Էլդար Շենգելայա

Էլդար Շենգելայա
Ծննդյան թիվ՝	հունվարի 26, 1933(1933-01-26)[1] (91 տարեկան)
Ծննդավայր՝	Թիֆլիս, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն՝	ԽՍՀՄ  Վրաստան
Մասնագիտություն՝	կինոռեժիսոր, սցենարիստ, կինոպրոդյուսեր, քաղաքական գործիչ, մանկավարժ և թատերական ուսուցիչ
Պարգևներ՝	Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ Շոթա Ռուսթավելու անվան պետական մրցանակ և Նիկա
IMDb։	ID 0791542

Էլդար Շենգելայա (վրաց.՝ ელდარ შენგელაია, հունվարի 26, 1933(1933-01-26)^[1], Թիֆլիս, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), վրացի կինոռեժիսոր, սցենարիստ։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1988)։

Կենսագրություն

Էլդար Շենգելայան ծնվել է 1933 թվականի հունվարի 26-ին Թիֆլիսում (ներկայում՝ Թբիլիսի)։

1958 թվականին ավարտել է Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտի ռեժիսորական ֆակուլտետը (Սերգեյ Յուտկևիչի և Սերգեյ Սկվորցովի արվեստանոց), որտեղ սովորել է Ալեքսանդր Կուրոչկինի, Էդվարդ Աբալյանի, Ալեքսեյ Սախարովի հետ։

1958-1960 թվականներին եղել է «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայի, իսկ 1960 թվականից՝ «Վրացֆիլմ» կինոստուդիայի ռեժիսոր։

1984 թվականին նկարահանել է «Կապույտ լեռներ, կամ անհավանական պատմություն» ֆիլմը, որի թողարկումը համընկել է Վերակառուցման գործընթացի սկզբի հետ։ Մամուլում ֆիլմն արժանացել է դրական արձագանքների։ 1984 թվականին այն ստացել է Համամիութենական կինոփառատոնի մրցանակ, իսկ 1985 թվականին արժանացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակի։

1993 թվականին նկարահանել է «Էքսպրես-տեղեկատվություն» կատակերգությունը (Վրաստանի և Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության համատեղ արտադրություն), որը դրական գնահատականների արժանացավ տարբեր կինոփառատոններում («Թբիլիսի-93», «Սան Ռաֆայել-94»), սակայն վարձույթում գրեթե հաջողություն չի ունեցել։

1975-1980 թվականներին վարել է ռեժիսորական արվեստանոց Թբիլիսիի Շոթա Ռուսթավելու անվան թատերական ինստիտուտում։

1976 թվականից եղել է Վրաստանի կինոգործիչների միության վարչության առաջին քարտուղարը և ԽՍՀՄ կինոգործիչների միության վարչության քարտուղարը։

1985 թվականին ընդգրկվել է Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի ժյուրիի կազում։

Վարել է ակտիվ քաղաքական գործունեություն. 1981-1990 թվականներին եղել է Վրացական ԽՍՀ Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր, 1989-1991 թվականներին՝ ԽՍՀՄ ժողովրդական պատգամավոր։ Վրացական «Ժողովրդական ճակատ» (1989) ընդդիմադիր քաղաքական կազմակերպության հիմնադիրներից մեկն է։

1990 թվականից Վրաստանի Գերագույն խորհրդի պատգամավոր է («Դեմոկրատական կենտրոն» ընդդիմադիր խմբավորման անդամ է)։ 1992, 1995, 1999 և 2004 թվականներին ընտրվել է Վրաստանի խորհրդարանի պատգամավոր, տարբեր տարիների եղել է մշակութային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, խորհրդարանի նախագահի տեղակալ։

1993 թվականին մասնակցել է «Վրաստանի քաղաքացիների միություն» քաղաքական կազմակերպության հիմնադրմանը։

Ընտանիք

• Հայրը – Նիկոլայ Շենգելայա (1903-1943), կինոռեժիսոր, ՌՍՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1935)
• Մայրը – Նատո Վաչնաձե (1904-1953), դերասանուհի, Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1941)
• Եղբայր – Գեորգի Շենգելայա (ծնվել է 1937 թվականին), կինոռեժիսոր
• Նախկին կինը – Արիադնա Շենգելայա (ծնվել է 1937 թվականին) դերասանուհի, Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստ (2000)
• Դուստր – Նատալյա Շենգելայա (ծնվել է 1958 թվականին), դերասանուհի
• Դուստր – Կատյա Շենգելայա (ծնվել է 1967 թվականին)

