George Steer

George Steer

(2023)
Biografía
Nacemento	22 de novembro de 1909 East London, Suráfrica
Morte	25 de decembro de 1944 (35 anos)
Causa da morte	accidente de tráfico
Educación	Winchester College
Actividade
Ocupación	xornalista
Premios
Mención nos Despachos

Memorial a George Steer en Gernika no País Vasco

George Lowther Steer nado en Suráfrica en 1909 e finado o 25 de decembro de 1944, foi un xornalista, escritor e correspondente de guerra británico que informou sobre guerras anteriores á Segunda guerra mundial, especialmente a Segunda guerra italo-abisinia e a Guerra civil española. Durante esas guerras foi empregado de The Times, e os seus informes de testemuñas oculares fixeron moito para alertar ás nacións occidentais dos crimes de guerra cometidos polos italianos en Etiopía e polos nazis alemáns en España, aínda que pouco se fixo para evitalos pola Sociedade de Nacións. Volveu a Etiopía despois de comezar a guerra mundial e axudou á campaña para derrotar aos italianos e a restaurar a Hailie Selassie no trono.

Traxectoria

Primeiros anos

George Steer naceu en Suráfrica, fillo dun director de xornal. Estudou arte e literatura clásicas en Inglaterra, no Winchester College e Christ Church, Oxford. Comezou a súa carreira xornalística en Suráfrica, logo traballou en Londres para o Yorkshire Post.

Correspondente de guerra

Haile Selassie I de Etiopía

En 1935 Steer cubriu para The Times a invasión italiana de Etiopía. Informou de que as forzas italianas fixeron un uso extensivo de gas velenoso en forma de gas mostaza e tamén bombardearon ambulancias da Cruz Vermella, a pesar das claras marcas nos vehículos.^[1] Estivo implicado na axuda a transportar máscaras anti-gas a Etiopía para dar polo menos algunha protección contra os gases velenosos despregados ilegalmente polos italianos. Fíxose amigo do emperador Haile Selassie I de Etiopía, que máis tarde se converteu en padriño do fillo de Steer. Coñeceu e casou coa súa primeira esposa en Etiopía, en condicións difíciles na Legación Británica en Addis Abeba, con saqueos e disparos de rifles fóra das portas do recinto. A súa muller e o seu primeiro fillo morreron no parto en Londres un pouco máis tarde.

Guerra civil española

Ruínas de Gernika

En 1937 foi enviado para informar sobre a Guerra civil española. Os seus primeiros informes desde o País Vasco describían como os mercantes británicos venceron ao bloqueo do bando nacional de Bilbao para levar comida á xente famante da cidade e dos seus arredores. Tamén visitou a primeira liña para informar directamente dos combates.

O 26 de abril de 1937 emitiu un informe sobre o bombardeo de Gernika que tivo moita repercusión. O seu telegrama a Londres describiu as carcasas de bombas alemás (inscritas coas palabras Rheindorf 1936, coa insignia da aguia alemá) e o uso da termita como un incendiario para crear unha tormenta de lume no centro da cidade. Empregáronse bombas de alto explosivo para crear danos por explosión nas estruturas de madeira, que logo poderían ser acesas máis facilmente polos incendiarios. A súa reportaxe^[2] fixo moito para inspirar a Pablo Picasso a rexistrar a atrocidade para a posteridade na súa pintura masiva. Tamén alertou aos gobernos occidentais da forma en que os alemáns se estaban preparando para usar os bombardeos terroristas como forma de intimidar aos civís. Os seus informes foron directamente contradicidos polos nacionalistas, que dixeron que os danos foron causados polas propias forzas do Goberno, como xa fixeron en Ita a principios do conflito, aínda que unha investigación da Sociedade de Nacións concluíu que nin a teoría dos atentados terroristas nin a versión do bando nacionalista de incendios intencionados foron precisos.^[3] Steer respondeu a tales informes proporcionando detalles sobre os danos na cidade (como os cráteres de bombas) e os avións da Luftwaffe utilizados no ataque, como os bombardeiros Heinkel He 111. Aínda que non foi testemuña ocular do propio atentado, chegou pouco despois, e así puido ver os efectos e falar con algúns dos superviventes. Foi un dos últimos xornalistas en saír de Bilbao a medida que avanzaban os nacionalistas, e fuxiu a Santander cara ao oeste.

A negación da autoría por parte do bando franquista

Ao día seguinte do bombardeo de Guernica, o lehendakari do Goberno vasco José Antonio Aguirre publicaba unha nota na que denunciaba que os autores da acción foran "aviadores alemáns ao servizo dos rebeldes españois".^[4] A nota dicía:

Aviadores alemáns ao servizo dos rebeldes españois bombardearon Gernika, incendiando a cidade histórica, tan venerada entre os vascos. Quixeron facernos dano no máis sensible dos nosos sentimentos patrióticos, revelando unha vez máis o que Euzkadi pode esperar de quen non dubida en destruír ata o santuario que lembra séculos da nosa liberdade e da nosa democracia (...).

