Νίκος Σκαλκώτας

Νίκος Σκαλκώτας
Γέννηση8ιουλ. / 21  Μαρτίου 1904γρηγ.[1]
Χαλκίδα[1]
Θάνατος19  Σεπτεμβρίου 1949[2][3]
Αθήνα[4]
Αιτία θανάτουκήλη
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα[1]
ΣπουδέςΩδείο Αθηνών και Πρωσική Ακαδημία Τεχνών
Ιδιότητασυνθέτης[1] και βιολονίστας
ΣύζυγοςΜαρία Παγκαλή (1946–1949)
ΣύντροφοςΜατίλντε Τέμκο (1926–1931)
ΤέκναΑλέκος Σκαλκώτας, Νίκος Ν. Σκαλκώτας και Άρτεμις Λιντάλ
Όργαναβιολί
Είδος τέχνηςκλασική μουσική[1] και Δωδεκαφθογγισμός
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Νίκος Σκαλκώτας (Χαλκίδα, 21 Μαρτίου 1904 – Αθήνα, 19 Σεπτεμβρίου 1949) ήταν Έλληνας συνθέτης της σύγχρονης κλασικής μουσικής. Ήταν μέλος της Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής και είχε επιρροές τόσο από την κλασική μουσική όσο και από την ελληνική παραδοσιακή μουσική.

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Νίκος Σκαλκώτας γεννήθηκε στη Χαλκίδα στις 21 Μαρτίου 1904. Καταγόταν από την Τήνο και προερχόταν από οικογένεια μουσικών με το επίθετο Σκαλκώτος. Ο πατέρας του Αλέκος, φλαουτίστας στη Φιλαρμονική της Χαλκίδας, άλλαξε το επίθετο της οικογένειάς του σε Σκαλκώτας, χάριν ευφωνίας. Από την ηλικία των πέντε ετών άρχισε να μαθαίνει βιολί με τον θείο του και το 1910 η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα για να του προσφέρει την ευκαιρία πληρέστερης μουσικής μόρφωσης. Γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών και το 1918 αποφοίτησε με την ανώτατη διάκριση («Χρυσό Μετάλλιο») για την ερμηνεία του στο «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπετόβεν. Τα επόμενα χρόνια έπαιζε βιολί σε διάφορες εκδηλώσεις, ενώ ποιήματά του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Νουμάς».

Το 1921 λαμβάνει υποτροφία από το Ίδρυμα Αβέρωφ για ανώτερες σπουδές βιολιού στο Βερολίνο. Γρήγορα, όμως, θα προσανατολιστεί στη σύνθεση, με δασκάλους τον Κουρτ Βάιλ, τον Φίλιπ Γιάρναχ και τον «πάπα της πρωτοπορίας» Άρνολντ Σένμπεργκ (Arnold Schönberg), ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα. Μαζί του έμεινε ως το 1931, χάρη σε νέα υποτροφία που του προσέφερε ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Παράλληλα, έπαιζε βιολί σε ελαφρές ορχήστρες για να συμπληρώνει το εισόδημά του.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο έγραψε πάνω από 70 έργα, τα περισσότερα από τα οποία χάθηκαν. Παρά την εκτίμηση που έτρεφε στον Σένμπεργκ, δεν ακολούθησε τυφλά το δωδεκαφθογγικό σύστημα του δασκάλου του, αλλά ανέπτυξε μια δική του απόλυτα πρωτότυπη παραλλαγή. Το 1931, μια έντονη συναισθηματική κρίση προκάλεσε τη διακοπή της σχέσης του με τη Γερμανίδα σύντροφό του, τη βιολονίστρια Ματίλντε Τέμκο, με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά, την Άρτεμη και ένα βρέφος που χάθηκε στη γέννα[5]. Ακολούθησε η δημιουργική κρίση, που κράτησε έως το 1935.

