Vellisca | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella-La Mancha | ||||
Provincia | provincia de Cuenca | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Vellisca (es) | Luis Pastor Molina | ||||
Nome oficial | Vellisca (es)[1] | ||||
Códigu postal |
16543 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 40°07′46″N 2°48′51″W / 40.129444444444°N 2.8141666666667°O | ||||
Superficie | 43 km² | ||||
Altitú | 932 m | ||||
Llenda con | Alcázar del Rey, Paredes, Barajas de Melo, Saceda-Trasierra, El Valle de Altomira, Huete y Campos del Paraíso | ||||
Demografía | |||||
Población |
119 hab. (2023) - 59 homes (2019) - 43 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0% de provincia de Cuenca | ||||
Densidá | 2,77 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Fundación | 1558 | ||||
Vellisca ye un conceyu español de la provincia de Cuenca, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Ocupa una estensión de 42,98 km², con una población de 102 habitantes (INE 2017) y una densidá de 2,37 hab/km². Pertenez al partíu xudicial de Huete[2][3]
Atópase enclaváu na fastera este de la Sierra de Altomira, na contorna de l'Alcarria conquense, onde naz el ríu Riánsares.
Alcontrar a 69 km de Cuenca, y a 120 km de Madrid. Coles que se comunica per carretera y tren.
Vellisca asitiar na fastera este de la Sierra de Altomira, na contorna de l'Alcarria conquense, zona de transición ente La Alcarria y La Mancha. Nel so términu municipal naz el ríu Riánsares polo que pertenez a la cuenca hidrográfica del Guadiana, anque a 29 km escontra'l norte ta'l Banzáu de Buendía (perteneciente a la cuenca hidrográfica del Tajo). Parte coles llocalidaes d'Alcázar del Rey, Barajas de Melo, Huete, Loranca del Campo, Mazarulleque, Parés de Melo y Saceda-Trasierra.[4]
Noroeste: Saceda Trasierra | Norte: Mazarulleque | Nordeste: Huete |
Oeste: Barajas de Melo y Sierra de Altomira | Este: Huete | |
Suroeste Paredes de Melo | Sur: Alcázar del Rey | Sureste: Loranca del Campo |
Tien una superficie total de 42,98 km², una población de 149 habitantes, y una densidá de población de 3,68 hab/km².[5]
L'Alcarria Conquense ye una contorna natural de gran estensión con un paisaxe dominante propiu, constituyíu por un gran altiplanu nel que se fueron encaxando los valles de distintos ríos, dexando al so pasu una serie de cuetos testigu "Les Alcarrias" (escases elevaciones con aspeutu de mesa, consecuencia direuta de la erosión producida col trescurrir de los sieglos). Nel conceyu de Vellisca, esisten dos unidaes de paisaxe de la Alcarria Conquense: el Campo (la planicie asitiada al este) y la Sierra de Altomira (sector montascosos de 29.493 ha, con direición norte-sur, al oeste) de la que'l conceyu ocupa 1.243,10 ha.
Na Sierra de Altomira la vexetación predominante ye'l pinu, la sabina, la encina, el sauce, el chopu el fresnu, el romeru y l'espliegu.
Esta contorna tán catalogada como "Zones d'Especial Proteición d'Aves" (ZEPA 163) pola esistencia d'aves rupícoles. Amás, hai perdices, llebres y xabalinos.
Vellisca tien clima mediterraneu continental, colos carauterísticos branos calorosos y secos, y los fríos y húmedos iviernos. La temperatura medio añal ye de 14°C. Les estremes máximes pueden llegar a los 40° pel branu, y les mínimes baxar hasta -5°C pel hibiernu. La precipitación añal media muévese alredor de los 500 milímetros, con máximos en primavera y seronda. Produzse un periodu de aridez branizu que coincide col máximu térmicu.
Parámetros climáticos permediu de Vellisca (Cuenca - España) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
Temperatura máxima media (°C) | 11 | 12 | 16 | 17 | 22 | 28 | 32 | 32 | 28 | 20 | 14 | 11 | 20 |
Temperatura mínima media (°C) | 0 | 2 | 3 | 6 | 9 | 13 | 16 | 16 | 13 | 8 | 4 | 2 | 7 |
Precipitación total (mm) | 47 | 44 | 39 | Error d'espresión: Operador < inesperáu | |||||||||
Fonte: AEMET Agencia Española de Meteoroloxía. febreru de 2011 |
La etimoloxía del so nome nun ta esclariada. En dellos documentos antiguos apaez colos nomes: Villisca,[6] Villesca o Bellisca.
Nuna cueva de la sierra de Altomira (destruyida pola construcción d'un túnel pa la Llinia d'alta velocidá Madrid-Llevante) afayáronse restos paleontolóxicos fosilizaos por espeleotemes.[7]
Nel términu municipal asítiense los despoblaos de Vellisquilla y Navahermosa, onde s'atoparon sepultures. D'alcuerdu al so allugamientu puede esplicase la presencia de restos de la dómina romana.
