Yamusukru

Yamusukru
Alministración
País	Costa de Marfil
Distrito ^(es)	Yamoussoukro Autonomous District ^(en)
Tipu d'entidá	gran ciudá
Xeografía
Coordenaes	6°48′58″N 5°16′27″W / 6.8161°N 5.2742°O / 6.8161; -5.2742
Yamusukru Yamusukru (Costa de Marfil)
Superficie	3500 km²
Altitú	214 m
Llenda con	Tiébissou Department ^(en)
Demografía
Población	355 573 hab. (2014)
Porcentaxe	100% de Yamoussoukro Autonomous District ^(en)
Densidá	101,59 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC±00:00
Llocalidaes hermaniaes	Luzarches y Koudougou
yamoussoukro.district.ci

Yamusukru^[1] (en francés: Yamoussoukro) ye la capital de Costa de Marfil, asitiada xunto al llagu de Kossou, un banzáu artificial construyíu sobre'l ríu Bandama. Ye dende 1983 la capital alministrativa del estáu en sustitución d'Abidjan, asitiada a 240 km al sur, que sigue siendo sicasí la ciudá principal y la que concentra l'actividá económica del país. Ta estremada en 169 barrios.

La ciudá tenía 155.803 habitantes según el censu de 1998 y una población envalorada de 200.103 habitantes en 2006, polo que ye la cuarta ciudá más poblada de Costa de Marfil tres Abidjan, Bouaké y Daloa y per delantre de Korhogo; orixinalmente la etnia predominante yera la baoulé, magar anguaño convive na ciudá xente de procedencia bien diversa, yá que s'atopa nuna encruciada de caminos.

Destaca nella la Basílica de La nuesa Señora de la Paz de Yamusukro.

El so gobernador ye N´Dri Koffi Apollinaire.

Toponimia

D'antiguo nel llugar nel que se llevanta la ciudá esistía una pequeña aldega agrícola denomada N'Gokro. La reina baoulé d'esti asentamientu llamábase Yamoussou y cuando se refundó la ciudá decidió honrase la memoria d'esta reina denominando a la ciudá Yamoussoukro, de forma que s'añedir al nome de la reina'l sufixu «kro», qu'en idioma baoulé quier dicir «ciudá».

Xeografía

Llocalización

Yamusukro atopar nel centru del país, na rexón de Lacs, a 248 quilómetros d'Abidjan. Ta asitiada nuna llanura, arrodiada d'una sabana arbórea y trevesada por cursos d'agua, ente los que s'atopen el Marahoué y el N'Zi, dos afluentes del Bandama.

El distritu de Yamusukro ta asitiáu ente los 6° 15' y 7° 35' de latitud norte, y los 4° 40' y 5° 40' de longitud oeste.

	Norte: Tiébissou, Bouaké
Oeste: Daloa, Bouaflé		Este: Dimbokro
	Sur: Toumodi

Clima

Yamusukro ta suxetu a un clima ecuatorial con c estaciones.

• Llarga estación seca dende mediaos de payares hasta mediaos de marzu, que se caracteriza pola presencia del harmattan un vientu seco y potente proveniente d'El Sáḥara, lo qu'amenorga considerablemente'l mugor.
• Llarga temporada d'agües de mediaos de marzu hasta mediaos de xunetu.
• Curtia estación seca dende mediaos de xunetu hasta mediaos de setiembre.
• Curtia estación de lluvies dende mediaos de setiembre hasta mediaos d'ochobre.

En temporada d'agües puede llover de forma continua mientres dellos díes consecutivos, cuando l'agua ye intensa mientres una hora, un periodu que ye siguíu por calor bien fuerte. La precipitación media bazcuya ente 900 a 1100 mm per añu, con una distribución bien variable. La temperatura permediu na rexón ye d'aproximao 26 °C. El mugor relativo varia ente'l 75 y cai un 85% a 40% nel periodu de harmattan y ente'l 80 y el 85% na temporada d'agües.

