Nestor Lakoba

Nestor Lakoba
Lakoba, Nestor Apollonoviç
Abxaziya SSR-nın Xalq Komissarları Sovetinin sədri
Abxaziya SSR-nın Xalq Komissarları Sovetinin sədri
Bayraq
Abxaziya SSR-nın Xalq Komissarları Sovetinin I sədri
İkinci bayraq
fevral 1921-ci il – 28 dekabr 1936-cı il
Əvvəlkivəzifə təsis olundu
SonrakıRapava, Avksenti Narikieviç
Bayraq
Abxaziya ASSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri
İkinci bayraq
17 aprel 1930 – 28 dekabr 1936
Əvvəlkivəzifə təsis olundu
Sonrakı28 dekabr 1936-cı ildən 1937-ci il fevraladək vəzifə boş idi; Aleksey Aqrba (1937-ci ilin fevral ayından)
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1 may 1893(1893-05-01)[1]
Vəfat tarixi 28 dekabr 1936(1936-12-28)[2] (43 yaşında)
Vəfat yeri Lıxnı kəndi, Suxumi okruqu, Kutaisi quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat səbəbi zəhərlənmə
Partiya Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası
Fəaliyyəti siyasətçi
Həyat yoldaşı Sariya Lakoba
Uşağı oğlu Rauf
Təltifləri
"Lenin" ordeni "Qırmızı bayraq" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Vikipediyada bu soyadlı müxtəlif adamlar haqqında məqalələr var, bax: Lakoba.

Nestor Appolonoviç Çiçuyeviç Lakoba[3] (1 may 1893[1] – 28 dekabr 1936[2], Tbilisi[2]) — Sovet Abxaziyasının dövlət xadimi.

Eşitmə əngəlli Lakobanı "Adaqua" ("Kar") ləqəbi ilə də çağırırdılar.[4] 1922-ci ilin fevralında Xalq Komissarları Sovetinin sədri, 1930-cu ilin aprelindən isə Abxaziya SSR-nin Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri olub.

Stalinin özünün dediyinə görə, onun ən yaxın dostu olub.

Həyatı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Lakoba kəndli ailəsində anadan olub. Doğulmamışdan bir neçə ay əvvəl atası öldürülüb.[5]

Kilsə məktəbində oxuyan Lakoba, sonra doğma kəndində iki illik məktəbi də bitirib. Laakoba uşaqlıqdan çox bacarıqlı olub.[5]. С детства был весьма способным[5]

1905-1910-cu illərdə oxuduğu Tiflis İlahiyyat Kollecini bitirib. Sonra seminariyaya girdi, 1911-ci ildə inqilabi təbliğ etdiyi üçün qovuldu.

Nestor Lakoba, 1910-cu il

1911-ci ildə Batuma gəlir, burada özünün təhsili və ilk repetitorluğu ilə məşğul olur, sonra şəhər məclisində tibb işçisi kimi işə düzəlir.[5] 1912-ci ilin sentyabrında RSDFP-yasına (b) qoşuldu. Acarıstanda partiya işi aparır, bir müddət Abxaziyada, sonra Qroznıda qalmaq məcburiyyətində qalır.[6] Orada Volqa-Kama Bankının bir filialında çalışır.[5]

1915-ci ilin may ayında Qroznı Real Məktəbini xaricdən tələbə kimi bitirib. 1916-cı ildə Xarkov Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olan Lakoba təhsilini yarımçıq buraxmaq məcburiyyətində qalaraq Abxaziyaya qayıdır.[5]. Orada dəmir yolu inşaatında bir sənətkar kimi işə düzəldi və 1916-cı ilin sonunda bolşevik təşkilatını qurdu[5] 1917-ci ilin aprelində doğma Lıxnı kəndində kəndli yığıncağında Qudauta məntəqə komissarı seçildi. 1917-ci ilin mayında Sovetlərin 1-ci Qafqaz Regional Qurultayına nümayəndə olur.[5] Menşeviklərə qarşı mübarizədə iştirak edir. 1917-ci ilin dekabrında kəndli döyüş dəstəsinin təşkilatçısı və "lideri" olur.[5]

1918-ci ildə Gürcüstan Menşevik hökumətinə qarşı qiyamın rəhbərlərindən biri, Suxumi Hərbi İnqilab Komitəsi sədrinin müavini, partizan dəstəsinin təşkilatçısı olub. 1918-ci ilin sonlarında Suxumi şəhərində Menşevik hökuməti tərəfindən həbs edilən Lakoba, 1919-cu ilin yazında Gürcüstandan qovulub.

