Trouble", que con delles variaciones na lletra y la música, sería llanzada como una cara B del futuru grupu, llamada "Footsteps".[12]

Creando un nuevu grupu

[editar | editar la fonte]

Ensin cuntar entá con batería nin cantante, el tríu Ament/Gossard/McCready empieza la busca de los nuevos miembros del grupu. P'acelerar la busca, graben una maqueta de les sos composiciones más recién ayudaos por Matt Cameron na batería y que titularon The Gossman Project. La busca facer non yá na escena de Seattle. Una de les persones coles qu'entá nun tuviera contautu ye Jack Irons, ex batería de Red Hot Chilli Peppers.[13]

Irons píde-yos una demo pa poder partila ente los sos conocíos; apúrren-y un estractu de cinco canciones del Gossman Project (Conocíu anguaño ente los siguidores del grupu como The Stone Gossard Demo '91). Dicha grabación contién los cantares conocíos anguaño como Once, Footsteps, Alive, Black y Alone, toes elles en versión instrumental.[14] Lo qu'asocede de siguío va determinar el futuru del grupu: Irons, en llugar de consigui-yos un batería, da-y la grabación al so compañeru de baloncestu y surfista de San Diego el cantante Eddie Vedder, quien nesi momentu trabayaba como emplegáu nuna gasolinera y fuera cantante del grupu Bad Radio. La historia que se rellata ye que Vedder, una vegada recibida la demo, la escucha mientres tola nueche y que a la mañana siguiente mientres surfea como yera la so costume, con música dando vueltes entá pela so cabeza van viniéndo-y les lletres a la mente.[13] Yá en casa, aprovechando esi momentu d'inspiración, graba les voces de trés de los cantares, renombrándolas como "Alive", "Once" y "Footsteps". Vedder concibe estos cantares, como va afirmar dempués, en forma de mini-ópera, conocida dende entós como la "Triloxía Momma-son".[15] Vedder unvia de vuelta a Seattle el so demo, qu'impresiona fuertemente a Mike, Stone, Jeff y al so nuevu miembru, el batería Dave Krusen. En menos d'una selmana Vedder ta en Seattle y darréu dan empiezu les sesiones de lo que va ser el nuevu discu de la banda, entá ensin nome.[13]

Coles mesmes, tando casi llistu'l proyeutu de Temple of the Dog, Chris Cornell convida a Vedder a que canten xuntos la tema que va ser el senciellu d'esi discu, "Hunger Strike". D'esa manera, l'alliniación definitiva de dichu proyeutu queda con Cornell y Vedder nes voces, Jeff Ament al baxu, Stone Gossard y Mike McCready a la guitarra y Matt Cameron a la batería.[16] L'álbum nun ye llanzáu a la venta hasta abril de 1991.

Yá xuntos y con dellos díes d'ensayu, el grupu empieza a grabar más demos col fin de dase a conocer dientro de la escena de Seattle, a pesar de nun tener entá un nome definíu. Delles d'estes grabaciones teníen formatu de casete, n'ocasiones ilustraes a mano por Vedder. Unu d'ellos, a chancia, tien na portada'l cromu d'un xugador de baloncestu de la NBA, Mookie Blaylock; la idea de tomar esi nome gústa-yos y ye según empiecen a faese llamar. El grupu fai'l so debú en vivu, sol nome de Mookie Blaylock, el 22 d'ochobre de 1990 nel club Off Ramp de Seattle, apadrinaos por Alice in Chains.[17]

Pearl Jam

[editar | editar la fonte]

Los meses siguientes avancen rápido pa la naciente banda: en payares empecipien la grabación del so primer demo profesional. Mientres febreru de 1991 salen de xira por tola costa oeste de los Estaos Xuníos como teloneros d'Alice in Chains, y pa marzu entren de nuevu al estudiu pa empezar la grabación del so primer discu.

Debíu al creciente interés qu'espierta la escena grunge de Seattle, Cameron Crowe, nesi entós productor de la cadena estauxunidense MTV, empieza a filmar una película que'l so escenariu principal ye l'ambiente musical de la ciudá. Singles representó una escelente forma de dar a conocer al mundu lo que nesi entós pasaba en Seattle. Eddie Vedder, Stone Gossard y Jeff Ament actúen na película como miembros de la banda ficticia Citizen Dick, liderada pol protagonista Matt Dillon.[18]

Dempués de roblar con Epic Records, el grupu vese obligáu a camudar el so nome por problemes comerciales. Equí empiecen una serie de teoríes avera del orixe del actual nome de la banda, qu'agora yá ye un símbolu na historia musical moderna: Pearl Jam. El más famosu d'esos mitos provién del propiu Vedder, que cunta cómo la so bisagüela, de nome Pearl, taba casada con un nativu americanu al qu'ella-y preparar una auria (jam n'inglés) fecha a base de peyote.[19] A pesar de ser considerada como verdadera por enforma tiempu, esta historia ye en realidá una chancia de Vedder.

Na revista Rolling Stone apaez un reportaxe nel que se menta una historia distinta avera del orixe del nome. Cúntase que'l grupu tenía ente los sos posibles nomes la pallabra «Pearl». Dempués, mientres un conciertu de Neil Young, cunten qu'ésti empezó a realizar unos jams (improvisaciones) qu'impresionaron al grupu. Nesi momentu foi Jeff Amentt el que comentó que'l grupu podría llamase Pearl Jam, idea que foi aceptada polos demás integrantes que taben escuchando'l conciertu como parte del públicu.[20]

Ésitu comercial (1991-1993)

[editar | editar la fonte]

Tando en puertes el so debú discográficu Dave Krusen, aduciendo problemes personales debíos a la so adicción al alcohol,[21] abandona'l grupu tres la fiesta de presentación de la película Singles. La salida de Krusen da entamu al constante problema de la banda colos bateríes, yá que por diverses razones cuntó con cinco miembros distintes hasta agora. Krusen ye sustituyíu por Matt Chamberlain, que tocara enantes con Edie Brickell and New Bohemians.[22] Dempués de dellos conciertos (incluyíu'l conciertu nel que se filmó el videu del cantar "Alive"[23]), Chamberlain dexa Pearl Jam pa xunise al grupu de sofitu del programa Saturday Night Live.[22] Antes de la so salida, Chamberlain encamiénta-yos a Dave Abbruzzese como'l so reemplazu;[24] Abbruzzese xunir al grupu mientres la xira de sofitu del nuevu discu y va formar parte de Pearl Jam mientres dos álbumes más.