Parámetros climáticos permediu de Yamusukro
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	31.5	33.5	33.5	32.9	31.7	30.1	28.6	28.5	29.3	30.1	30.7	30.1	30.9
Temperatura media (°C)	25.2	27.3	27.6	27.3	26.5	25.6	24.5	24.5	24.8	25.2	25..5	24.5	25.7
Temperatura mínima media (°C)	18.9	21.2	21.8	21.8	21.3	21.1	20.4	20.6	20.4	20.4	20.3	19	20.6
Precipitación total (mm)	13	42	108	126	155	165	88	83	170	125	36	15	1126
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm)	0	0	2	2	1	3	3	3	3	2	0	0	19
Fonte: Climate-Data.org, altitude: 236m[2]

El clima de la rexón de Yamusukro ye del tipu AW na clasificación de Köppen.

Historia

Piedra pulida de la dómina prehistórica atopada en Costa de Marfil.

Prehistoria

Les numberoses ferramientes de piedra atopaes que daten de fai dellos centenares de miles d'años, del Paleolíticu, sobremanera nel norte y centru del país, atestigüen que Costa de Marfil foi ocupada dende tiempos remotos pol home. Yá en tiempos más recién, nel Neolíticu, la zona empezó a desertificarse; la desecación progresiva de les tierres cultivables y los pacionales obligó a los nativos a emigrar escontra'l sur con cuenta d'atopar meyores condiciones climátiques, especialmente un nivel de mugor más alto que-yos dexara siguir cultivando y abasteciendo los fataos. Esta migración escontra'l sur tresformó la xeografía humana de los países subsaḥarianos, onde pueblos bien antiguos de la zona tuvieron que replegase pa dexar el llugar a los nuevos llegaos. Ente estos pueblos atopaben los pigmeos; na actualidá ocupando les zones d'África central y que la so implantación nos tiempos prehistóricos yera señalada yá polos exipciu y l'historiador griegu Herodoto hasta la parte cimera del valle del Nilu.

Periodu precolonial

Hasta'l sieglu XV, nun hai fontes escrites sobre la población de Costa de Marfil, al contrariu que lo qu'asocede colos reinos asitiaos más al norte. Los especialistes envaloren sicasí que la población de la rexón de Yamusukro per parte de los baoulé, como la de la rexón de Bouaké asitiada más al norte, foi la resultancia de la epopeya que nel sieglu XVIII siguió la reina Pokou y la so hermana Akwa Boni mientres la so migración al traviés de la sabana, partiendo de Ghana.^[3] Esta epopeya foi cuntada esencialmente de xeneración en xeneración polos griots hasta llegar a anguaño.

Periodu colonial

Yamusukro debe'l so nome a la reina Yamousso, soberana en tiempos de la colonización francesa. Naquella dómina yera una pequeña aldega (en 1901 namái tenía 475 habitantes) llamada N'Gokro y dedicada a l'agricultura. En 1939 la máxima autoridá del pueblu pasó a ser Félix Houphouët-Boigny, líder de la independencia de Costa de Marfil, que creó equí'l Sindicatu Agrícola Africanu. Una vegada nomáu presidente del nuevu estáu, Houphouët-Boigny destinó a Yamoussoukro importantes inversiones económiques.

En marzu de 1983, Yamusukro convertir na capital política y alministrativa de Costa de Marfil dempués de que lo fueren enantes nel últimu sieglu Grand-Bassam (1893), Bingerville (1900) y Abidjan (1933).

El 6 de payares de 2004, l'aeropuertu de Yamusukro foi atacáu pola infantería francesa dempués de qu'un avión militar proveniente d'ellí hubiera bombardiáu a los soldaos de la fuercia de paz de la ONX, amás de diversos oxetivos controlaos polos rebeldes, cola resultancia de la muerte de nueve militares franceses y un civil d'Estaos Xuníos. L'ataque francés destruyó dos Sukhoi Su-25 de Costa de Marfil y diversos helicópteros Mil Mi-24, que constituyíen la mayor parte de les fuercies aérees estatales. Ello provocó un motín contra les tropes franceses dempués de la incursión contra l'aeropuertu.