Τον Μάιο του 1933 επέστρεψε στην Ελλάδα, τον ίδιο ακριβώς μήνα που ο δάσκαλός του Άρνολντ Σένμπεργκ έπαιρνε τον δρόμο της εξορίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, μη αντέχοντας την καταπίεση των Ναζί. Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του στην πατρίδα αντιμετώπισε τον φθόνο και την καχυποψία του μουσικού κυκλώματος (Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Μανώλης Καλομοίρης, Δημήτρης Μητρόπουλος, Σπύρος Φαραντάτος), παρότι ήταν γνωστή η αξία του.

Στα μουσικά πράγματα της χώρας κυριαρχούσαν άνθρωποι συντηρητικών αντιλήψεων, που σχετίζονταν με τη λεγόμενη «Εθνική Σχολή» και δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να κατανοήσουν τις νέες μουσικές προτάσεις του Σκαλκώτα. Ισχυριζόντουσαν ότι έγραφε ακαταλαβίστικη μουσική, που ήταν αντίθετη με τους κανόνες που διδάσκονταν στα ωδεία και διέδιδαν πως ήταν τρελός. Ο μουσικολόγος και βιογράφος του Σκαλκώτα Γ. Γ. Παπαϊωάννου αποκαλεί τη συμπεριφορά τους απέναντι στον Σκαλκώτα «μεγάλη συμπαιγνία» και πιστεύει ότι το πληθωρικό του ταλέντο θα τους επισκίαζε και θα τους εξοστράκιζε από τις «καρέκλες» τους.

Όλες οι πόρτες ήταν κλειστές για τον Σκαλκώτα. Για να ζήσει καταδέχεται να παίξει βιολί σε ένα από τα τελευταία αναλόγια της Κρατικής Ορχήστρας και αργότερα στις Ορχήστρες της Λυρικής και της Ραδιοφωνίας, παρά την αναμφισβήτητη αξία του ως βιολονίστα. Ως αντίδοτο, άρχισε να συνθέτει πυρετωδώς: Από το 1935 και ως το 1945 είχε γράψει πάνω 100 έργα. Κλεισμένος στον δικό του κόσμο και αποκομμένος εντελώς από τις ευρωπαϊκές τάσεις ανέπτυξε ένα δικό του, εντελώς προσωπικό ύφος.

Αναμνηστική πλάκα στο Βερολίνο

Το 1946 παντρεύτηκε την πιανίστρια Μαρία Παγκαλή κι ένα χρόνο αργότερα ήρθε στη ζωή ο γιος τους Αλέκος, που διακρίθηκε ως ζωγράφος. Ακολούθησε μια νέα περίοδος δημιουργικής σιωπής, αλλά από το 1949 άρχισε να συνθέτει με τους παλιούς του ρυθμούς νέα έργα και να ενορχηστρώνει παλιότερα. Πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 1949 από επιπλοκές που προκάλεσε η αμελημένη περισφιγμένη κήλη του. Δύο ημέρες αργότερα γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του, Νίκος, γνωστός ως πρωταθλητής Ελλάδας στο σκάκι.

Ο Σκαλκώτας πέθανε τελείως άγνωστος και όσο ζούσε δεν άκουσε κανένα από τα έργα του να παίζεται, εκτός από ελάχιστες εκτελέσεις των 36 Ελληνικών Χορών[6]. Ο Σκαλκώτας ανακαλύφθηκε ως συνθέτης μετά το θάνατό του, χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του (Γ.Γ. Παπαϊωάννου, Γιώργος Χατζηνίκος κ.ά.), που ίδρυσαν την «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα» για να διαφυλάξουν και να διαδώσουν το έργο του, που περιλαμβάνει πάνω από 170 έργα (κοντσέρτα, συμφωνικές σουίτες, μουσική δωματίου, χορούς και τραγούδια). Το 60% των προχωρημένων έργων του ακολουθεί ένα δικής του επινόησης δωδεκαφθογγικό σύστημα, ενώ το 40% ανήκει σε άλλα, «ελεύθερα» συστήματα σύνθεσης.