El primer discu del grupu ve la lluz por fin el 27 d'agostu de 1991 col títulu de Ten, n'homenaxe a Mookie Blaylock (dichu xugador utilizaba'l númberu diez na so camiseta) y el cantar "Alive" llánzase como'l so primer senciellu. El discu, xunto al Nevermind de Nirvana, ye consideráu unu de los motores que dieron al movimientu musical de Seattle la so puxanza mundial.

Mientres finales de 1991 Pearl Jam dedicar a telonear a delles bandes importantes como Smashing Pumpkins o Red Hot Chilli Peppers, pero ye col llanzamientu de Ten col que'l grupu empieza a realizar xires, principalmente mientres 1992. Pa febreru d'esi añu'l grupu da entamu a la so primer xira europea; al tornar a Seattle, tienen de suspender un conciertu una y bones l'asistencia al mesmu (25.000 persones) degola llargamente les mires que se teníen.

El llunes 16 de marzu de 1992 graben pa la cadena MTV un conciertu de la so serie Unplugged, que se tresmite'l 13 de mayu, y que nun ye llanzáu comercialmente hasta marzu de 2009. En xunu tornen a Europa, esta vegada tocando ante grande cantidaes de públicu, siendo les actuaciones más importantes el so conciertu nel PinkPop festival nos Países Baxos y el festival Rock am Ring nel circuitu de Nürburgring, Alemaña, onde toquen ante cincuenta mil persones. Sicasí, ye mientres esta xira cuando empiecen a dase los primeros síntomes de molestia contra'l mundu del estrellalgu per parte del grupu, yá que mientres el conciertu realizáu en Estocolmu, Suecia, son sustraíos de los sos camarinos varios oxetos personales, incluyíu un cuadiernu de notes de Vedder. De regresu a Estaos Xuníos xunir a Soundgarden, Ministry, Ice Cube y Red Hot Chili Peppers ente otros pa participar na segunda edición del festival Lollapalooza.

"Jeremy" convertir nunos de los singles más vendíos de la década de los 90.

N'agostu de 1992 ye llanzáu'l videu musical de la tema "Jeremy", tercer senciellu del álbum Ten y unu de los sos videos musicales más famosos. A la llarga, ésti provocaría'l segundu conflictu de la banda, esta vegada contra les cadenes de televisión musicales (principalmente MTV), una y bones el videu foi censuráu y n'ocasiones prohibíu porque, n'opinión del grupu, dábase muncha más importancia al impautu visual del videu y los conflictos qu'ésti pudiera causar qu'a la propuesta artística. Pearl Jam entá graba un videu más pal cantar "Oceans" (que solo ye llanzáu n'Europa), pero a partir d'entós niéguense a grabar nuevos videos promocionales pa los sos cantares. Jeff Ament resume l'actitú del grupu al comentar nuna entrevista: "Nun queremos que la xente recuerde los nuesos cantares como videos".[13] Van Caltener esta postura mientres seis años.

A entamos de 1993 la fama del grupu yera inmensa, y ello fai qu'empiecen sentise incómodos, sobremanera Eddie Vedder, que lleva la mayor parte de la carga de la popularidá del grupu.[13] Esi añu Vedder ye convidáu polos miembros sobrevivientes de The Doors pa cantar dellos cantares del grupu mientres la ceremonia del so ingresu al Salón de la Fama del Rock. En xunu'l grupu sale de nuevu de xira per Europa como teloneros de Neil Young y U2.

El 19 d'ochobre sale a la venta Vs., segundu álbum de la banda, vendiendo na so primer selmana 950.378 copies.[25] Nel discu déxase ver daqué de la roxura y rabia que sienten contra los medios y tou la redolada de la fama nel que se sienten zarraos. L'acoso per parte de les revistes especializaes crez; Rolling Stone y Spin Magacín saquen entevistes y reportaxes sobre la banda, ya inclusive la revista Time pon a Vedder na so portada'l 25 d'ochobre d'esi añu. Nesi númberu de la revista inclúyese un artículu sobre la creciente popularidá del grunge. Vedder amuésase enoxáu pol usu de la fotografía de la portada y pola forma en que'l grupu ye presentáu nel artículu. va convertir nel tercer conflictu del grupu: a partir d'esi momentu la so rellación cola prensa ye más y más tirante, hasta'l grau de negar entrevistes a cualquier mediu, terminar coles ruedes de prensa y dexar d'apaecer en programes de televisión de forma regular. Al ver esto, xente de la industria musical comentaba que la so actitú recordaba a la de Led Zeppelin, nel sentíu de que dicha banda "inoraba a la prensa y daba la so música direutamente a los fans".[26] Van Caltener esta postura hasta 2003, cuando sorpresivamente dan una rueda de prensa previa al so primer conciertu na Ciudá de Méxicu.

L'entamu del "Non" (1994-1997)

[editar | editar la fonte]

Esti periodu empieza en 1994 y da entamu a una de les etapes más complexes del grupu. Tres l'ésitu de Pearl Jam nos sos dos últimos álbumes d'estudiu, la banda encher y empecipia una campaña pa "destruyir" la so fama. Esto compleméntase cola muerte de Kurt Cobain n'abril de 1994. La muerte del vocalista de Nirvana traxo a la fin del grunge na escena mainstream, y tamién s'aniciaron conflictos internos nel grupu pola predominancia d'Eddie Vedder nes composición de cantares.