1920-ci ildə RKP(b) Mərkəzi Komitəsinin Qafqaz Bürosu adından İngilis qoşunları tərəfindən işğal edilən Batumidə qeyri-qanuni bolşevik təşkilatına rəhbərlik etdi, Kuban-Qara dəniz İnqilab Komitəsi tərəfindən dağlıq ərazilər üçün səlahiyyətlər verdi.

Leninin şəxsi təlimatlarına əsasən Efrem Eşba ilə birlikdə 1921-ci ildə Türkiyəyə getdilər, orada 1920-ci ilin dekabrından 1921-ci ilin martına qədər olduqları yerlərdə, RSFSR üçün əlverişli şərtlərlə Türkiyə Milli Məclisi (Mustafa Kamal Atatürk) arasındakı müqavilənin (Moskva müqaviləsi (1921)) hazırlanmasında fəal iştirak etdilər[7]. Bu səfərdən sonra Nestor Lakoba RSFSR-in Türkiyədəki səfiri təyin olundu.

Tarixçi Stanislav Lakobaya görə Nestor Lakoba oğluna Rauf adını (1922-1941) Rauf Orbayın şərəfinə bu adı vermişdi[7].

6 mart 1921-ci ildə Suxumidə ən yüksək qanunverici və inzibati orqan - E. Eşba (sədr), N. Lakoba və N. Akitravadan ibarət Abxaziya İnqilab Komitəsi yarandı. Lakoba - Abxaziya İnqilab Komitəsi sədrinin müavini, Abxaziya Höküməti Dəniz Qüvvələrinin Xalq Komissarı oldu.

Nestor Lakoba həyat yoldaşı ilə, Lakoba Sariya Əhmədova

1921-ci ildə Lakoba 1920-ci ildən İngilis işğal orqanlarından gizləndiyi valideynlərinin evində Sariye Cix-oglu ilə evləndi[8]. Mənbələrdə qeyd olunurki,Qeyd olunur ki, Cix-oglu ailəsi onların evliliyinə qarşı idi, lakin Lavrenti Beriya və Serqo Orconikidze onları barışdıra bildilər[8].

Suxumidэ yalnız prezident komissiyasının qəbulunda orijinal Abxaziya kəndlisi haqqında bir fikir əldə etmək olar. Yoldaş Lakobaya, ya da sadəcə kəndlilər tərəfindən göz önündə və arxada deyildiyi kimi — Nestora hər cür işin öhdəsindən dinləyəcəklərinə və mühakimə edəcəyinə inamla bütün halları aşaraq gəlmək yaraşır. Abxaziyanın Presnarkomu olan yoldaş Lakoba kəndlilərin və bütün əhalinin sevgisini qazanır. Yoldaş Zinoviyev Abxaziyada olarkən zarafat etdi ki, Abxaziyanın Lakobistan adlandırılmalıdır.

— "Zinaida Rixter", "Günümüzün Qafqazı"(1924-cü il)[9]

O, Abxaziya Xalq Komissarları Sovetinin sədri oldu (1922-1930-cu illər). 1930-cu ildə Abxaziyada Xalq Komissarları Şurası ləğv edildi. Nestor Lakoba Respublikanın Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri seçildi. Abxaziya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri (1930-1936-cı illər)olub.

Bu, Abxaziyada ilk addır. Nestor Lakoba, gözəl Abxaz Respublikasının ilk meneceridir. Diqqəti və qayğısı qarşısında: “Metodlar, metodlar başqalarına lazımdır. Bütün hadisələrə eyni dərəcədə yaxınlaşmaq mümkündürmü? .. "Yoldaş Lakoba daim Abxaziya ətrafında gəzir, düşünür, işləyir, insanları axtarır, hesablayır və əldə olunan uğurlardan demək olar ki, heç vaxt razı qalmır.