Εκτός από τα προχωρημένα (ατονικά) έργα του, που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 85% της παραγωγής του, περίπου ένα 12% αφορά σε απλούστερα, τονικά και τροπικά έργα, όπως οι περίφημοι «36 Ελληνικοί Χοροί για ορχήστρα» και το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα», που ενσωματώνουν στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής με ένα τρόπο τελείως προσωπικό και πρωτοποριακό. Ο Σκαλκώτας επεδίωκε να συλλάβει την ουσία της και δεν ήθελε μόνο να αξιοποιήσει την εθνική μας κληρονομιά, όπως η πρώτη γενιά των συνθετών της «Εθνικής Σχολής».

Σήμερα, ο Νίκος Σκαλκώτας θεωρείται ένας από τους σημαντικούς συνθέτες του 20ού αιώνα. Ο Αυστροβρετανός μουσικολόγος και κριτικός Χανς Κέλερ πλειοδοτεί και σε ένα κείμενό του αναφέρει ως κορυφαίους συνθέτες του 20ου αιώνα τα τέσσερα «Σ»: Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, Σκαλκώτας και Σοστακόβιτς[7].

Η μουσική του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με τον συνθέτη και μεγάλο μελετητή του έργου του Νίκου Σκαλκώτα, Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου, το μουσικό έργο και η ανάπτυξη του ύφους του Σκαλκώτα χωρίζονται σε τρεις περιόδους:

1η περίοδος (1927-1938)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περιλαμβάνει και την εποχή που ο Σκαλκώτας βρισκόταν στη Γερμανία. Εκείνη τη περίοδο, κυριαρχεί στα έργα του αυστηρός δωδεκαφθογγισμός. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, όπως οι "36 Ελληνικοί Χοροί" που δημιουργήθηκαν εκείνη την περίοδο.
Χαρακτηριστικά έργα της 1ης Περιόδου:

  • Οκτέτο (1931)
  • Πιάνο Τρίο (1936)
  • Συμφωνική Σουίτα Νο.1 (1929)

2η περίοδος (1938-1945)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σκαλκώτας δημιουργεί έργα μεγάλης διαρκείας και συλλογές συντομότερων έργων. Τα έργα εκείνης της εποχής είναι πιο επικά, με ηρωικώτερη διάθεση.
Χαρακτηριστικά έργα της 2ης Περιόδου:

  • Κονσέρτο για Πιάνο και δέκα Πνευστά Όργανα (1939)
  • Η Επιστροφή του Οδυσσέα (1942)
  • 32 Κομμάτια για Πιάνο (1940)

3η περίοδος (1946-1949)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τελευταία περίοδος πριν πεθάνει. Δημιουργεί έργα με δραματικότερη και σκυθρωπή διάθεση. Εκείνη τη περίοδο, εμφανίζονται και έργα εξ ολοκλήρου τονικά και αρμονικά.

Χαρακτηριστικά έργα της 3ης Περίοδου:

  • Η Θάλασσα (λαϊκό μπαλέτο) (1948-49)
  • Ελληνικός Χορός σε Ντο Ελάσσονα (1949)
  • Κονσερτίνο για Πιάνο (1948-49)

Γενικά, σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ο Σκαλκώτας παρέμεινε πιστός στα νεοκλασικά ιδανικά της "Νέας Αντικειμενικότητας" (Neue Sachlichkeit) και της "απόλυτης μουσικής" που διακηρύχθηκαν το 1925. Όπως ο Σένμπεργκ, καλλιέργησε επίμονα κλασικές φόρμες, αλλά ο κατάλογος των έργων του χωρίζεται σε έργα ατονικά και δωδεκαφθογγικά, και σε τονικά έργα, ενώ και οι δύο κατηγορίες εκτείνονται χρονικά σε όλη τη συνθετική του καριέρα.