As declaracións do lehendakari Aguirre foron impugnadas pola propaganda franquista, que atribuía a destrución de Gernika ao Euzko Gudarostea (Exército Vasco):

Son completamente falsas las noticias transmitidas por el ridículo presidente de la República de Euzkadi relativas al incendio provocado por las bombas de nuestros aviones en Guernica. Nuestros aviadores no han recibido ninguna orden de bombardear esa población. Los incendiarios son los que, el verano pasado, incendiaron Irún y ayer Éibar. En la imposibilidad de contener el avance de nuestras tropas, los rojos han destruido todo y acusan a los nacionalistas de hechos que no son más que la puesta en práctica de sus criminales designios. ¡Miente Aguirre! Miente vilmente. En primer término no hay aviación alemana ni extranjera en la España Nacional. Hay aviación española. Noble, heroica aviación española que lucha constantemente con aviones rojos que son rusos, franceses y conducen aviadores extranjeros. En segundo lugar, Guernica no ha sido incendiada por nosotros, la España de Franco no incendia. La tea incendiaria es monopolio de los incendiarios de Irún, de los que han incendiado Éibar, de los que trataron de quemar vivos a los defensores del alcázar de Toledo.

A acusación dos "nacionais" de que a destrución de Guernica fora obra dos propios republicanos foi rapidamente refutada por George Steer nas crónicas sobre o bombardeo publicadas polo seu xornal The Times de Londres.^[5] Porén, a versión oficial franquista mantívose durante toda a guerra e unha vez rematada a guerra, polo que o libro de Steer non foi publicado en España. Só ao final da ditadura franquista se recoñeceu a verdade, que a destrución de Gernika foi levada a cabo polas tropas que apoiaban a Franco. A primeira alusión ao bombardeo aéreo produciuse na revista Ejército, en 1949, no artigo dun xefe militar que fora un dos primeiros en ocupar a vila. A confirmación informal publicouse no volume "Vizcaya" das monografías sobre a guerra civil do Servizo Histórico Militar. Este volume publicouse en 1971.

A Igrexa Católica, totalmente aliñada coa facción rebelde na guerra civil e no nacionalcatolicismo, sumouse á negación da autoría franquista e tamén xustificou o masacre, a pesar de que o cardeal primado Isidro Gomá era consciente do que acontecera en Gernika pola carta que o cóengo enviara a Alberto Onaindía no que cualificaba o bombardeo de "crime espantoso"^[6].

Un muro de azulexos en Gernika reclama "Guernica" Gernikara, "O Guernica (pintura) a Gernika".

Guerra de inverno en Finlandia

O ton antifascista dos informes de Steer levou a The Times a prescindir dos seus servizos; a postura editorial do xornal sobre a guerra era antirrepublicana, mentres que o seu editor, Geoffrey Dawson, simpatizaba en privado cos nacionalistas de Francisco Franco. Non obstante, o xornal tiña unha política xeral de apaciguamento cando se trataba de Alemaña, os nazis e o fascismo. Steer volveu a Suráfrica e, no seu libro Judgment on German Africa, documentou os intentos de Alemaña de subverter as súas antigas colonias africanas, especialmente Camerún, a colonia do suroeste de África (hoxe coñecida como Namibia), Tanganica e Togolandia (hoxe maiormente Togo e rexión de Volta en Ghana).

Tropas de esquí finlandesas no norte de Finlandia o 12 de xaneiro de 1940.

Sinal de rúa en Bilbao

Despois do estalido da Segunda guerra mundial, o Daily Telegraph enviou a Steer a Finlandia para cubrir a Guerra de Inverno, cando Finlandia foi atacada pola Unión Soviética en novembro de 1939. Steer viu os efectos do bombardeo aéreo de varias cidades finlandesas por parte dos soviéticos, intentos de intimidar á poboación, igual que en Gernika. Pero en contraste con Etiopía e a Segunda República Española, países como Gran Bretaña, Francia e a Alemaña nazi estaban ansiosos por ofrecer armas, equipos bélicos e voluntarios para axudar aos finlandeses. A guerra foi de relativamente curta duración debido á disparidade do poder armado, aínda que as baixas rusas foron moito maiores que as dos finlandeses. En marzo de 1940 asinouse un armisticio e Finlandia perdeu preto do 10% do seu territorio ante os soviéticos.