— Efim Zazulya, "Qığılcım"(1934-cü il)[10]

Lakoba Lavrenti Beriyanın KQB-dən partiya işinə onun öncə 1931-ci ilin sonunda Gürcüstan və Zaqafqaziya GPU-nun sədri vəzifəsindən ikinci vəzifəyə, sonra (1932-ci ilin sonundan) Sov.İKP (b) Zaqafqaziya Regional Komitəsinin birinci katibi və Gürcüstan KP (b) Mərkəzi Komitəsinin 1-ci katibi olaraq tanıdılmasına kömək etdi. Bu haqda ətraflı məlumat üçün tarixçi Stanislav Lakobaya baxın [1]. Lakin, sonradan 1932-ci ildə Lakoba ilə Beriya arasındakı münasibətlər korlandı[11].

Lakoba, Abxaziyanın Gürcüstandan ayrılmasını[4], RSFSR-ə daxil edilməsini istədi, Davlet Kandaliyanın xatirələri buna sübutdur[12], о чём свидетельствуют и воспоминания Давлета Кандалия[10][13].

1935-ci ilin sonu Stalinin Lakobaya böyük diqqəti ilə qeyd olundu, ona imtina etdiyi Moskvaya köçmə təklif olunur[14]. Stanislav Lakobanın sözlərinə görə, N. A. Lakobaya o zaman Henri Yaqodanın rəhbərlik etdiyi Xalq Daxili İşlər Komissarı vəzifəsi təklif edildi və Stalinin bu təklifi 1936-cı ilin avqustuna qədər aktual olaraq qaldı.

Lakoba SSRİ-nin yeni Konstitusiyasını qəbul edən Sovet İttifaqının Fövqəladə VIII Ümumittifaq Qurultayında (25 Noyabr - 5 Dekabr 1936) iştirak etdi, sonra Moskvada qaldı.

 

Ölümü

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Abxaziyaya qayıtdıqdan bir neçə gün sonra təcili olaraq partiyanın aktivini toplamaq üçün Tiflisə çağrıldı,hansı ki, 26 dekabr axşamı yola düşmüşdü[10]. Lakoba Orient Oteldə qalır. Dekabrın 27-də səhər Lakoba ilə Beriya arasında münaqişə baş verir, ardından Lakoba otel otağına qayıdır. Axşam Beriyanın anası zəng edib Lakobadan yeməyə gəlməsini istəyir, bundan sonra Lakoba və Beriya və həyat yoldaşı teatra baş çəkirlər, səhhətinin pisləşməsi səbəbindən Lakoba teatrı tərk edir. Lakoba öldüyü otelə qayıdır. Bəzi tədqiqatçılar Beriyanın evində nahar edərkən Lakobanın zəhərləndiyini düşünürlər[12]. Deyirlər ki, ölümündən əvvəl Lakoba Beriyanı qatil adlandırır. Ətraflı məlumat üçün tarixçi Stanislav Lakoba, A.V. Antonov-Ovseenkoya baxın [2], у А. В. Антонова-Овсеенко[15].

Davlet Kandaliyanın şahidliyinə görə, ölüm günündə onunla birlikdə olan 1933-cü ildən bəri Nestor Lakobanın təhlükəzliyi üçün olan sürücüsü dedei: "O, 27-də Suxişvilinin evinə dəvət olundu ... Mən onu ora apardım. O, mənə dedi: “Otelə get. Mənim zəngimi gözlə". Mən otelə qayıtdım, çox uzun müddətə zəng gəlmədi. Gecə idi artıq. Birdən onu qucaqda gətirirlər. Hər yeri çirkli idi. Lakobanı müxtəlif vərəqlərlə sildim, paltarını dəyişdim. Sonra gözlərini açır, əli ilə bir işarə edir. Ona yaxınlaşdım, mənə qatilin adını pıçıldadı[13]. Davlet Kandaliyanın dediyinə görə, Lakoba sonra ona son tapşırığını - qatili Beriyanı öldürmək tapşırığını verdi.