Αυτή η φαινομενική ανομοιογένεια μπορεί να εντάθηκε από την αγάπη του για την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Παρόλα αυτά, παρέμεινε σκεπτικιστής στις προσπάθειες των Ελλήνων συγχρόνων του να την ενσωματώσουν στο σύγχρονο συμφωνικό στυλ, και μόνο σε ένα μεγάλο έργο αντιπαρέθεσε και ανάμειξε το παραδοσιακό, το ατονικό και το δωδεκαφθογγικό στυλ: στην προγραμματική μουσική στο παραμυθόδραμα του Χρήστου Ευελπίδη "Με του Μαγιού τα μάγια". Ο Σκαλκώτας ήταν προφανώς απρόθυμος να αναπτύξει το είδος αυτό των δομικών και στυλιστικών τάσεων που θα είχε προδώσει τα ιδανικά του για ενοποίηση, τα οποία είχε κληρονομήσει από τον Σένμπεργκ. Έτσι μπορεί να ιδωθεί σαν ένας σύνδεσμος ανάμεσα στην Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, τη σχολή του Μπουζόνι και του Στραβίνσκι. Ο Σκαλκώτας ήταν ικανός να συνδέει διαφορετικά και κατά κάποιο τρόπο αντιθετικά στοιχεία και να μη συμβιβάζεται, αλλά μάλλον να εμπλουτίζει τη δική του αυθεντικότητα, ποικιλία και δύναμη έκφρασης.

Παρόλα αυτά η μουσική του είχε μόνο περιορισμένη επιρροή στις μεταπολεμικές τάσεις, ακόμα και στην Ελλάδα, πιθανόν εξ αιτίας των χωρίς συμβιβασμούς απαιτήσεων του τόσο από τον ακροατή όσο και από τον εκτελεστή, και των φαινομενικά συντηρητικών δομικών και θεματικών του προτιμήσεων.

Δισκογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έτος Τίτλος Αριθμός καταλόγου Πληροφορίες
1954 Modern Greek Chamber Music Philips N00247L LP Κατασκευασμένος στην Ολλανδία, περιέχει τα Πασακάλια, Σουίτα Για Πιάνο Αρ. 4, Σύντομες Παραλλαγές Πάνω Σ' Ένα Βουνίσιο Θέμα και τους Νησιώτικο, Αρκαδικό, Ηπειρωτικό και Μαζωχτό από τους 36 ελληνικούς χορούς. Ο Γιάννης Παπαδόπουλος στο πιάνο και ο Βύρων Κολάσης στο βιολί.
1957 Twelve Dances Fantasy 5002 LP Η Little Symphony Of San Francisco, με διευθυντή τον Gregory Miller, ερμηνεύουν τους 12 από τους 36 ελληνικούς χορούς του Σκαλκώτα. Ηχογραφημένος και κατασκευασμένος στις Η.Π.Α.
1958 Marche Slav Columbia ML5335 & Philips 409152AE LP Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης. Περιέχονται οι Πελοποννησιακός Ι, Ηπειρωτικός Ι, Χωστιανός και Κλέφτικος ΙΙ από τους 36 ελληνικούς χορούς για ορχήστρα του Νίκου Σκαλκώτα. Ηχογραφημένος και κατασκευασμένος στις Η.Π.Α. Επίσης, υπάρχουν συνθέσεις των Πιότρ Τσαϊκόφσκι και Μοντέστ Μουσόργκσκι.
1964 4η Σουίτα - Passacaglia - Για Μια Μικρή Λευκή Αχιβάδα Columbia GCX105 LP & 480422 CD Η Μαρίκα Παπαϊωάννου παίζει στο πιάνο την Σουίτα Αρ. 4 και την Πασακάλια του Σκαλκώτα και τη Μικρή Λευκή Αχιβάδα του Μάνου Χατζιδάκι.
1966 Οκτέτο / 8 Παραλλαγές Πάνω Σ' Ένα Ελληνικό Θέμα / 3ο Κουαρτέτο Εγχόρδων HMV 00310 LP Ηχογραφημένες στην Αγγλία με Άγγλους εκτελεστές.
1970 3η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 4 Columbia SCXG58 & 70027 LP Περιέχεται το οκτέτο για 4 ξύλινα πνευστά και 4 έγχορδα, με αρχιμουσικό τον Θόδωρο Αντωνίου.
1970 3η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 5 Columbia SCX59 & 70028 LP Περιέχεται η σονατίνα αρ. 2 για βιολί και πιάνο, με τον Σπύρο και τη Χαρά Τόμπρα.
1973 4η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 2 Columbia CSDG64 & 70198 LP Περιέχεται το κουαρτέτο για πιάνο και πνευστά αρ. 1.
1973 4η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής 4 Columbia CSD66 & 70200 LP Περιέχεται το κουαρτέτο για πιάνο και πνευστά αρ. 2.
1980 Νίκος Σκαλκώτας HMV 70981/4 LP Κασετίνα τεσσάρων δίσκων με 14 έργα του συνθέτη, συνολικής διάρκειας 2 ωρών. Ανάμεσα στους εκτελεστές και οι: Τάτσης Αποστολίδης, Ντιάνα Βρανούση, Νίνα Πατρικίδου, Νέλλη Σεμιτέκολο, Χρήστος Σφέτσας κ.α.
1980 5 Ελληνικοί Χοροί Για Έγχορδα Columbia 70987 LP Ο Τάτσης Αποστολίδης διευθύνει τη Μικρή Ορχήστρα Εγχόρδων.
1980 Ο Χριστόδουλος Γεωργιάδης Παίζει Νίκο Σκαλκώτα HMV 70988 LP Δώδεκα συνθέσεις του Σκαλκώτα με τον Γεωργιάδη στο πιάνο.
1982 Έργα Για Πιάνο Ελλήνων Συνθετών Motivo 1015 LP Η Έφη Αγραφιώτη παίζει στο πιάνο συνθέσεις των Νίκου Σκαλκώτα, Δημήτρη Δραγατάκη και Γιώργου Σισιλιάνου.
1984 Έργα Ελλήνων Συνθετών Motivo 1021 LP Ο Βύρων Φιδετζής διευθύνει την Ορχήστρα Δωματίου της Σόφιας σε έργα Σκαλκώτα, Αντίοχου Ευαγγελάτου και Μάριου Βάρβογλη.
1985 Έργα Ελλήνων Συνθετών Motivo 1024 LP Το Τρίο Αθηνών παίζει τις οκτώ παραλλαγές πάνω σ' ένα ελληνικό θέμα για πιάνο, βιολί και βιολοντσέλο του Νίκου Σκαλκώτα.
1985 Δύο Σονάτες Για Βιολί & Πιάνο Και Μια Σουίτα Σείριος 85006 LP Με τον Γιώργο Δεμερτζή, βιολί, και τη Δόμνα Ευνουχίδου, πιάνο.
1985 Ο Γιάννης Βακαρέλης Παίζει Στο Πιάνο Σείριος 85011 LP Με συνθέσεις Σκαλκώτα, Χατζιδάκι και Γιάννη Κωνσταντινίδη.
1985 Skalkotas - Schoenberg - Webern - Berg Meridian 77108 LP Με τον Χριστόδουλο Γεωργιάδη στο πιάνο.
1988 Έργα Για Βιολί Και Πιάνο Musica Viva 88001 LP Συνθέσεις του Νίκου Σκαλκώτα με τη Νίνα Πατρικίδου, βιολί, και τη Ντιάνα Βρανούση, πιάνο.
1988 Ερμηνεύει Έλληνες & Ξένους Συνθέτες Πολιτιστικό Ίδρυμα Αγγελίνη SPR472/3 2LP Ο Γιώργος Χατζηνίκος ερμηνεύει στο πιάνο Νίκο Σκαλκώτα, Γεώργιο Πονηρίδη και Γιάννη Κωνσταντινίδη.
1990 Το Ελληνικό Χορόδραμα Της Ραλλούς Μάνου Lyra 0282/3 2LP Η Συμφωνική Ορχήστρα του Ε.Ι.Ρ. παίζει το Λυγερή Κι Ο Χάρος του Σκαλκώτα, υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη. Υπάρχουν, επίσης, συνθέσεις των Γιάννη Χρήστου, Θόδωρου Αντωνίου, Μίκη Θεοδωράκη, Αργύρη Κουνάδη.
1990 Δώδεκα Ελληνικοί Χοροί Motivo 1032 LP & 1040 CD Με το συγκρότημα μουσικής δωματίου "Νικόλαος Μάντζαρος".
1990 Η Επιστροφή Του Οδυσσέα Musica Mundi 311110 CD & Concert Athens 91051 LP Με τη Δανική Ραδιοφωνική Ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση του Μιλτιάδη Καρύδη. Περιέχεται και η Συμφωνία Της Λεβεντιάς του Μανώλη Καλομοίρη.
1991 36 Ελληνικοί Χοροί Lyra 0052/3 2CD Ο Βύρων Φιδετζής διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα των Ουραλίων. Η πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση και των 36 χορών, σε παραγωγή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
1991 Φιλαρμονική Ορχήστρα Της Νέας Υόρκης Υπουργείο Πολιτισμού 1/2 CD Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης τον Οκτώβριο του 1955, στην αίθουσα συναυλιών Ορφέας της Αθήνας. Περιέχονται 4 από τους 36 χορούς του Σκαλκώτα και συνθέσεις των Τζουζέπε Βέρντι, Γιοχάνες Μπραμς, Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Έκδοση αφιερωμένη στα 30 χρόνια από το θάνατο του Μητρόπουλου.