A entamos del añu'l grupu sigue en xira, siguiendo cola segunda parte de la xira promocional del álbum Vs. El 1 de marzu de 1994, Pearl Jam anuncia la so intención de caltener los precios de los conciertos d'esa xira per debaxo de los 20 dólares,[27] yá que consideraba que la empresa Ticketmaster aprovechaba la so posición d'axencia de ventes dominante n'Estaos Xuníos pa perxudicar tanto a los grupos como a los fanes que diben velos. El siguiente pasu foi l'anunciu posterior de que Pearl Jam sigue cola xira ensin cuntar colos servicios de Ticketmaster. Con esto empecipia unu de los conflictos llegales más importantes de la década y que va marcar el futuru del grupu.[28] Les consecuencies de la demanda contra Ticketmaster dexáronse sentir, en mayu de 1994 el grupu vese obligáu a atayar les sos xires, en xunu, Jeff Ament y Stone Gossard (los principales promotores d'esta demanda) comparecen ante un subcomité de la cámara de representantes de los Estaos Xuníos, testificando nel pleitu de monopoliu llevantáu contra la empresa; terminaes les sesiones de grabación del tercer discu de la banda, Dave Abbruzzese dexa'l grupu'l 1 d'agostu, aduciendo problemes personales, pero tou indica que foi por diferencies col restu del grupu pol asuntu Ticketmaster (principalmente con Stone Gossard).[29] Pa cubrir colos sos compromisos pendientes, Vedder píde-y al so amigu Jack Irons que reemplace a Abbruzzese na batería, debutando'l 1 d'ochobre nel conciertu Bridge School Benefit. Sicasí, la secuela más doliosa que dexa'l conflictu llegal, tantu pa la banda como pa los sos siguidores, ye'l dramáticu amenorgamientu de los sos conciertos en direuto en 1994 y 1995 (de 150 nel periodu 92-93 a un pocu más de 80 nel periodu 94-95),[30] provocando que mientres tou 1994 nun realicen xires fora de los Estaos Xuníos y práuticamente nun ufiertar conciertos por casi trés años en dichu país.[31]

A pesar d'esti clima d'incertidume, la espectación pola tercer entrega del grupu ye grande. El 22 de payares llanzar a la venta Vitalogy n'edición especial en vinilu, llogrando una cantidá de ventes bien importante a pesar de que'l formatu en vinilu yá empezaba a quedar descontinuado poles compañíes discográfiques. Unos díes dempués ye llanzada la versión en discu compactu, algamáu ventes de 877.000 copies na so selmana de debú (el segundu llugar con más ventes na historia na so primer selmana).[25] A pesar de ser un discu difícil y duro, espresa perbién el momentu xeneracional que se taba viviendo.[29]

1995 ye un añu de conflictos internos. Dizse qu'empiecen tensiones ente Vedder y el restu de la banda, hasta'l grau que Jeff Ament abandona al grupu mientres un tiempu,[32] colo que s'espublicen los primeros rumores d'una posible desintegración. Sicasí tamién ye un añu de cambéu y rexeneración al interior del grupu. Mientres anguaño los conciertos vuelven dase adulces, gracies a una pequeña compañía de venta de boletos que, inorando les presiones de Ticketmaster, apuerta a remanar los sos conciertos (a pesar de que dellos tienen que ser suspendíos).

Pa evitar la rotura, los miembros del grupu dedicar a buscar proyeutos alternos qu'ayuden a solliviar la tensión qu'empieza a surdir ente ellos. Ye mientres esta dómina na que cada unu de los miembros del grupu empieza a espandise y a crear grupos alternos a Pearl Jam o a arreyase en nuevos ámbitos, rellacionaos o non colo musical. Tamién como grupu empiecen a realizar otru tipu de proyeutos. Unu de los más significativos ye un proyeutu radiofónicu, onde Pearl Jam dedicar a tresmitir en direuto a grupos de la escena grunge como Soundgarden, Mudhoney o Mad Season y coles mesmes cantares de la mesma banda. Esti proyeutu foi tresmitíu'l 8 de xineru de 1995 y ye llamáu Self-Pollution Radio. Mientres estes retresmisiones, Eddie Vedder anuncia que Jack Irons oficialmente conviértese nel so nuevu batería.[33]

L'otru gran proyeutu d'anguaño pal grupu, y que a futuru les ayuda a camudar el so aldu artísticu, ye participar como banda de sofitu pa les grabaciones del nuevu discu de Neil Young, llamáu Mirror Ball. Ensin les presiones de ser ellos los estelares, el grupu llogra una cohesión enorme mientres les sesiones, consiguiendo un gran trabayu.[ensin referencies]

En 1996, con un Pearl Jam anováu y relaxáu, danse entamu a les sesiones pal so cuartu discu, les que dan como resultáu l'álbum más aldericáu del grupu hasta agora, el polémicu Non Code. Dende'l llanzamientu del primer senciellu "Who You Are" agorábase un cambéu drásticu nel soníu del grupu. Esperimentación ye la pallabra que define al nuevu discu, daqué que munchos fanes del grunge y dellos críticos nun aceptaron nel grupu. Non Code ye llanzáu esautamente cinco años dempués que Ten y debuta nel númberu 35 del Billboard Hot 100, el más baxu hasta entós.

Sicasí, el llogru más grande de Non Code ye que-y da un nuevu impulsu al grupu, realcontrando la forma de convivir cola fama ensin tener que sacrificar la propuesta artística. Los cantares conteníos nel discu signifiquen una meyora tocantes a lo que veníen realizando nos sos discos anteriores, con un conteníu muncho más espiritual nes lletres y un ritmu más relaxáu a diferencia de la rabia de Vs. o Vitalogy.

Dempués de les convulsiones sufiertes, 1997 vien ser un añu d'aselu al interior del grupu. Cada unu de los miembros dedicar a los sos proyeutos alternos y apaecer en diversos eventos de beneficencia. El 8 de xunu, Eddie Vedder y Mike McCready apaecen nel conciertu Tibetan Freedom y nos primeros díes de payares apaecen como grupu de soporte pa los Rolling Stones en cuatro conciertos realizaos n'Oakland, California. Gracies a esi aselu, el grupu llogra un gran ambiente artístico que se ve reflexáu nes sesiones pal so quintu álbum, del cual, al cerrar l'añu, dan la so primer muestra col llanzamientu na Nuechebona de 1997 del senciellu "Given To Fly".