Demografía

En Costa del Marfil, la tasa de fecundidá ye de 4,5 fíos per muyer. El 40,8% de la población ye menor de 14 años, el 56,4% ta ente 14 y 64 años y el 2,8% tien más de 64 años. La esperanza de vida promedio ye de 47,7 años. La población ta compuesta principalmente de Yamoussoukro Baoules colos sos munchos subgrupos,^[4] que, con 3 millones de persones, lo que representa aproximao'l 23% de la población. Este ye un asentamientu recién una y bones los espertos creen qu'antes de 1730 Baoulés como tal esiste.^[5] Según el censu de 1998, Costa del Marfil, una de cada cuatro residentes ye estranxeru. Este ye'l casu a nivel llocal na rexón de Yamoussoukro, la población estranxera, principalmente procedente de Burkina Fasu y Malísobremanera pa trabayar nos plantíos y nel sector del comerciu.^[6] Ta previstu entamar un nuevu censu de la población en 2008.^[7]

Evolución Demográfica |-style="background:

1. ddffdd"

Censu 1975	Censu 1988	Censu 1998	Estim. 2008
37 253	110 013	155 803	226 994
Nome retenu à partir de 1975 : Population sans doubles comptes

Yamusukro tien una población urbana averada de 275.000 habitantes, la tasa d'urbanización del distritu ye del orde del 55% frente al 45% de la población que vive nes zones rurales. La tasa de crecedera añal reparada nel periodu 1988 a 1998 foi del 2.6%.

Como n'otres partes d'África la población aborixe yera animista, na actualidá estes tradiciones coesisten con otres relixones monoteístes importaes polos colonizadores del oeste d'África, como'l catolicismu y l'Islam.

Idiomes

La llingua tradicional de la ciudá ye'l baoulé. Dende la independencia, la llingua oficial en Yamusukro y en toa Costa de Marfil ye'l francés. La llingua vehicular, falada y entendida pola mayor parte de la población ye'l diula. A la ciudá lleguen, cada vez más, costamarfiliegos procedentes de toles rexones del país, y que por tanto, traen les sos llingües con ellos a la ciudá, na que se falen alredor de sesenta llingües distintes, como'l attié, l'agnis, les senufo o'l bété.

Urbanismu

La estación d'autobuses de Yamusukro, cola Basílica de La nuesa Señora de la Paz al fondu.

La ciudá entámase alredor de la exa principal que trescurre escontra'l norte del país y onde se construyó la estación d'autobuses, que constitúi, como en toa África, un importante y animáu puntu de xunta de los habitantes de la ciudá.^[8] La ciudá cunta con cases construyíes con sillares y con teyaos recubiertos de chapa ondulada, y con barrios entamaos según el sistema del patiu coleutivu, alredor del cual constrúyense delles viviendes en adobe, que respeta la organización habitual y multisecular de les ciudaes africanes y que s'atopen arrodiaes d'una vexetación exuberante. Cuenta tamién con inmenses aveníes, anches como autovíes y siempres allumaes, pero de normal vacíes, xuniendo construcciones modernes, construyíes dempués de 1980, y que desagüen sópito na sabana. La ciudá estremar n'ocho barrios: Assabou, Habitat, Dioulako, Kokrenou, Morofe, N'zuessy, 220 Logements y Énergie.