En 1224 apaez el primer documentu col nome de Vellisca, onde se menta la esistencia d'un monesteriu de monxes denomináu «San Julián de la Sierra de Jabalera», asitiáu ente Barajas y Vellisca.[8]
L'orixe ye malo de datar, anque la ilesia parroquial de La nuesa Señora de l'Asunción puede esclarialo un pocu. Esti edificiu empezar a construyir a finales del sieglu XIV, lo cual puede coincidir cola nacencia de la población, pero nun foi terminada dafechu hasta principios del sieglu XX.
En 1547 Francisco de los Cobos y Molina yera'l "Señor de Vellisca", que tres el so fallecimientu dir la so esposa María de Mendoza y Sarmiento y darréu el so fíu Diego de los Cobos Mendoza y Sarmiento.[9]
Nos sos entamos Vellisca yera una aldega de Huete, hasta qu'en 1558 llogró'l privilexu de villazgo del rei Felipe II, al abonar un millón cientu ochenta mil maravedises, convirtiéndose en villa de realengu.[10]
En 1640 el rei Felipe IV vender a Ramírez de Vargas.[ensin referencies]
El 7 de setiembre de 1646 el rei Felipe IV creó'l títulu nobiliariu español "Marqués de Vellisca", para Francisco Melo de Portugal y Castro, Gobernador de Flandes y Milán.[11][12]
El 5 de setiembre de 1885 inauguróse oficialmente'l so estación de trenes. La compañía MZA facer cola concesión de la llinia ente Aranjuez y Cuenca, mercando los derechos de la mesma a la compañía del ferrocarril d'Aranjuez a Cuenca constructora del trazáu.[13] En 1941, cola nacionalización de la totalidá de la rede ferroviaria española, la estación pasó a ser xestionada por RENFE con servicios de media distancia. Dende'l 31 d'avientu de 2004 Renfe Operadora esplota la llinia ente qu'Adif ye la titular de les instalaciones ferroviaries. Dexó d'emprestar serviciu en xunu de 2013.
El Tresvase Tajo-Segura (construyíu ente 1966 y 1979) arrodia'l conceyu por Saceda-Trasierra y Alcazar del Rey, travesando por aciu un túnel la sierra de Altomira y salvando el ríu Riánsares gracies a un acueductu.[14][15]
El 9 de mayu de 1976 estrellóse un Boeing 747 (conocíu como "Jumbo") ente los términos municipales de Huete y Vellisca, finando los sos 17 ocupantes. Yera un avión de mercancíes perteneciente a les Fuercies Aérees Iranines, con matrícula 1-C13. Venía de Teḥrán y diba efectuar una escala téunica nel aeropuertu de Barajas, pa prosiguir la so ruta con destín a la Base Aérea McGuire, en Nueva Jersey (Estaos Xuníos).[16][17]
"Pañu rectangular, estremáu diagonalmente dende lo alto del estil al vértiz inferior de la batiente, de color mariellu la porción de riba y verde la de baxo."[18] El color mariellu simboliza'l trigu maduru y los xirasoles en flor. El verde representa la campera del ganáu y la Sierra de Altomira.
"Escudu español mantelado: Nel campu diestro: En campu de gules un creciente en plata adomáu, acompañáu d'un lleón rampante n'oru, fileteado. Nel campu siniestro, de gules l'escudu de los Melo. En punta, en campu d'azur, una roca nel so color, onde apaez un manantial, superada la roca d'un relicariu nel que se contienen les reliquies de la Cruz de Cristu. Al pie del Escudu'l lema, d'oru cola inscripción de sable de "Toos unu". Se timbra cola corona real d'España."[19]
Pueden tastiase platos tradicionales como'l ajoarriero (ellaboráu con bacaláu y ayos), los gazpachos galianos sobre pan ácimo, les farrapes, les migues, el corderu a la caldereta, les pataques con coneyu y l'arroz con llibre. Na contorna destaca una cocina basada na carne: la carne de caza, encabezada pola perdiz, atópase presente n'ensame de platos, como'l morteruelo, anque puede emplegase carne de pita nel so llugar.[24] Otres variaes carnes, como la llebre, el xabalín, el gochu (base del esquisitu chorizu caseru) o'l corderu, presentes en casi toa La Mancha.
Mientres Selmana Santa los potaxes, les garbanzaes con bacaláu y espinaques, les xudíes blanques o les pataques al Ajovirón.
Ente los dulces destaca'l bizcuechu borrachu, les torrijes papaes en lleche (sobremanera nes citaes fiestes de Selmana Santa), les rosquíes frites, les migues duces y los mantecaos.
La economía de la llocalidá céntrase básicamente nel sector primariu, y más específicamente na agricultura, a la cual dedícase redolada al 80% de la población activa. Nel sector secundariu trabaya aproximao'l 15% los sos habitantes, dexando pal sector terciariu un 5%.
Predomina l'agricultura de secanu de tipu mediterraneu:
Esistió na sierra una famosa cantera de xaspe, de la que se llevaron dellos exemplares al Palaciu Real de Madrid.
Vellisca ye un pueblu que cunta con 112 habitantes (INE 2015). El descensu de población nos últimos trenta años foi debíu al éxodu rural pol cual la xente del campu emigra a les ciudaes. Vellisca llegó al so cénit demográficu nel añu 1940 con 963 habitantes.
Gráfica d'evolución demográficu de Vellisca ente 1900 y 2000 |
Gráfica d'evolución demográficu de Vellisca ente 1990 y 2010 |