Yield y Binaural (1998-2001)

[editar | editar la fonte]

El periodu qu'entiende estos años puede ser consideráu como contradictoriu. Ente que per un sitiu el grupu sufre dellos golpes que los ponen de nueva cuenta en cantu de la separación, por otru van adquiriendo adulces un gran maduror tanto artística como personal y de grupu. 1998 ye l'añu que ve surdir unu de los discos más aclamaos de la banda, Yield. Nesti álbum recueyen toles enseñances llograes nel so predecesor Non Code, combinándoles col rock duru y direutu que siempres los caracterizó. D'igual forma'l grupu adulces empieza a reabrise a la prensa y la televisión, yá que pa promover el so nuevu discu apaecen en programes de televisión como'l "Late Show with David Letterman, amás de llanzar el so segundu proyeutu radiofónicu, esta vegada tituláu Monkey Wrench Radio.[34]

Amás, pa sofitar el llanzamientu del álbum, Pearl Jam anuncia una nueva xira al traviés de tolos Estaos Xuníos y parte d'Oceanía y Ḥawai, mesma que ta entamada pa durar tol añu completu. Paecía que'l grupu tornaba a la normalidá, pero tando yá en plena xira, Jack Irons tien de dexar el grupu por problemes de salú. Este foi un golpe importante pal grupu, yá que Irons tenía llazos d'amistá bien fuertes principalmente con Eddie Vedder. Providencialmente nun tienen dificultá n'atopar un reemplazu, yá que casi de momentu solicitáron-y a un vieyu conocíu, Matt Cameron, integrase a la banda pa cubrir el buecu dexáu por Irons. Cameron nesi momentu atopábase desemplegáu una y bones un añu tras Soundgarden habíase desintegráu.

Nuevos proyeutos ayuden tamién a reafitar la presencia del grupu. Llancen a la venta la so primer realización en videu (el documental Single Video Theory) y el so primer álbum en direuto oficial (el Live On Two Legs), amás de llanzar el so primer videu promocional en seis años pal cantar "Do the Evolution", que ye grabáu dafechu n'animación dirixíu por Todd McFarlane, creador del cómic Spawn.

Como lo fixeren desque empezaron como grupu, Pearl Jam distribúi al so club de fanes oficial un discu de coleición, el famosu X-Mas Single (senciellu de Navidá). Hasta esi momentu nun pasara de ser una rareza namái pa coleicionistes; sicasí, na edición de 1998 el grupu inclúi dos versiones, "Last Kiss", realizada orixinalmente en 1964 por J. Frank Wilson and the Cavaliers, y "Soldier of Love", orixinal d'Arthur Alexander. Dambos cantares fueron grabaes mientres la segunda parte de la xira norteamericana de 1998. Pa entamos de 1999 esti senciellu, pero principalmente "Last Kiss", empieza a recibir un terrible espardimientu per radio, gracies a pidimientos masivos feches polos oyentes.

Fotografia de la Nebulosa MyCn 18 o Reló de sable tomada dende'l Telescopiu espacial Hubble. Esta imaxe foi usada pol grupu pa ilustrar la portada del álbum Binaural.

La demanda que tienen los cantares del X-Mas Single vuélvese tan grande, que'l grupu decide, el 8 de xunu de 1999, llanzar de manera comercial el senciellu "Last Kiss"/ "Soldier of Love". Una selmana dempués, dambos cantares son incluyíes nel discu a beneficiu de los refuxaos de Kosovu Non Boundaries, lo cual impulsa les ventes del senciellu entá más. Primero que terminara'l mes, el senciellu algama'l númberu 2 na llista Billboard Hot 100 (el so senciellu que meyor puestu ocupó hasta 2007). Yá p'abril de 2000, l'álbum recalda más de 6,7 millones de dólares d'Estaos Xuníos, y el senciellu "Last Kiss" convertir nel ésitu comercial más grande que Pearl Jam tuvo hasta la fecha.

L'añu 1999 termina yá ensin grandes respigos, empezando les sesiones del so nuevu álbum el 1 de setiembre, yá con Matt Cameron como batería de planta. A finales d'añu llancen la páxina web oficial del club de fanes del grupu, llamada nesi entós como Tenclub.net.

El sestu discu de la banda, Binaural ve la lluz colos primeros meses de 2000, el 16 de mayu, y casi simultáneamente anuncien la so primer xira europea en 5 años. Pal 23 de mayu embarcar nuna de les xires que los lleva a percorrer casi toa Europa y que va marcar en munches formes el destín del grupu.

Dende los entamos del grupu, Pearl Jam foi, xunto con Nirvana y U2, una de les bandes que más foi piratiada. Ye posible atopar un catálogu enorme d'ediciones alternatives y actuaciones en direuto del grupu grabaos de forma illegal (o bootlegs, como se-yos conoz nel ámbitu musical). Pearl Jam yera consciente d'esta actividá, hasta'l puntu que non yá la dexó,[35] sinón que pa la xira europea del 2000 anunció que llanzaríen a la venta la totalidá de los conciertos en discos dobles. La idea orixinal yera ufiertar estos bootlegs oficiales namái al club de fanes,[36] pero por cuestiones contractuales viéronse obligaos a llanzar la totalidá de bootlegs, qu'a la fin de la xira de 2000 seríen 72, en tiendes. D'esta miente nacen les famoses Bootleg Series de Pearl Jam. Hasta la fecha en caúna de les sos xires siguieron ufiertando les sos bootlegs en vivu.

Tou paez indicar que la xira europea terminaría de forma normal, sicasí la traxedia algamó al grupu n'unu de los sos conciertos. El 30 de xunu de 2000, mientres Pearl Jam actuaba nel Festival Roskilde en Dinamarca, l'ensame empieza a avanzar escontra l'escenariu, entartallando contra les bardes de contención a la xente que s'atopa na parte más cercana al escenariu, tou esto ante los mesmos güeyos de la banda. Un Eddie Vedder plasmáu ataya'l conciertu y pide al traviés del micrófonu que la xente dea un pasu escontra tras, pero tou resulta inútil, 9 persones muerren entartallaes debíu al emburrie de la xente de la parte frontera.[37]

Ante la traxedia'l grupu taramiéllase. Atáyense los últimos dos conciertos de la xira europea y les idees de separación empiecen a rondar al interior del grupu. La resultancia de la investigación policial sobre la traxedia revela que fueron problemes téunicos los que provocaron el sucesu,[38] evitando con esto en cierta manera que'l grupu siéntase responsable de les muertes y dixébrese por esta causa. El grupu decide siguir colos sos planes, empezando cola xira norteamericana, onde amás s'inclúi'l conciertu onde celebren el so décimu aniversariu. Sicasí, a manera d'homenaxe a los cayíos, el grupu nun interpreta'l cantar "Alive" en nengún d'esos conciertos hasta'l final, realizáu en Seattle.[39]

L'añu siguiente ye un añu d'aselu pal grupu, magar los sos proyeutos nun paran. Pa mayu de 2001 llánzase'l DVD Touring Band 2000, escoyeta de los meyores momentos de la xira estauxunidense de 2000. Dempués de los atentaos del 11 de setiembre a les Torres Ximielgues de Nueva York; Eddie Vedder, Mike McCready, y Neil Young interpreten el cantar "Long Road" nel programa America: A Tribute to Heroes, a beneficiu de les families de les víctimes del incidente.