Infraestructures

La ciudá

Dende la estación d'autobuses, distintes compañíes d'autobuses y de taxis brousses conecten la ciudá coles llocalidaes vecines. Yamusukro dispón d'un aeropuertu (códigu AITA: ASK). L'aeropuertu internacional de Yamusukro, con una media de seiscientos pasaxeros y 36 vuelos en 1995, yera, xunto al de Dakar, unu de los dos aeropuertos del continente africanu que podíen acoyer el Concorde. Nos años 1980, l'antiguu presidente Félix Houphouët-Boigny tenía'l costume de tornar al país usando esti avión.

Departamentu

Nel departamentu hai 261 km de carreteres asfaltaes, ente qu'hai 1800 km de pistes de laterita. Nesta rexón del mundu, el costu d'un quilómetru de carretera asfaltada envalórase, de media, en 100 millones de francos CFA, lo que representa unos 1,6 millones d'euros. De les 169 llocalidaes rurales del departamentu, 88 cunten con suministru llétricu. Delles llocalidaes que nun disponen d'eletricidá cunten con grupos electróxenos.

La presa de Kossou, nel Bandama blancu, cuenta con una capacidá d'agua tan grande como'l del llagu Leman. La so construcción, a partir de 1969, provocó'l desplazamientu de 100 000 persones, principalmente escontra'l sur del país, na rexón de San Pedro, que s'atopa a 40 km de la presa. Ye la fonte principal d'eletricidá del país. Gracies a esta presa, Costa de Marfil produz la totalidá de la enerxía llétrica que consume y puede esportar los escedentes a los países vecinos, como Ghana, Togu, Benín, Malí y Burkina Fasu, gracies a la interconexón de les redes llétriques.^{[nota 1]}

Sanidá

El departamentu de Yamusukro cuenta con un centru hospitalariu rexonal, 37 centros de salú, un centru de salú escolar y unu universitariu, una clínica odontolóxica, una clínica y siete farmacies. Como na mayoría de les ciudaes del continente, l'hospital nun apurre les medicines. Ye necesariu, antes d'allegar, mercar viendas, jeringuillas, termómetru, etc. na farmacia. Les autoridaes de Costa de Marfil entamen construyir un centru oncolóxicu.

La llepra entá causa estragos en delles llocalidaes de la rexón,^[9] según nos departamentos de Danané, Man, Biankouma, Touba, Tengréla, Boundiali, Korhogo, Katiola, Dabakala y Béoumi. Diagnosticáronse 856 nuevos casos en Costa de Marfil en 2007 y 1367 enfermos taben en tratamientu según les autoridaes del país. Ente 1995 y 1999, 269 nuevos casos de llepra fueren diagnosticaos nel distritu sanitariu de Yamusukro. La poliquimioterapia qu'acomuña tres medicamentos ye l'únicu tratamientu que cura verdaderamente la llepra. Eficaz y gratuitu, ta disponible en tolos centros de salú del país.^[10][11]

Relixón

Artículu principal: Diócesis de Yamusukro

Yamusukro ye la sede d'una diócesis católica creada'l 6 de marzu de 1992.

Economía

Sector primariu

Agricultura

Granos de cacáu.

Pescador tresportando un capitaine.

L'agricultura constitúi la principal fonte de ganancies pa la metá de los habitantes y ye l'actividá económica más importante de la rexón.

La rexón tien plantaciones de cacáu^[12] y de café.^[13] Cúntense 4000 esplotaciones de café y 5000 de cacáu na rexón.

L'agricultura local inclúi tamién l'agricultura de subsistencia: batata (133 000 tonelaes añales), plátanu (52 000 tonelaes añales), yuca (7500 tonelaes añales), maíz, arroz de riego y arroz de secanu, con un rendimientu cimeru al anterior, y que presenta la ventaya de dexar dos colleches añales. Calcúlase que la superficie total de colleches d'arroz ye de 2260 hectárees. L'arroz constitúi l'alimentu básico en Costa de Marfil, pero'l país importa hasta 750 000 tonelaes al añu.^[14]