Ֆիլմագրություն

Ռեժիսոր

• 1957 – «Սառցե սրտի լեգենդը» (Ալեքսեյ Սախարովի հետ համատեղ)
• 1959 – «Ձյունե հեքիաթ» (Ալեքսեյ Սախարովի հետ համատեղ)
• 1963 – «Սպիտակ քարավան» (Թամազ Մելիավայի հետ համատեղ)
• 1965 – «Միքելա» (նովել «Անցյալի էջեր» կինոալմանախում)
• 1968 – «Արտասովոր ցուցահանդես»
• 1973 – «Խելառները»
• 1977 – «Սամանիշվիլու խորթ մայրը»
• 1983 – «Կապույտ լեռներ կամ անհավանական պատմություն»
• 1993 – «Էքսպրեսս տեղեկատվություն»
• 1996 – «Dog Rose» («Մասուր»)

Սցենարիստ

• 1965 - «Միքելա» (նովել «Անցյալի էջեր» կինոալմանախում)
• 1973 - «Խելառները»
• 1993 - «Էքսպրեսս տեղեկատվություն»
• 1996 - «Dog Rose» («Մասուր»)

Մասնակցություն ֆիլմում

• 2007 - «Միխայիլ Երշով։ Ընդմիշտ հիշողության մեջ» (վավերագրական)

Մրցանակներ և կոչումներ

• Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1979)^[2]
• ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1988)
• ԽՍՀՄ պետական մրցանակ (1985)
• Վրացական ԽՍՀ Շոթա Ռուսթավելու անվան պետական մրցանակ (1994, ֆիլմ «Էքսպրեսս տեղեկատվություն»)
• Վրացական ԽՍՀ Լենինի կոմերիտմիության մրցանակ (1965, ֆիլմ «Սպիտակ քարավան»)
• Հաղթանակի Սուրբ Գեորգիի անվան շքանշան (2009)^[3]
• Համամիութենական կինոփառատոն (հատուկ մրցանակ «Աշխատանքի մարտու պոետիկ ներկայացման համար», ֆիլմ «Սպիտակ քարավան», Լենինգրադ, 1964)
• Անդրկովկասի պետությունների ու Ուկրաինայի կինոփառատոն Կիևում (մրցանակ «Ռեժիսորական լավագույն աշխատանքի համար», ֆիլմ «Արտասովոր ցուցահանդես», 1969)
• Համամիութենական կինոփառատոն (Գլխավոր մրցանակ, ֆիլմ «Սամանիշվիլու խորթ մայրը», Երևան, 1978)
• Միջազգային կինոփառատոն Կահիրեում (Ժյուրիի հատուկ մրցանակ ռեժիսուրայի համար, ֆիլմ «Սամանիշվիլու խորթ մայրը», 1978)
• Համամիութենական կինոփառատոն (Գլխավոր մրցանակ, Դիպլոմ, ֆիլմ «Կապույտ լեռներ, կամ անհավանական պատմություն», Կիև, 1984)
• «Ոսկե արծիվ» միջազգային կինոփառատոն Թբիլիսիում (Ժյուրիի հատուկ մրցանակ, ֆիլմ «Էքսպրեսս տեղեկատվություն», 1993)
• Ռուսական կինոյի փառատոն Սան Ռաֆայելում (Ժյուրիի հատուկ մրցանակ, ֆիլմ «Էքսպրեսս տեղեկատվություն», Ֆրանսիա, 1994)
• «Ոսկե ծիրան» IX միջազգային կինոփառատոն Երևանում («Փարաջանովյան թալեր» - Փարաջանովի անվան մրցանակ կինեմատոգրաֆիայում ունեցած ներդրման համար, 2012)^[4]

Ծանոթագրություններ

1. filmportal.de — 2005.
2. Биография на сайте КИНО-ТЕАТР
3. «Президент вручил Эльдару Шенгелая орден имени Святого Георгия». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-23-ին. Վերցված է 2015-10-26-ին.
4. Екатерина Визгалова (2012 թ․ հուլիսի 8). «9-ый МКФ "Золотой Абрикос" в Армении. Открытие». Кино-Театр.Ру. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.

Արտաքին հղումներ

• Էլդար Շենգելայան Internet Movie Database կայքում
• ШЕНГЕЛАЯ ЭЛЬДАР НИКОЛАЕВИЧ
• Эльдар Шенгелая на сайте Кино-Театр. Ру (ռուս.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլդար Շենգելայա» հոդվածին։