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 dspace.mmb.org.gr/mmb/handle/123456789/23141. Ανακτήθηκε στις 26  Απριλίου 2020.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28  Απριλίου 2014.
  3. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. skalkottas-nikos. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ «Grove Music Online» (Αγγλικά) Oxford University Press. 25925.
  5. ↑ Thornley, John (2002). «'I beg you to tear up my letters…' Nikos Skalkottas's last years in Berlin (1928–33)». Byzantine and Modern Greek Studies 26 (1): 178-217. doi:10.1179/030701302806932268. 
  6. ↑ Δίφωνο, τεύχος 1, σελ. 122-125, Οκτώβριος 1995
  7. ↑ Mantzourani, Eva (2013). «Hans Keller, Nikos Skalkottas and the notion of symphonic genius». Tempo 67 (263): 33-59. doi:10.1017/S0040298212001040. 

Σχετική βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Γιώργος Χατζηνίκος: Νίκος Σκαλκώτας: Μια ανανέωση στην προσέγγιση της μουσικής σκέψης και ερμηνείας, Αθήνα: Νεφέλη, 2006. ISBN 960-211-823-7
  • Γιώργος Ζερβός: Ο Νίκος Σκαλκώτας και η ευρωπαϊκή παράδοση των αρχών του 20ου αιώνα, Αθήνα: Παπαγρηγορίου-Νάκας, 2001. ISBN 960-7554-25-6
  • Χάρης Βρόντος: Για τον Νίκο Σκαλκώτα, Αθήνα: Νεφέλη, 1999. ISBN 960-211-438-X
  • Jaklitsch, Nina- Maria: «Μανώλης Καλομοίρης, Νίκος Σκαλκώτας, Χαρίλαος Περπέσσας: Ἕλληνες μουσουργοὶ τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα μεταξὺ τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης καὶ τοῦ "δυτικοῦ" μοντερνισμοῦ», στο: Πρακτικὰ τοῦ Α' Εὐρωπαϊκοῦ Συνεδρίου Νεοελληνικῶν Σπουδῶν. [Τόμοι Α' καὶ Β']. «Ὁ Ἑλληνικὸς Κόσμος ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση 1453-1981», Τόμος Β', Βερολίνο, 1999, σσ. 297-309.
  • Θωμάς Ταμβάκος: Νίκος Σκαλκώτας (8-21/3/1904-19/9/1949): Επίσημη δισκογραφία (1929-2019), Αλεξανδρούπολη: Μουσική Εταιρεία Αλεξανδρούπολης 2019.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]