Гертруда Стайн

Гертруда Стайн
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 3 лютага 1874(1874-02-03)[1][2][3][…]
Памерла 27 ліпеня 1946(1946-07-27)[5][1][2][…] (72 гады)
Пахаваная
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, паэтка, калекцыянэр мастацтва, гаспадыня літаратурнага салёну, аўтабіёграф, лібрэтыстка, драматург, аўтарка, калекцыянэр
Гады творчасьці 1909-1946
Мова Ангельская
Дэбют 1909
Значныя творы Three Lives (1909), The Autobiography of Alice B. Toklas (1933)
Подпіс Выява аўтографу

Гертруда Стайн (па-ангельску: Gertrude Stein, 3 лютага 1874, Алегейні, Пэнсыльванія, ЗША — 27 ліпеня 1946, Нёі-сюр-Сэн, пад Парыжам) — амэрыканская фэмінісцкая пісьменьніца, паэтка, сцэнарыстка, мэцэнатка мастацтва[6].

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзілася ў багатай габрэйскай сям'і, дзяцінства правяла ў Эўропе (Вена, Парыж), расла ў Каліфорніі. У Кембрыджы слухала лекцыі па псыхалёгіі Ўільяма Джэймса, потым вучылася мэдыцыне ва Ўнівэрсытэце Джонса Хопкінса (Балтымар), курса не скончыла. У 1902 годзе прыехала з братам Леа ў Парыж, дзе і правяла ўсё астатняе жыцьцё, зрэдку выязджаючы ў Гішпанію і Ангельшчыну[6].

Гертруда Стайн пакінула свой сьлед у мадэрнісцкай літаратуры перш за ўсё не як аўтарка, а як арганізатарка "літаратурнага гуртка" для маладых англамоўных пісьменьнікаў, для многіх зь якіх яна была настаўніцай і часта спонсаркай[7].

Гертрудзе Стайн належыць аўтарства тэрміна «страчанае пакаленьне» (узятага Э. Гэмінгўэем у якасьці эпіграфа да свайго рамана «І ўзыходзіць сонца»), якім яна называла амэрыканскіх пісьменьнікаў, якія эмігравалі за мяжу, часта зьбіраліся ў яе ў салёне на вуліцы Флёрус, 27. Панятак пасьля паслужыў вызначэньнем для цэлай групы пісьменьнікаў пасьляваеннага часу, якія выказалі ў сваіх творах расчараваньне ў сучаснай цывілізацыі, пэсімізм і страту ранейшых ідэалаў (Э. Гэмінгўэй, Дж. Дос Пасас, Томас Эліёт, Ф. С. Фіцджэральд, Э. М. Рэмарк і іншыя)[8].

Раньні пэрыяд жыцьця Стайн у Парыжы зьвязаны з захапленьнем жывапісам. Першапачаткова на вуліцы Флёрус зьбіраліся ў асноўным мастакі. Гертруда Стайн калекцыянавала і прапагандавала найноўшае мастацтва (перадусім, кубізм), зьбірала працы Пікаса (вядомы ягоны партрэт Стайн, 1906), Шлюба, Шагала, Мадыльяні, Грыса, Паскіна, падтрымлівала мастакоў Парыскай школы[9].

У 1907 Стайн пазнаёмілася з амэрыканкай жыдоўскага паходжаньня Алісай Токлас, якая стала ейнай каханай і была з пісьменьніцай да канца жыцьця. Аліса Токлас узяла на сябе кіраваньне хатняй гаспадаркай, а таксама абавязкі рэдактаркі, а пасьля выдаўца і перакладніцы Гертруды Стайн[10].

Гертруда Стайн ніколі не афішавала сваёй арыентацыі ў якім-небудзь эпатажным ключы, што можна было назіраць у парыскай багемы тых гадоў, аднак ейная творчасць працятая эратычнымі і любоўнымі лесьбійскімі матывамі[11].

Яна памерла ва ўзросьце 72 гадоў пасьля апэрацыі на рак страўніка ў амэрыканскім шпіталі ў Нёі-сюр-Сэн. Яе пахавалі ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз[6].