Regreso a Etiopía

Cando Italia declarou a guerra a Gran Bretaña, propuxéronse plans para invadir Etiopía desde Kenya e Sudán, co obxectivo de derrocar o réxime italiano e restablecer a Hailie Selassie como emperador. Steer foi nomeado oficial do Corpo de Intelixencia do Exército Británico, inicialmente para acompañar a Selassie desde Londres até o Sudán (co pseudónimo de "Mr Smith" xa que a posición do Emperador tiña que ser mantida en segredo para os italianos). Logo foi posto á fronte dunha unidade móbil de propaganda para socavar as guarnicións italianas mediante panfletos, ataques por altofalantes, etc. A campaña tivo un éxito notable, con moitas tropas italianas que desertaron para converterse en prisioneiros e os etíopes transmitindo fidelidade. Steer transmitiu óperas italianas lixeiras e noticias da fronte italiana en Libia, onde o exército británico tivo grandes éxitos contra forzas italianas moito máis grandes en 1941. A campaña militar realizada por soldados británicos e etíopes tivo moito éxito, utilizando unha combinación de tropas regulares e forzas irregulares dirixidas por Orde Wingate. Entraron triunfando en Addis Abeba en abril de 1941 para aceptar a derrota dos italianos.

Vida persoal

En maio de 1936, mentres os saqueadores arrasaban Addis Abeba ao seu redor, e mentres tomaba un descanso no traballo de rescate, Steer casou coa correspondente do xornal francés Margarita Herrero (logo Margarita Steer). Pouco tempo despois foi deportado polas autoridades italianas, xunto con outros europeos, por axudar á oposición abisinia.^[7]

Margarita Steer morreu no parto en Londres mentres George Steer informaba sobre a Guerra civil española. Máis tarde casou con Esme Barton.

Homenaxes

En 2006, a cidade de Guernica homenaxeou a George Steer descubrindo un busto de bronce e nomeando unha rúa na súa memoria.^[8] Tamén en 2010 o Concello de Bilbao (Biscaia) dedicou a rúa George Steer, coa asistencia do fillo e a neta de Steer á cerimonia.^[9]

Servizo militar e morte

En xuño de 1940 George Steer uniuse ao exército británico e dirixiu unha unidade de propaganda adiante etíope cando as tropas británicas comezaron a loitar contra as tropas italianas no país. Despois da derrota dos italianos en Etiopía en 1941, Steer influíu na restauración de Haile Selassie ao trono.^[10] Máis tarde Steer foi enviado á India para liderar unha Unidade de Propaganda de Campo en Birmania. A unidade tentou romper a moral xaponesa por medio de altofalantes con discursos e música sentimental. Foi ascendido sucesivamente de Tenente a Capitán, Maior e, finalmente, Tenente Coronel, e foi adscrito ao Executivo de Operacións Especiais. O seu traballo foi apreciado e promovido polo xeneral Slim, o comandante do exército local, que quería ampliar a operación.

George Steer morreu no accidente dun Jeep do exército moi cargado, que conducía, en Birmania o 25 de decembro de 1944 de camiño a unha festa de Nadal.

Obra (libros)

• Caesar in Abyssinia: An account of the Italo-Abyssinian war, 1935-6. With a map (1936).
• The Tree of Gernika: A field study of modern war. With plates and maps (1938).
• Germany in Africa. A series of articles dealing with the question of the former German African Colonies (1938).
• A Date in the Desert (1939).
• Judgment on German Africa (1939).
• Abyssinia to-day with W. Arnold-Forster (1939).
• Sealed and delivered : a book on the Abyssinian Campaign (1942).

Notas

1. Nicholas Rankin, 'Steer, George Lowther (1909–1944)’, Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004
2. "STEERing" (PDF). www.eitb.eus. 1937. Consultado o 1 de febreiro de 2018. 
3. S. G. Payne, The Spanish Civil War, p. 213
4. Solé i Sabaté & Villarroya 2003, p. 83.
5. "Las mentiras de Mister Franco". www.publico.es (en castelán). Consultado o 2022-07-17. 
6. Preston 2011, p. 573.
7. 'Campagne d’Abyssinie', maio do 1936 de esta páxina
8. "The Times & The Sunday Times". www.thetimes.co.uk (en inglés). Consultado o 2022-07-17. 
9. "La voz que contó la infamia". El País (en castelán). 2010-10-08. ISSN 1134-6582. Consultado o 2022-07-17. 
10. Rankin, Nicholas (2013-11-07). Telegram from Guernica: The Extraordinary Life of George Steer, War Correspondent (en inglés). Faber & Faber. ISBN 978-0-571-29886-0. 

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  George Steer

Bibliografía

• Nicholas Rankin – Telegram from Guernica: The Extraordinary Life of George Steer, War Correspondent ISBN 0-571-20563-1, 2003, Faber and Faber