Activismu político (2002-2005)

[editar | editar la fonte]

Esti periodu ta carauterizáu pol fuerte activismu nos que los miembros del grupu (y n'especial Eddie Vedder) vense arreyaos, influyíos principalmente poles actitúes del gobiernu estauxunidense frente a los ataques del 11 de setiembre y pola actitú que tomó la banda posterior a la Traxedia de Roskilde.

Mientres gran parte del añu'l grupu zarrar pa la grabación del so séptimu álbum d'estudiu, asina que les sos interpretaciones en direuto son bien poques. Sobresal la participación de Eddie Vedder na inducción al Salón de la Fama del Rock and Roll de The Ramones, el 18 de marzu de 2002.

Mientres s'atopaben grabando nel estudiu, el 19 d'abril de 2002, anúnciase la muerte de Layne Staley, cantante del grupu Alice in Chains, causada por una sobredosis d'heroína. La noticia impacta fuertemente al grupu ya inspira a Eddie Vedder a escribir un cantar dedicáu a Staley titulada "4/20/02". El cantar nun se llanza hasta 2004, como parte de la escoyeta de llaos-B y rareces del grupu llamada Lost Dogs.

El nuevu discu empieza a ver la lluz col llanzamientu del so primer senciellu, tituláu "I Am Mine", llanzáu'l 8 d'ochobre de 2002 y col llanzamientu mundial de Riot Act el 12 de payares. A pesar de la mira xenerada, l'álbum namái viende 166.000 copies na so selmana de llanzamientu (muncho menos de lo llograo por tolos sos llanzamientos anteriores). Riot Act carauterizar por un soníu más basáu nel folk y la música esperimental, sofitaos por un órganu B3, executáu por un miembru non oficial del grupu, Kenneth Boom Gaspar, y que-y da al álbum un sellu inusual nel grupu en cantares como "Love Boat Captain" por casu. Amás, inclúyese un cantar tituláu "Arc", un esperimentu vocal realizáu por Vedder a manera de tributu a los nueve persones que morrieron nel Festival Roskilde en xunu de 2000. "Arc" foi interpretada en direuto mientres la xira de 2003 solamente en nueve causes y foi esaniciada de los bootlegs correspondientes como un actu de respetu.[40]

El 2003 empecipia cola nueva xira mundial de la banda, que cubre orixinalmente Xapón, Australia y los Estaos Xuníos. Esta xira llueu se vuelve controversial, una y bones Vedder empieza a incluyir un show anti-Bush cuando la banda interpreta'l cantar "Bu$hleaguer", que non siempres ye bien recibíu polos espectadores. Mención estreme merez lo asocedío nel conciertu inaugural de la xira norteamericana, realizáu na ciudá de Denver, el 1 d'abril de 2003.[41] Nesti conciertu, el públicu queda plasmáu al ver como Eddie Vedder empieza a cutir una mázcara del presidente George W. Bush. Muncha xente ulla l'actu y abandona el recintu ante la sorpresa de tol grupu.[42]

Mientres esta xira'l grupu trata de faer coses nueves nos conciertos. En delles ocasiones dando recitales de más de 30 cantares, ufiertando un espectáculu previu semi-acústicu en Boston, o procurando repitir los menos cantares posibles ente cada conciertu. Escontra mayu, el grupu anuncia una estensión de la so xira norteamericana, na cual inclúyese per vegada primera a Méxicu. La xira en Méxicu resulta distinta en dellos aspeutos, yá que previu al so primer conciertu, el 17 de xunetu de 2003, el grupu ufierta la so primer conferencia de prensa en casi 10 años. Amás, el tercer conciertu del grupu na Ciudá de Méxicu ye tresmitíu en direuto por radio y televisión a toa América Llatina.

Pa esta xira Pearl Jam continua col so proyeutu d'ufiertar los bootlegs de los sos conciertos del 2003, cola diferencia de que namái seis son llanzaos a la venta al públicu,[43] ente que la totalidá de los conciertos namái son ufiertaos na so páxina web.

2003 termina pa ellos con nuevos llanzamientos. Collaboren col direutor Tim Burton cola tema "Man of the Hour" pa la so película Big Fish, editen la so coleición de dos discos de rareces y llaos B, Lost Dogs; y llancen el Live at the Garden, DVD col conciertu realizáu nel Madison Square Garden el 8 de xunetu de 2003.

L'añu 2004 trescurre con bien poca actividá del grupu, yá que cada unu de los miembros dedicar a proyeutos personales. D'anguaño cabo destacar el fuerte activismu del grupu por cuenta de qu'en los Estaos Xuníos atópase n'añu d'eleiciones presidenciales. Pa reafitar la postura anti-Bush qu'asumieron, Pearl Jam toca'l cantar "Masters of War", orixinal de Bob Dylan nel programa Late Show with David Letterman del 30 de setiembre, como preámbulu a la so participación na xira Vote For Change (Votu pol cambéu).[44] Esta xira realizar del 1 al 13 d'ochobre a lo llargo de delles ciudaes estauxunidenses, acompañaos de grupos como Dixie Chicks, Dave Matthews Band, R.E.M., Bruce Springsteen, tou esto como parte de la campaña de concienciación pa evitar la reeleición de George W. Bush como presidente. Yá escontra final del añu llancen el so primer discu de Grandes ésitos tituláu Rearviewmirror: Greatest Hits 1991-2003.