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Экспэрымэнтальная паэзія і проза Стайн, блізкія да кубізму (зборнік «Пяшчотныя кнопкі», 1914; раман «Стварэньне амэрыканцаў», 1925 і інш.), арыентаваныя на эўрапейскі авангард, але якія ў той жа час імкнуліся перадаць амэрыканскі дух, калярыт, склад думкі і вуснай мовы, так і не знайшлі шырокага чытача. Адзіным выключэньнем стала «Аўтабіяграфія Эліс Б. Токлас» (1933), яркая і дасьціпная замалёўка Парыжу ў гады напярэдадні Першай сусьветнай вайны, напісаная ад імя сяброўкі, гэтая кніга шмат разоў перавыдавалася, перакладалася на многія мовы[11].

Твор

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Three Lives (1909)
  • Tender Buttons (1914)
  • Geography and Plays (1922)
  • The Making of Americans (1925)
  • Composition as Explanation (1926)
  • Lucy Church Amiably (1931)
  • Before the Flowers of Friendship Faded Friendship Faded (1931)
  • How to Write (1931)
  • Operas and Plays (1932)
  • The Autobiography of Alice B. Toklas (1933)
  • Matisse Picasso and Gertrude Stein with Two Shorter Pieces (1933)
  • Four Saints in Three Acts, an Opera to Be Sung (1934)
  • Portraits and Prayers (1934)
  • Lectures in America (1935)
  • Narration (1935)
  • The Geographical History of America (1936)
  • Everybody’s Autobiography (1937)
  • Paris France (1940)
  • What Are Masterpieces (1940)
  • Ida (1941)
  • «A LA RECHERCHE D’UN JEUNE PEINTRE» Gertrude Stein /Yale University/U.S.A. «Looking for a young paintor»-Riba-Rovira- (1945)
  • «A LA RECHERCHE D’UN JEUNE PEINTRE» Gertrude Stein /Revue Fontaine n °42, p. 287—288, édition Paris 1945, directeur Max-Pol Fouchet.-Riba-Rovira- (1945)
  • Brewsie and Willie (1945)
  • Wars I Have Seen (1945)
  • Blood on the Dining Room Floor (1948)
  • Things as They Are (1948, аповесць, напісаная ў 1903)
  • Two: Gertrude Stein and Her Brother and Other Early Portraits (1908—1912) (1951)
  • Bee Time Vine and Other Pieces, 1913—1927 (1953)
  • Painted Lace and Other Pieces (1914—1937) (1956)
  • Stanzas in meditation and Other Poems (1929—1933) (1956)
  • Fernhurst, Q.E.D., and Other Early Writings (1971)

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гертруда Стайн — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Чарніліца Гэта — накід артыкула пра пісьменьніка альбо пісьменьніцу. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.
  1. ^ а б Gertrude Stein (нід.)
  2. ^ а б Gertrude Stein // Encyclopædia Britannica (анг.)
  3. ^ Gertrude Stein // FemBio database (ням.)
  4. ^ http://hdl.handle.net/1903.1/1523
  5. ^ Стайн Гертруда // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ^ а б в Philippe Blanchon, Gertrude Stein, Gallimard, 2020, (ISBN 978-2072741937)
  7. ^ Julie Verlaine, «Gertrude Stein (1874-1946) : Écrire et collectionner», dans Femmes collectionneuses d'art et mécènes : de 1880 à nos jours. Éditions Hazan, 2013, 287 p.
  8. ^ Stefana Sabin, Gertrude Stein Rowohlt, Reinbek 1996, (ISBN 3-499-50530-4)
  9. ^ Delphine Cano, Gertrude Stein & Le Bugey, 1924-1944, Musées des Pays de l'Ain, 2012.
  10. ^ Linda Wagner-Martin, Favored Strangers. Gertrude Stein and Her Family Rutgers University Press, New Brunswick, N.J. 1995, (ISBN 0-8135-2169-6)
  11. ^ а б Claude Grimal, Gertrude Stein : «Le sourire grammatical», Belin, coll. « Voix Américaines », 1997, 128 p.