Suxumi Nəbatat Bağında abidəsi

Hökümətin hesabatına görə, "28 dekabr 1936-cı il, gecə 4.20-də Tiflisdə Abxaziya ASSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri N. A. Lakoba infarktdan öldü[12]." Elə həmin gün onunla Tbilisidə vida mərasimi oldu və axşam cəsəd qatarla Suxumiyə göndərildi[10].

29 dekabrda "Pravda" qəzeti elan etdi: "Abxaziya sosialist quruluşunun yorulmaz lideri,köhnə və sınanmış bolşevik yoldaş Nestor Apollonoviç Lakoba qəflətən vəfat etmışdir"[10]. Sovet tarixi ensiklopediyasının yazısına görə: "O, Stalinin şəxsiyyət kultu kontekstində, Lavrenti Beriyanın məkrli hərəkətləri nəticəsində öldü"[6].

"Rəsmi olaraq" angina pektorisindən "öldüyü elan edildi ...Yalnız ən yaxın qohumları Abxaziya liderinin əslində öldürüldüyünü pıçıldadılar - guya barışmaq üçün ciddi bir mübahisədən sonra dəvət olunduğu Tiflisdəki Lavrenti Beriyanın evində şam yeməyində zəhərləndi "dedi M. Perevozkina[4].

Lakobanın cəsədi 1937-ci il 1 yanvarda Suxumiyə gətirildi. Tiflisdə edilən ilk yarılma zamanı bağırsaqların cəsəddən çıxarıldığı qeyd olunur[10][12][16]. Lakobanın şəxsi həkimi, Abxaziyadakı keçmiş səhiyyə komissarı İvan Qriqorieviç Semerdjiyevin Lakobanın cəsədini açdıqdan sonra onun kalium sianidi ilə zəhərləndiyi qənaətinə gətirdiyi iddia edilir[4][12].

Lakobaya on mindən çox insanın toplaşdığı Suxumidə təntənəli bir cənazə mərasimi keçirildi[15]. Stalindən heç bir teleqramın olmadığını qeyd edirlər[15].

Bədən balzamlandı və Nəbatat bağında xüsusi qurulmuş bir çubuqda dincəldi[10][17].

O, Gürcüstan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin, Sovet Sosialist Respublikası Sovet Sosialist Respublikası Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin, SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü, Gürcüstan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Bürosunun üzvü olmuşdu[6].  

"Xalq düşməni"

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Nestor Lakoba Abxaziya Respublikasının poçt markasında , 1997-ci ildə

Bir müddət sonra Lakoba "xalq düşməni" elan edildi. Onu 1929-cu ildə L. Trotskiyə kömək etməkdə ittiham etdilər, halbuki əvvəllər 1924 və 1925-ci illərdə Abxaziyada Suxumidən Türkiyəyə qaçmaq üçün qəbul etmişdi.

Lev Trotski İnqilabçılar Portretində onu xatırlatdı: “Demək olar ki, kar olsa da, çox miniatür bir adam idi. Cibində xüsusi səs gücləndiricisi olmasına baxmayaraq, onunla danışmaq asan deyildi." Trotski onu da qeyd etdi ki, onunla heç vaxt "siyasi söhbətlər" etməmiş, onu "böyük cəsarətli, böyük bir insan" kimi xarakterizə etmişdir.

Bir gecə içində xalqının düşməni elan edilməsi ilə cəsədi Mixailovski qəbiristanlığındakı Nəbatat bağından dəfn edildi[17]. Lakobanın həyat yoldaşının cəsədi Lakobanın əcdadları olan Lıxnı kəndində gizli şəkildə dəfn edildi (Adil Abbas oğlu tərəfindən təsdiqlənib[4][18]).

N. Lakobanın kiçik qardaşı Mixailda (Abxaziya Daxili İşlər Komissarının müavini) həbs edildi;sonradan güllələndi. Tezliklə Nestor Lakobanın həyat yoldaşı Sariya Lakoba (Cix-oglu) və on dörd yaşlı oğlu Rauf, eləcə də Nestor və Sariyanın bütün yaxın qohumları repressiyaya məruz qaldılar. Rauf 28 iyul 1941-ci ildə Butırka həbsxanasında güllələndi[4]. Düşərgələrdən sağ qalan Sariyanın bacısı, kiçik qardaşı və böyük qardaşının arvadı, Stalin,Lavrenti Beriya və Lakoba ailəsinin taleyi haqqında danışırdılar.