A diferencia del añu anterior, 2005 lleva a Pearl Jam de xira al traviés de dellos llugares d'América, que va sirvilos de preparación pal nuevu discu que taben yá entamando. Un adelantu d'esi discu dar el 18 de marzu nun conciertu en Seattle, onde estrenaríen el cantar "Crapshoot".[45]

Ficheru:Pearl Jam @ U2 - Flickr - p a h (15).jpg
Eddie Vedder, mientres un conciertu de Pearl Jam en 2009.

P'abril de 2005 anuncien la realización d'una xira que toma delles ciudaes de Canadá. El 13 de xunetu realicen un conciertu na ciudá de Missoula, Montana, pa sofitar la candidatura al Senáu de los Estaos Xuníos de Jon Tester.

El 1 de setiembre empecipia la so xira norteamericana con un conciertu especial nel Anfiteatru Gorge, nes contornes de Seattle, interpretando un conciertu acústico y llétrico que dura pocu más 3 hores (interpreten en total 36 cantares) y arrinquen la so xira canadiense a otru día na ciudá de Vancouver, que llevar al traviés de ciudaes onde nunca antes habíen tocáu. Coles mesmes dan la noticia de que al concluyir la xira canadiense van realizar la so primer xira por toa Llatinoamérica, empezando'l 22 de payares en Chile, depués n'Arxentina, más tarde en Brasil y rematando en Méxicu. Pa toos estos conciertos, el grupu anuncia que la so nueva serie de Bootlegs van ser solu llanzaos en formatu MP3 y distribuyíos na so páxina web oficial. Esti fechu marca un precedente yá que dempués del escándalu provocáu pol programa Napster, les empreses discográfiques y munchos grupos musicales dedicárense a satanizar l'usu y venta de la música en formatos pa ordenador.

El cambéu a J Records y l'álbum homónimu (2006–2008)

[editar | editar la fonte]

Los trabayos pal siguiente álbum del grupu empezó dempués de la xira "Vote for Change" de 2004. En febreru de 2006, Clive Davis anuncia que Pearl Jam roblaba cola so discográfica, J Records, que como Epic Records ye parte de Sony Music Entertainment.[46] L'octavu álbum d'estudiu de la banda, Pearl Jam, foi llanzáu'l de 2 de mayu de 2006. Dellos críticos consideraron qu'esti álbum marcaba la torna de la banda al estilu de los sos primeros díes, ente que McCready, compara esti material con facer en Vs. Jeff Ament dicía que "El grupu tocó nun cuartu con toos xuntos. Hai un tipu de inmediatez na grabación, y eso ye lo que estabamos buscando". Chris Willman de Entertainment Weekly dicía que "Nun mundu de neños faciendo'l trabayu d'homes nel rock, Pearl Jam sale alantre con seriedá". Los problemes sociu-políticos de la dómina reflexar en dellos cantares del álbum, como en "World Wide Suicide", que ye una crítica a la Guerra n'Iraq y a la política esterior de los Estaos Xuníos. Entá con esto, el cantar llegó lo más alto de les llistes de Billboard Modern Rock, convirtiéndose nel primer númberu unu en dicha llista desque "Who you are" consiguir en 1996 y el so primer númberu unu en cualquier llista desque "Given to fly" consiguir en 1998. D'esti álbum estrayeríense tamién los cantares "Life Wasted" y "Gone" como senciellos.

Pa soportar el so álbum homónimu, el grupu empecipió la so xira mundial de 2006 la cual percuerre Estaos Xuníos, Australia y, principalmente Europa, onde nun tocaren en 6 años. Dientro de la xira n'Estaos Xuníos incluyéronse dos nueches onde Pearl Jam sirvió de grupu abridor para Tom Petty and the Heartbreakers. Tamién nesta xira dio'l regresu del grupu a los festivales de música, cuando fueron los grupos principales en Leeds y Reading, a pesar de qu'anunciaren que nun tornaríen a dichos eventos dende la traxedia de Roskilde. Vedder empezó dambos conciertos con una emotiva súplica al públicu por que se curiaren unos a otros. Amás, mientres el conciertu en Leeds, Vedder comenta que la decisión de la banda pa tocar nun festival per primer vegada dende Roskilde nun tuvo que ver nada con "agalles" sinón col enfotu nel públicu.

En 2007, Pearl Jam graba un cover pal cantar de The Who "Love, Reign o'er Me" pa la película "Reign Over Me", dirixida por Mike Binder. Esti cantar púnxose disponible por descarga en iTunes Music Store. N'anguaño, Pearl Jam empecipia una nueva xira de 13 feches n'Europa, amás d'encabezar nuevamente'l festival Lollapalooza el 5 d'agostu de 2007. En xunu de 2007 llancen el recopilatorio "Live at the Gorge 05/06", que documenta les presentaciones que realicen nel The Gorge Amphitheatre y, en setiembre de 2007 llancen el DVD "Immagine in Cornice" que documenta los conciertos de la xira italiana de 2006.

En 2008, Pearl Jam arrinca una xira de 12 feches nel este d'Estaos Xuníos, incluyendo una presentación como grupu principal nel festival de Bonnaroo. En xunetu de 2008 presentar nel tributu que la cadena VH1 dedícalu a The Who xunto con Foo Fighters, Incubus y The Flaming Lips. Nos díes anteriores a les eleiciones de 2008 n'Estaos Xuníos, Pearl Jam realiza'l llanzamientu dixital del documental "Vote for Change 2004" alrodiu de les actividaes de la banda mientres la xira Vote for change de 2004. Esti documental pudo llograse de manera gratuita al traviés de la páxina web oficial del grupu.

El 21 de Payares del 2011, como parte del PJ20 World Tour, Pearl Jam visita Costa Rica per primer vegada ante un ensame de 30,000 fans nel Estadiu Nacional.[47]

En 2013 Pearl Jam llanza Lightning Bolt, el so décimu álbum d'estudiu, y empecipia la xira Lightning Bolt Tour que llega a tomar Norteamérica, Oceanía y Europa y darréu empecipiando'l tramu llatinoamericanu. En 2016 la banda celebra les sos 25 años realizando una xira per Estaos Xuníos, llegando a interpretar cantares como Society (cover solista de Vedder pa la película Into the Wild) y Angel (que nun tocaben dende 1994). El 7 d'Abril de 2017 la banda ingresa al Salón de la Fama del Rock and Roll, siendo los miembros incluyíos Eddie Vedder, Stone Gossard, Jeff Ament, Mike McCready, Matt Cameron y Dave Krusen, batería orixinal de la banda que s'axuntó tres 25 años pa interpretar Alive.