Pesca

Gracies al banzáu de Kossou que cubre d'agua unos 1 750 km², la pesca pocu practicada tradicionalmente nel país Baoulé, conoció a partir del añu 1969 un considerable impulsu. Pésquense carpes (Cyprinus carpio) y capitaines (Polydactylus quadrifilis) destinaos al consumu local. Los llagos de la rexón cubren en total unes 15 000 hectárees y producen más de 1 000 tonelaes de pexe fresco gracies a unos 400 pescadores. Los 60 llagos hidro-agrícoles tremaos pola rexón tamién favorecen la pesca, al empar que xueguen un importante papel ornitolóxicu.^[15]

Sector secundariu

Una planta de descascarado d'algodón, xestionada pola empresa SORIZCI, alcuéntrase instalada na rexón, en Toumbokro. Tamién tien un aserradero según 46 unidaes artesanales de tratamientu d'arroz.^[16]

La ciudá alluga grandes depósitos d'almacenamientu d'hidrocarburos xestionaos por GESTOCI.^[17]

Prever por parte de l'axencia de cultivu de cauchu, la Agence ivoirienne de promotion de l'hévéaculture (Aiph) de Costa de Marfil, construyir una planta de procesamientu de látex.^[18]

Bancos

Casi la totalidá de los bancos costamarfiliegos tán presentes en Yamusukro: SGBCI (Société générale de banques en Côte d'Ivoire), BICICI, BNI (Banque Nationale d'Investissement), BCEAO (Bancu Central de los Estaos d'África Occidental), CECP (Caisse d'Épargne et de Chèques Postaux), COOPEC (Coopérative d'Épargne et de Crédit).

Turismu

Cocodrilos del Palaciu presidencial

Concebida según el modelu de la basílica de San Pedro de Roma, la Basílica de La nuesa Señora de la Paz de Yamusukro convirtióse nun llugar visitáu polos turistes, según los cocodrilos de Yamusukro qu'arrodien el Palaciu presidencial, principalmente escontra les 17 h, que ye cuando los guardianes aliméntenlos.

L'Hotel Président cuenta con 285 habitaciones y puede allugar a 800 persones. Dispón d'un restorán con vista panorámica na parte más alta del edificiu, una galería comercial, un cine, un solarium y una discoteca. L'hotel beneficiar d'un estatus semioficial yá que sirve d'agospiamientu a numberoses personalidaes que visiten la ciudá. Cuenta tamién con dos pistes de tenis y un campu de golf internacional con 18 fuexos. Cerca del hotel construyóse un salón de congresos que dispón d'una capacidá pa 1500 persones.

Como na mayoría de les ciudaes d'África, Yamusukro cuenta con numberosos hoteles con precios algamadizos, maquis y allocodromes, principalmente alredor de la estación d'autobuses. El parque hoteleru ta envaloráu nunes 1000 habitaciones.

Cultura y patrimoniu

Monumento y edificios destacaos

En Yamusukro alcuéntrase'l que ye de xuru el llugar de cultu cristianu más grande de la Tierra, y la ilesia más grande d'África: la basílica de La nuesa Señora de la Paz, consagrada pol Papa Xuan Pablu II el 10 de setiembre de 1990.

Tamién son destacables la presa de Kossou, la Fundación Félix Houphouët-Boigny, la Casa del PDCI-GDR, les diverses escueles del Institutu Politéunicu Félix-Houphouët-Boigny, l'aeropuertu internacional (con una media de 600 pasaxeros y 36 vuelos en 1995, ye l'únicu aeropuertu africanu en que podría aterrizar el Concorde), el Conceyu, el templu protestante, la mezquita y el Palaciu d'Invitaos.