Nestor Lakobanın qardaşı Adil Abbasoğlu qeyd edirdi: “Türkiyədə olarkən Lakoba Beriyanın xarici kəşfiyyat ilə əlaqələrini ifşa edən sənədlər tapdı. Evimizdə belə söhbətləri eşitmişdim. Ona görə Sariya həbs olunma ərəfəsində mənə dedi bunları”[4].

Amerikalı sovetoloq Darrel Slayderin (ing. Darrel Slider) qeydlərinə əsasən, "Lakobanın sirli ölümündən bir il sonra", 1937-ci ildə "Beriya, Stalini öldürmək planında günahlandırıraraq, məmurlar arasında təmizlik təşkil etdi"[19].

Ölümündən sonra reabilitasiya edildi[6].

Xatirəsi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

N. A. Lakobanın abidələri Suxumi və Qudautadadır; Qaqra, Yeni Afon, Suxumidə bir çox küçələr onun şərəfinə adlanmışdır.

Kinoda

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • "Belşazarın ziyafətləri, ya da Stalinlə gecə" filmində (1989, rejissor Y. Kara) Nestor Lakoba rolunu Aleksey Safonov canlandırdı.
  • "Unuda bilmirəm" sənədli filmi (2011-ci il, rejissor Esma Apsnı).

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Nestor Lakoba // SNAC (ing.). 2010.
  2. ↑ 1 2 3 Лакоба Нестор Аполлонович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ Согласно свидетельству об окончании Грозненского реального училища
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Танцы с Берией - Посты блогов МК". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-15. Танцы с Берией Arxivləşdirilib 2021-11-21 at the Wayback Machine
  5. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 http://apsnyteka.org/file/Abkhazovedenie_istoriya_8-9_2013.pdf Arxivləşdirilib 2017-02-15 at the Wayback Machine со стр. 99
  6. ↑ 1 2 3 4 "Лакоба". 2021-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-09.
  7. ↑ 1 2 В российском Госархиве социально-политической истории найдены отчёты Нестора Лакоба и Ефрема Эшба Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine // Аиааира
  8. ↑ 1 2 Аббас-Оглы Адиля Шахбасовна. "ПЕРВАЯ ЛЕДИ АБХАЗИИ - Не могу забыть". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-15.
  9. ↑ "Я — Коба, Ты — Лакоба" (PDF). 2013-05-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-10-10.
  10. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Станислав Лакоба. Абхазия после двух империй. XIX-XXI вв. Глава IV. На заре советской империи. "Я - Коба, а ты - Лакоба..."". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-15.
  11. ↑ http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/coe21/publish/no5_ses/glava04.pdf Arxivləşdirilib 2013-05-25 at the Wayback Machine с. 104
  12. ↑ 1 2 3 4 5 Широкорад А. Б. "Война и мир Закавказья за последние три тысячи лет | Страница 37 | Онлайн-библиотека". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-15.
  13. ↑ 1 2 "Огонек: НЕСТОР И ТЕНЬ". 2012-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-27.
  14. ↑ http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/coe21/publish/no5_ses/glava04.pdf Arxivləşdirilib 2013-05-25 at the Wayback Machine с. 109
  15. ↑ 1 2 3 "ВОЖДЬ АБХАЗСКОГО НАРОДА. 70 ЛЕТ СО ДНЯ ГИБЕЛИ НЕСТОРА ЛАКОБЫ". 2013-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-14.
  16. ↑ "Мусто Джихашвили". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-15.
  17. ↑ 1 2 "Мусто Джихашвили". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-15.
  18. ↑ "РОКОВОЙ 1937-Й ::: Аббас-Оглы Адиля Шахбасовна — Не могу забыть ::: Аббас-Оглы Адиля Шахбасовна ::: Воспоминания о ГУЛАГе". 2013-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-11.
  19. ↑ По следу палача Arxivləşdirilib 2014-12-21 at the Wayback Machine // Московский комсомолец]

Ədəbiyyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]