Estilu musical

[editar | editar la fonte]

Comparaos con otres bandes del movimientu grunge d'entamos de los años 1990, l'estilu de Pearl Jam ye notablemente menos pesáu y remóntase más escontra'l rock clásicu de los años 70.[48] El grupu citó como influencies a dellos grupos de punk y rock clásicu, tales como The Who, Neil Young y Ramones.[49] El gran ésitu del grupu foi atribuyíu en gran parte al so soníu, que funde "los riffs del rock d'estadiu pesaos de los 70 col valor y la roxura del post-punk de los 80, ensin desdexar los gabitos nin los coros".[2]

Pearl Jam amplió'l so rangu musical conforme avanzaben los sos álbumes. Pa Vitalogy de 1994, el grupu empieza a incorporar más influencies punk na so música. En Non Code foi deliberáu'l rompimientu col estilu musical del so álbum debú Ten. Equí los cantares tienen elementos del garage rock, el worldbeat y la música esperimental.[2] Dempués del regresu al rock direutu de les sos primeres producciones que se da en Yield, el grupu averar a un rock más esperimental con Binaural y al folk rock en Riot Act. L'álbum del grupu Pearl Jam, ye citáu como un regresu al soníu primitivu de la banda.[50]

L'estilu vocal de Eddie Vedder foi comparáu munches vegaes col de Jim Morrison.[51] Les temes de les sos lletres pueden dir dende les temes personales ("Alive", "Better Man", "Nothingman", "Release", "Black") a les temes sociales y políticos ("Even Flow", "World Wide Suicide"). Nos entamos del grupu, McCready y Gossard teníen bien definíos los sos papeles como guitarristes, principal y rítmicu respeutivamente. La dinámica del grupu camudó cuando Vedder empezó a tocar más la guitarra escontra'l periodu de Vitalogy. En 2006 McCready comentó: "Entá con tres guitarres, creo que quiciabes agora tenemos más espaciu. Stone puede retirase y tocar una llinia de dos notes y Ed faer coses con un power chord, y yo afaeme en tou eso".[52]

Discografía

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Discografía de Pearl Jam

Álbumes d'estudiu

[editar | editar la fonte]
-style="vertical-align:

top; text-align: left;"

Ten 27 d'agostu de 1991 Epic Records
Vs. 19 d'ochobre de 1993 Epic Records
Vitalogy 22 de payares de 1994 Epic Records
Non Code 27 d'agostu de 1996 Epic Records
Yield 3 de febreru de 1998 Epic Records
Binaural 16 de mayu de 2000 Epic Records
Riot Act 12 de payares de 2002 Epic Records
Pearl Jam 2 de mayu de 2006 J Records
Backspacer 20 de setiembre de 2009 Monkeywrench Records / Universal Music Group
Lightning Bolt 15 d'ochobre de 2013 Monkeywrench Records / Universal Music Group
Gigaton 27 de marzu de 2020 Monkeywrench Records / Universal Music Group
Dark Matter 2024

Miembros

[editar | editar la fonte]

Miembros activos

[editar | editar la fonte]

Miembros pasaos

[editar | editar la fonte]