Parques y reserves

El Parque de Aboukouamékro, qu'ocupa una superficie de 20 430 hectárees, ye una reserva d'animales qu'acovez rinocerontes, xirafes, búfalos, búbalos, antílopessobremanera bosboks y cobos, y otres diverses especies animales. Atopar a 50 km al norte de Yamoussoukro. El parque cumple dos oxetivos: abellugar especies animales xabaces amenaciaes y la rentabilidá comercial al proyeutase como una gran zona de turismu, al exemplu de les reserves del este d'África. Fueron introducíes xirafes y rinocerontes, especies que sumieren dafechu del país. Sicasí, el parque sufre constantes folaes de caza furtiva intensiva; los especialistes envaloren ente 275 a 300 bosboks cazaos diariamente pal consumu en restoranes de la rexón.

El Parque de la Marahoué, con una superficie de 101 000 hectárees y clasificáu patrimoniu mundial de la UNESCO, alcuéntrase cerca de Bouaflé. Presenta paisaxes de sabana y monte virxe, y abelluga numberoses especies animales, sobremanera elefantes, babuinos, cocodrilos, antílopes, hipopótamos, panteres, civetes, facoceros, según más de 300 especies de páxaros. Atópase suxetu, como la mayoría de los parques del país, a dos tipos d'amenaces : la caza furtiva y la busca d'oru. Dende va dellos años, delles poblaciones instaláronse nel corazón del parque, lo que condució na destrucción d'árboles protexíos y a la caza ensin autorizar de cuniculus y gaceles que son depués vendíes a los dueños de los restoranes de la rexón.

Tradiciones

Mázcara típica de la ètnia de los Gouros.

Tradicionalmente, los habitantes de Costa de Marfil, como na mayoría de les sociedaes africanes, sábense deldores de l'asociación humana, yá atopada nel momentu de la so nacencia, que los guía y empecipia na vida. Ta bien enraigonáu un cultu a los ancestros y un respetu al pasáu. Como perdayuri d'África, la tradición oral alcuéntrase bien desenvuelta: los griots cumplen una función social esencial, guarden la memoria de los pueblos y tresmiten la historia de la rexón de xeneración en xeneración. Los conflictos y los problemes ente familiares o de vecinos son resueltos de cutiu polos vieyos, respetables «prudentes», axuntaos al pie del árbol de pallabres, de cutiu un baobab que preside cada pueblu. N'África, la pallabra vieyu» nun ye peyorativa, tou lo contrario, designa a los vieyos «qu'adquirieron sensatez». Ye la razón pola cual les sos decisiones son consideraes como sabies y efectuaes, anque ensin valor llegal nel sentíu como se considera davezu n'Europa.

Mascara Zaouli.

Na mayoría de los pueblos entamen ceremonies pa «cazar el Kodiahou». En baoulé, el Kodiahou ye'l mal que, con pallabres y actos, fai tolo posible pa desestabilizar la estructura social y los alcuerdos ente persones y entidaes, col únicu propósitu d'estropiar o pal so propiu interés.

Los bailles Zaouli y Goly son bien practicaos polos pueblos de la rexón, fueron de fechu adoptaos per una gran parte de la población baoulé hacia l'añu 1910.

Como en toles aldegues africanes, les mázcares tienen gran importancia y tán acomuñaos con una danza específica: les mázcares con forma d'animales son llamaes Banun Amuin (amuin del monte) o Amuin Yaswa (amuin viril). Estes mázcares de baille encarnen igualmente a unu de los sos dioses, el más tarrecible. El términu Amuin designa un arte relixoso que engloba tolos poderes y los oxetos sometíos al sacrificiu sangrientu (polo xeneral un pollu). La forma d'estes mázcares, los sos nomes y l'orde de los bailles nos que s'usen varien d'un pueblu a otru, pero nun pueden ser vistos poles muyeres y los estranxeros. Tienen los sos santuarios nel monte y realícense mientres toa una nueche. Les mázcares Bonun Amuin o Amuin Yaswa, "Dioses de los homes", y práutiques relixoses asociaes con elles, identificar cola virilidad, el monte, la rugosidad de la naturaleza. Encarnen el calter peligrosu ya implacable de la naturaleza.

