Burgue-Erreiti

Burgue-Erreiti
Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Burgueko baserria, herriko purguan kokatuta
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Eskualdea	Agaramont
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre
Izen ofiziala	Bergouey-Viellenave
Auzapeza (2020-2026)	Félix Noblia (independente)
Posta kodea	64270
INSEE kodea	64113
Herritarra	burguetar, erreitiar
Kokapena
Koordenatuak	43°25′22″N 1°03′24″W / 43.4228°N 1.0567°W / 43.4228; -1.0567
Azalera	11,37 km^2
Garaiera	14-166 metro
Distantzia	46,1 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria	116 (2018:  1)
Dentsitatea	10,99 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 15,62
Ugalkortasuna[1]	‰ 66,67
Ekonomia
Jarduera[1]	% 84,62 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 14,76 (2011)
Langabezia[1]	% 9,02 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 13,68 (2010)
Erabilera	% 1,08 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1977ko azaroaren 15a

Burgue-Erreiti^[a] Euskal Herriko udalerri konposatu bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Agaramont eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 46,1 kilometrora. Altuera 14 eta 166 metro artekoa da, eta 11,37 km²-ko azalera hartzen du. 2021eko urtarrilaren 1a egunean 117 biztanle zituen.

Udalerria Burgue (herriko etxea dagoen tokian) eta Erreiti herrietako lurrek osatzen dute. Erango eta Burgue-Erreiti udalerrien banatu zen Burgue-Erango-Erreiti udalerriaren desintegrazioarekin sortu zen.

Bertako biztanleak burguetarrak eta erreitiarrak dira.

Izena

Burgue-Erreiti beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• frantsesez: Bergouey-Viellenave
• nafar erromantzez edo aragoieraz: Bergui-Villanueva
• okzitanieraz: Bergüei e Vièlanava edo Vergüei e Vièlanava

Gainera, toponimoa modu bakarran agertu da historian zehar:^[2]

• Burgue-Erreiti (1978)
• Burgue-Erreiti (2003)
• Burgue-Erreiti (2008)

Etimologia

Udalerriaren izena osatzen duten herrien izenek osatzen dute, hau da, Burgue eta Erreiti, gidoi batez elkartuta. Hiriburua den herria, Burgue, da lehena. Frantsesezko Erreiti (Viellenave-sur-Bidouze) izenaren luzera dela eta, izen konposatua erabiltzen denean bakarrik murriztu da Viellenave partera, nahiz eta bakarrik dagoen herria izendatzeko forma osoa erabiltzen den frantsesez antzeko izenak dituzten beste herrietatik bereizteko. Prozesu hori gainerako hizkuntza erromantzeek errepikatu dute asimilazioz, okzitanieraz izan ezik, hizkuntza horretan e -ekin (koordinazioaren uztarketa) tradiziozko lotura mantentzen baita.

Geografia

Biduze ibaiak udalerria gurutzatzen du.

Udalerri mugakideak

• Erango ipar-ekialdean
• Arrueta-Sarrikota mendebaldean
• Ilharre, Labetze-Bizkai eta Martxueta hegoaldean

Bearnorekin ere mugakidea da ekialdean.

Etxeak eta Auzoak

• Burgue
• Erreiti
• Hegiluze
• Landa
• Galin
• Herri

Historia

1973ko urtarrilaren 1ean, Burgue, Erango eta Erreiti herriak batu egin ziren udalerri bakar bat osatzeko. 1977ko azaroaren 15ean, Erango berriz bihurtu zen independente. Dena dela, Burgue eta Erreitik baturik jarraitzen dute gaur egun.

Demografia

Biztanleriaren bilakaera 1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 339 348 373 403 418 449 460 444 383 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 363 369 365 340 362 338 324 308 274 1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 354 335 280 224 191 180 184 173 149 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2009 2014 2020 122 100 261 146 120 112 - - -

Oharra: 2005eko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da. 1968 arteko datuak Burgueri dagozkio, 1975ekoa Burgue-Erango-Erreitiri eta soilik hortik aurrerakoak dira egungo Burgue-Erreiti udalerrikoak.

Ekonomia

Udalerriaren ekonomiaren oinarria laborantza eta abeltzaintza dira.

Kultura

Jaiak

Herriko jaiak abuztuaren 15ean. Jai patronalak uztailaren amaieran.

Burgue-Erreitiko Luis Choury^[3]. Euskal Herriko Ahotsakerako^[3][3] egindako elkarrizketa.

Euskara

Burgue-Erreitiko euskara^[3] Beskoitzeko hizkera^[4] da, nafar-lapurteraren^[5] barnean, sortaldekoa^[6].

Ondasun nabarmenak

• Agramondarrek XII. mendean eraikitako gaztelu baten aztarnak daude
• Etxe zahar batzuk badaude (Sallahart 1585, Apathe 1673, Barnetche)
• Zubi erromatarra Ipar Euskal Herriko beste zubi askoren moduan (Baigorrikoa kasu), nahiz eta izenean erromatarra dela izan, askoz berandukoagoa da. Lehen aipamenak XII. mendekoak dira eta aztarnarik zaharrenak XVII. mendekoak. Lau arkuz osaturikoa da eta Biduze gurutzatzen du.
• Erreitiko zubi gaineko errota, XII. mendekoa hau ere, nahiz eta XVII. mendean berreraikia izan.
• Garbitokiak
• Donejakue eliza, XIII. mendekoa eta XIX. mendean berriztatua izan zen. Donejakue Bidearen ondoan dago kokaturik (bideetariko bat udalerritik pasatzen da) eta monumentu historiko dago izendatua, portiko erromanikoa dela eta. XV. mendeko sakristia, bi beirate (bakoitzean Donejakue eta Jeanne d'Arc daude irudikaturik).
• Asuntzioaren eliza XIX. mendekoa da. Bertan hiru beirate, konfesategi bat, Via Crucis bat eta bost estatua daude zenbaturik Frantziako Kultura ministeriotik.
• Hilerrian, hainbat hilarri diskoidal ikus daitezke.

Oharrak

1. /buʁ̞ɣ̞ú^e eʁe.íti/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. «Burgue-Erreiti - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
3. ↑ «Burgue-Erreiti sorterria - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
4. «Beskoitzekoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
5. «Nafar-lapurtarra - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
6. «Sortaldekoa (NL) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).

Ikus, gainera

• Agaramont
• Nafarroa Beherea

Kanpo estekak