Cronoloxía

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Hiatt, Brian (16 de xunu de 2006). «The Second Coming of Pearl Jam». Rolling Stone. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de mayu de 2007. Consultáu'l 22 de xunu de 2007.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Erlewine, Stephen Thomas. «Pearl Jam > Biography». Allmusic. Consultáu'l 22 de xunu de 2007.
  3. ↑ «Top Artists». RIAA. Archiváu dende l'orixinal, el 1 de xunetu de 2007. Consultáu'l 15 de xunetu de 2007.
  4. ↑ Steuer, Eric (19 de mayu de 2006). «Pearl Jam Releases Its First Music Video In Eight Years Under a Creative Commons License». CreativeCommons.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de xunetu de 2007. Consultáu'l 15 de xunetu de 2007.
  5. ↑ Lampert, Eva (2 de marzu de 2006). «Self-Titled Pearl Jam Album Gets Release Date». ChartAttack.com. Consultáu'l 16 d'agostu de 2007.
  6. ↑ Erlewine, Stephen Thomas. «Pearl Jam Biography» (inglés). All music. Consultáu'l 23 de payares de 2015.
  7. ↑ «Green River Catalog». Sub Pop Records. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-11. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2007.
  8. ↑ Huey, Steve (13 de xunetu de 2005). «Green River Biography». All music. Consultáu'l 28 de febreru de 2007.
  9. ↑ All Media Guide (2005). «Mother Love Bone Biography». VH1.com. Consultáu'l 28 de febreru de 2007.
  10. ↑ Friend, Lonn M. (xunetu de 2002). «Heroes...and Heroin». RIP Magacín. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  11. ↑ Mother Love Bone. «Man Of Golden Words lyrics by MOTHER LOVE BONE». TS Rocks. Consultáu'l 1 de marzu de 2007.
  12. ↑ Footsteps tien una historia interesada, yá que, ente que la lletra na versión de Temple of the Dog ye orixinal de Chris Cornell, la de la versión de Pearl Jam sería compuesta por Eddie Vedder, como parte de la Triloxía Mamasan. Pa mayores datos consultar: Five Horizons (1999). «Footsteps». Five Horizon, Pearl Jam Fanzine. Consultáu'l 2 d'abril de 2007.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Crowe, Cameron (28 de payares de 1993). «Five Against the World». Rolling Stone. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-06-19. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  14. ↑ Conaty, Gavin. «Pearl Jam: Early Recordings History». Given to wail. Archiváu dende l'orixinal, el 20 de febreru de 2007. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  15. ↑ Bruns, Jean; Rose Caryn. (1999). «The 'Momma-son' Trilogy Alive/Once/Footsteps». Five Horizons, Pearl Jam Fanzine. Consultáu'l 8 de marzu de 2007.
  16. ↑ Como datu interesáu esta alliniación, quitando solo a Chris Cornell, convertir na alliniación actual de Pearl Jam.
  17. ↑ Bruns, Jean. (1999). «Pearl Jam 1990/1991 Concert Chronology». Five Horizons, Pearl Jam Fanzine. Consultáu'l 20 de marzu de 2007.
  18. ↑ Gruhlke,. «Singles». Internet Movie Database. Consultáu'l 2 d'abril de 2007.
  19. ↑ Horowitz, Scott (4 de febreru de 2003 (última actualización)). «Estractu d'una entrevista con Eddie Vedder onde narra los oríxenes del nome Pearl Jam». theskyiscrape.com. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  20. ↑ Hiatt, Brian (29 de xunu de 2006.). «The Second Coming of Pearl Jam.». Rolling Stone Magacín. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de mayu de 2007. Consultáu'l 26 d'abril de 2007.
  21. ↑ Bernaola, Enrique (10 de marzu de 2011). «pené--de.html Dave Krusen: "Siempres pené de dexar Pearl Jam"» (castellanu). tiramillas.net. Consultáu'l 23 de payares de 2015.
  22. ↑ 22,0 22,1 Scanlon, Tom (24 de xunetu de 2003). «Drummer to the stars calls Seattle home» (inglés). The Seattle Times. Archiváu dende l'orixinal, el 2015-11-24. Consultáu'l 23 de payares de 2015.
  23. ↑ Chamberlain, Matt. (2005). «Biography (Na páxina principal apaez la lliga a esta seición)». mattchamberlain.com. Consultáu'l 20 de marzu de 2007.
  24. ↑ Peiken, Matt. «Dave Abbruzzese of Pearl Jam» (inglés). Modern Drummer. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2012. Consultáu'l 23 de payares de 2015.
  25. ↑ 25,0 25,1 "Pearl Jam: Timeline" Archiváu 2016-01-24 en Wayback Machine. pearljam.com.
  26. ↑ DeRogatis, Jim. Milk It!: Collected Musings on the Alternative Music Explosion of the 90's. Cambridge: Da Capo, 2003. ISBN 0-306-81271-1, pg. 58
  27. ↑ Pearl Jam (30 de xunu de 1994). «PJ's testimony before Congress regarding Ticketmaster». Five Horizons Pearl Jam Fanzine. Consultáu'l 7 de xunetu de 2008.
  28. ↑ Pearl Jam (30 de xunu de 1994). «PJ's testimony before Congress regarding Ticketmaster». Five Horizons Pearl Jam Fanzine. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  29. ↑ 29,0 29,1 Weisbard, Eric, et al. "Ten Past Ten". Spin Online. Agostu de 2001
  30. ↑ Esta estadística foi sacada usando'l Setlist Archive, conteníu na páxina The Sky is crape (N'inglés)
  31. ↑ DeRogatis, pg. 65
  32. ↑ Guitar World (marzu de 1998). «All For One: Pearl Jam Yield to the Notion That United They Stand and Divided They Fall». Five Horizons Pearl Jam Fanzine. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2007.
  33. ↑ Bilotti, Karen; Reynolds, John. (Trescriptores) (2002). «Self Pollution Radio complete transcription.». Monkey wrench radio. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-04-14. Consultáu'l 12 d'abril de 2007.
  34. ↑ Bishop, Jen; Eason, Sharon. (Trescriptores) (2002). «Monkey Wrench Radio complete transcription.». Monkey wrench radio. Archiváu dende l'orixinal, el 2017-12-29. Consultáu'l 19 d'abril de 2007.
  35. ↑ «Taping/Camera Policy Guidelines». Sonymusic.com (27 de mayu de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  36. ↑ Gundersen, Edna (31 d'agostu de 2000). «Pearl Jam's Bootlegs Give Others the Boot». USA Today. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  37. ↑ Stout, Gene (1 de setiembre de 2000). «Pearl Jam's darkest hour». Seattle Pi. Archiváu dende l'orixinal, el 31 d'avientu de 2006. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  38. ↑ BBC News Online (22 d'ochobre de 2000). «Safety plan for Roskilde festival». BBC Online. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  39. ↑ Hasta antes del incidente en Roskilde, "Alive" fuera interpretada en 19 de los 25 conciertos de la xira europea.
  40. ↑ Five Horizons (4 d'abril de 2003). «Pearl Jam: 2003 Concert Chronology Part 3». Fivehorizons.com. Consultáu'l 9 de payares de 2015.
  41. ↑ BBC News Online (4 d'abril de 2003). «Pearl Jam Bush stunt angers fanes». BBC Online. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  42. ↑ Zahlaway, Jon (4 d'abril de 2003). «Pearl Jam responds to report on fan-walkout after anti-Bush display». Live Daily. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de febreru de 2007. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  43. ↑ Los conciertos que son puestos a la venta son los de Perth, Australia; Tokiu, Xapón; y los de The State Colax, 2 conciertos de Nueva York y el realizáu en Mansfield. De manera especial pa Méxicu tamién foi puestu a la venta'l primer conciertu realizáu na Ciudá de Méxicu.
  44. ↑ Jiménez, José Miguel (setiembre de 2004). «cambéu.htm Vota pol cambéu, Grupos contra Bush». Marxe Cero. Consultáu'l 27 de febreru de 2007.
  45. ↑ Crapshoot (o "Crapshoot Rapture" como se-y conoz tamién) camudaría'l so nome a "Comatose" na versión final del álbum Pearl Jam.
  46. ↑ Bishop, Jen; Eason, Sharon. (Trescriptores) (9 de febreru de 2006). «Showbiz Tonight». CNN. Consultáu'l 3 de setiembre de 2007.
  47. ↑ Adondeirhoy.com (16 d'avientu de 2011). «Costa rica/ Conciertu Pearl Jam en Costa Rica». Adondeirhoy.com. Consultáu'l 16 d'avientu de 2011.
  48. ↑ Unterberger, Andrew (18 de payares de 2004). «Pearl Jam: Rearviewmirror». Stylus. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-05-04. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  49. ↑ Kerr, Dave. (mayu de 2006). «Explore and not Explode». The Skinny. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  50. ↑ Easley, Jonathan (2 de mayu de 2006). «Pearl Jam». Prefix Magacín. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  51. ↑ DeRogatis, pg. 57
  52. ↑ Cross, Charles R. "Better Man". Guitar World Presents: Guitar Legends: Pearl Jam. Julio de 2006.

Bibliografía encamentada

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]