Paralelamente al rápidu desenvolvimientu de les telecomunicaciones d'alta teunoloxía, el tambor sigui siendo utilizáu tradicionalmente pa tresmitir noticies de pueblu a pueblu.

Deportes

La ciudá cunta con dos clubes de fútbol, la Union Sportive de Yamoussoukro, que xuega na MTN Ligue 2, y la Société Omnisports de l'Armée, que xuega na MTN Ligue 1. Dambos clubes apuesten los sos alcuentros como llocal nel estadiu municipal.

Cuenta tamién con un club de rugby a XV, los béliers de Yamoussoukro, un club de balonmano, el Sports Plus de Yamoussoukro, y cuenta con unes prestixoses instalaciones de golf, el Président Golf Club de Yamoussoukro, que depende del Hotel Président, qu'acueye numberoses competiciones internacionales.

En 2007, Korhogo convertir na ciudá de llegada del Tour de l'or blanc. En 2008, Yamusukro acoyó una etapa d'esta prueba ciclista: la etapa Bouaflé-Yamusukro, una contrarreló por equipos, que ganó l'AS CAVEL de Koumassi.

Persones destacaes

• Félix Houphouët-Boigny, primer Presidente de Costa de Marfil.
• Seydou Doumbia, xugador de fútbol que milita nel BSC Young Boys de Berna, Suiza.
• Thierry Doubaï, xugador de fútbol que milita nel BSC Young Boys.

Ciudaes hermaniaes

• Luzarches,^[19] Francia

Notes

1. N'África, namái un país, Sudáfrica, produz él solo'l 50% de la eletricidá consumida en tol continente.

Referencies

1. (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
2. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes Climate-Data.org
3. Tadjo, Véronique. Reine Pokou, alcuerdo pour un sacrifice 2005
4. les sous-groupes Baoulés
5. Le mariage Baoulé
6. Annales de géographie
7. «Recensement de la population ivoirienne». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-05.
8. Jean-Fabien Steck, «Requiem pour une gare routière: Le succès et les fragilités d'un territoire informel à Yamoussoukro», Autrepart, n.° 32, febreru de 2005, páxs. 95-114
9. Koffi, M.; N'Guessan, Y.; Ekra, D.; Diarra-Nama. J.. «Cinq ans de notification des cas de lepre dans Le district sanitaire de Yamoussoukro, region des Lacs en Cote d'Ivori» (francés). santetropial.com. Consultáu'l 8 de xunetu de 2012.
10. Agence de Presse Africaine (APA) (28 de xineru de 2008). «Cote d'Ivoire : 856 nouveaux cas de lèpre dépistés en Cote d'Ivoire» (francés). iciLome. Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-06. Consultáu'l 8 de xunetu de 2012.
11. Organización Mundial de la Salú (Febreru de 2010). «Lepra» (castellanu). Consultáu'l 8 de xunetu de 2012.
12. «Le marché du cacáu» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 24 de payares de 2015. Consultáu'l 2 de xunetu de 2012.
13. «Le marché mondial du café» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 24 de payares de 2015. Consultáu'l 2 de xunetu de 2012.
14. «-y riz en Côte d'Ivoire» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 24 de payares de 2015. Consultáu'l 2 de xunetu de 2012.
15. Flavienne Asse Amenan, « Importance des lacs urbains de Yamoussoukro dans la conservation des oiseaux d'eau en Côte d'Ivoire », Ostrich: Journal of African Ornithology, 2007, 78 (2), p. 523-525
16. Le cacáu biologique à Toumbokro
17. La GESTOCI
18. «Artículu en All'Africa». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-07-20.
19. «Coopération décentralisée : Luzarches / Yamoussoukro» (francés). Consultáu'l 22 de xineru de 2012. «Jumelages, Echanges culturels et artistiques.»

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Yamusukru.

Artículu de traducción automática a partir de "Yamusukro" que necesita revisión. Quita l'avisu cuando tea correxíu.