Novi Pazar

Novi Pazar
Novi Pazar
Grad
	Нови Пазар
	Znamenitosti Novog Pazara
	Zastava Grb
	Novi PazarLokacija u Srbiji
	Koordinate: 43°09′00″N 20°33′00″E / 43.15000°N 20.55000°E
Država	Srbija
Okrug	Raški okrug
Vlada
• Gradonačelnik	Nihat Biševac (SDP)
Površina
• Metro	742 km2
Nadmorska visina	477 m
Stanovništvo
• Urbano	66.527
• Metro	100.410
• Metro (gustoća)	135,32 /km2
Vremenska zona	CET (UTC+1)
• Ljeti (DST)	CEST (UTC+2)
Poštanski broj	36300
Pozivni broj	(+381) 020
Registracija vozila	NP
Veb-sajt	http://www.novipazar.rs/

Novi Pazar je grad i središte istoimene općine u Srbiji. Nalazi se u Raškom okrugu, na jugozapadnom dijelu države, a prema posljednjem popisu stanovništva (2022) broji 71.462 stanovnika.^[1]

Kulturno je sjedište Bošnjaka u Srbiji u oblasti Sandžaka. Mnogi spomenici muslimanske i pravoslavne religije se nalaze u ovoj oblasti, koja ima ukupno 30 zaštićenih spomenika kulture, poput Altun-alem džamije i crkve Svetih apostola Petra i Pavla.^[2]^[3]

Historija

Geografija

Nalazi se na 290 km južno od Beograda, na dionici starog puta koji preko Ibarske magistrale vodi prema Podgorici i Jadranskom moru. Lociran je u zvjezdastoj dolini rijeke Jošanice, Raške, Deževske i Ljudske, na nadmorskoj visini od 496 m. Okružen je visokim planinama Golijom i Rogoznom i Pešterskom visoravni. Ukupna površina općine sa 100 naseljenih mjesta iznosi 742 km². Njegov osnivač Isa-beg Ishaković je podigao grad u neposrednoj blizini srednjovjekovnog utvrđenja Trgovište, poznatog pod imenom Ras. Prvi pisani dokument koji pominje ime Novi Pazar datira iz 15. vijeka, kada je Malo vijeće Dubrovačke republike odlučilo da u njemu postavi svog konzula. To potvrđuje da je grad u to vrijeme već bio razvijen, zahvaljući svom izuzetnom geografskom položaju, jer se nalazio na raskršću važnih puteva koji su vodili od Dubrovnika prema Nišu, Sofiji, Istanbulu, Solunu, Beogradu, Pešti i Sarajevu. O Novom Pazaru su pisali brojni putopsici, a Evlija Čelebi je u 17. vijeku zabilježio da je bio jedan od najvećih gradova na Balkanu. Ime Novi Pazar ušlo je u leksikone kao sinonim za Sandžak od 1878. godine, kada je na Berlinskom kongresu kao corpus separatum čitava regija nazvana Novopazarski sandžak. Od Prvog svjetskog rata, njegova sudbina postaje neizvjesna, grad intenzivno slabi i gubi na svom značaju. Kasnije, izgradnjom novih puteva preko moravsko-vardarske doline, on postaje marginalizovan, daleko od važnih saobraćajnica i komunikacija.

Stanovništvo

Prema zvaničnom popisu iz 2011. godine, Novi Pazar ima 100.410 stanovnika. Etnički sastav stanovništva čine Bošnjaci sa 77,137%, Srbi 16,17%, Muslimani 4,09%, Crnogorci sa 0,04%, Albanci sa 1,23%.

Privreda i resursi

Društvena privreda uglavnom ne radi, za razliku od privatnog sektora koji je veoma razvijen. Preko 500 privatnih preduzeća se bavi proizvodnjom odjeće, obuće i namještaja, a ostala pretežno uslužnim djelatnostima i trgovinom. Značajnu ulogu imaju i transport robe i putnički saobraćaj sa preko 2.650 firmi za prijevoz robe i putnika. Novi Pazar je trenutno najveći proizvođač džins odjeće u Srbiji i Crnoj Gori. Čitav kraj je također bogat prirodnim resursima. To je prostrana planinska teritorija, na kojoj se optimalno smenjuju blagi i oštri usponi, riječni usjeci i doline, visoravni, veliki kompleksi četinarskih šuma, livade i pašnjaci, a prostor ima bogatu floru i faunu, čistu vodu, termalne i mineralne izvore (Novopazarska i Rajčinovića banja i Slatinski i Deževski kiseljak). Uz prirodne i ljudske resurse, kao i brojne spomenike kulture, Novi Pazar ima potencijale za održiv razvoj - proizvodnju zdrave hrane i razvoj svih vidova turizma.

Kulturni spomenici

Arheološki nalazi govore da je ovo područje bilo naseljeno još od kamenog doba - nalaz Naprelje, preko željeznog doba - nalaz Smolučka pećina i ranoantičkog doba - Novopazarski nalaz, te nalazišta ostataka kasnoantičkih i srednjovjekovnih utvrđenja Jeleč i Ras. Među najvažnije kulturnohistorijske spomenike spadaju:

Gradska tvrđava sa Kulom motriljom iz 15. vijeka, izgrađena po nalogu osnivača grada Isa-bega Ishakovića
Altun-alem džamija iz 16. vijeka^[4], djelo čuvenog neimara Muslihudina Abdulganija
Amir-agin han (konak) iz 17. vijeka
Petrova crkva sagrađena u 10. vijeku nad ilirskim kneževskim tumulom i na ostacima poznijeg ranokršćanskog objekta u obliku rotonde sa upisanim četvorolistom
Hamam (kupatilo) iz 15. vijeka, zaostavština Isa-bega Ishakovića, osnivača grada
Đurdevi stupovi, zadužbina Stefana Nemanje, iz 12. vijeka
manastir Sopoćani, čiji je osnivač kralj Uroš I, iz 13. vijeka

Infrastruktura

Nedostatak infrastrukture spriječava dalji razvoj. Kao najveći potrošač PTT usluga, poslije Beograda, Novi Pazar ima 10.000 neriješenih zahtjeva za telefonski priključak.^{[nedostaje referenca]} Postojeća sanitarna deponija je tehnički neispravna i ugrožava sve vodotokove, a smještena je na udaljenosti od 23 km od grada, na nadmorskoj visini od 1050 m.